Ўзбекистонга ажратилаётган кредитлар хомталаш этилмоқда
ҳамда турли – туман олғирлар томонидан ўмариб кетилмоқда
Яқинда Ўзбекистон билан Осиё тараққиёт банки (ОТБ) ўртасидаги ҳамкорлик муносабатлари тўғрисидаги маълумотларни радиодан эшитиб қолдим. Бошловчининг таърифлаши-ча, улар орасидаги алоқа шунчалик мустаҳкам экан-ки, 2010 йилда Тошкентда ОТБнинг 43 йиллик йиғилиши дабдаба ва асъаса билан ўтказилибди, мазкур халқаро муассасанинг бош раҳнамоси Харухико Курода жаноблари ҳам айни тантаналарда қатнашибди. Ушбу муносабат билан, мен Осиё тараққиёт банки 1996 йилдан буён Ўзбекистонга оз эмас – кўп эмас 1 миллиард 200 миллион АҚШ доллари миқдорида кредит берганлигини билиб қолдим. Эшиттиришда, тағин уқтирилди-ки, ушбу маблағнинг деярли ярми республикада халқ таълимини ривожлантириш мақсадлари учун йўналтирилибди.
Юқоридаги суммани ҳозирги расмий курс бўйича ўзбек пулига айлантирсак 825 миллиард сўмга яқинлашади. Мазкур маблағ, асосан, қишлоқ мактаблари тараққиётига сарфлангани таъкидланганини эътиборга олиб, уни 400 миллион доллар, дея тахминласак ҳам, бу – ўзбек пулига 660 миллиард сўмни ташкил этади. Масалага айни нуқтаи назардан ёндошадиган эсак, ушбу пулнинг чорак қисмиям тегишли жойларга етиб бормагани ва етиб бормаётгани ҳамда етиб бормаслигиям аниқ. Акс ҳолда, аксарият қишлоқ мактаблари бу қадар хароба-ю вайрона ҳолга тушиб қолмаган бўларди.
Аслида, мазкур маблағлар эвазига минглаб қишлоқбоп илм масканлари қуриш мумкин эди. Ҳақиқатда эса, кўпчилик қишлоқ мактабларида янги бинолар у ёқда турсин, парталар, доскалар, дарсликлар, оддийгина қўнғироқлар, ҳатто, бўрлар етишмай қолишини инкор этиш мумкин эмас. Айни далилларни исботлаш учун алоҳида тадқиқот ўтказиб ўтириш шарт эмас. Хоҳлаган вилоятнинг исталган туманига бориб кўрсангиз ҳам бундай мактабларни топишингиз турган гап! Демак, бу кредитларнинг асосий қисми йўл – йўлакай талон – торож этилмоқда, ўмариб кетилмоқда ҳамда ямламай ютилмоқда, деганлари ҳаққост рост.
Яна, ниҳоят, энг улкан муаммо: ахир, Осиё тараққиёт банки, шунингдек, бошқа халқаро банклар ҳам, бунчалик йирик маблағларни текинга тортиқ этаётган, ёхуд, шунчаки, ебкетарга бермаётган бўлса керак. Уларни, ҳадемай, қўшимча фоизлари билан қайтаришга тўғри келади-ку! Хомталаш-у торт-ҳо торт этилаётган шулар сингари қарзлар тағин қанчалаб бор, улар яна бир неча миллиардлаб долларларни ташкил қилса керак…
Буёқда Ислом Карим Ўзбекистонни, худди, отасидан қолган меросдай, ёки, Жаҳонгир Муҳаммад бир пайтлари айтганидек, энасининг маҳрига тушган мулкдай, хоҳлаганича тасарруф айлаб, унинг бойликларини-ю хазиналарини қизлари ҳамда ўзининг ўғрибошилигидаги гала қароқчилари билан истаганича босқинлаб, боз устига, битта савил жонини қутқариш учунгина Ўзбекистонни Россияга, Хитойга ҳамда айни қаттол ва дажжол ҳукмдорни қўллаб – қувватлаётган бошқа давлатларга нимта – нимталаб, сотиб юбораётган бўлса. У эрта бир куни қизлари-ю тўдадошлари билан қолган – қутган нарсаларниям пуллаб, сўнг, бирон жойга қочиб, ёхуд, нариги дунёга ўтиб кетса, юқоридаги оғир қарзларнинг жабри кимга тушади? Буларга, тағин, шўринг қурғур, шусиз-да оч – яланғоч ўзбек балогардон бўладими?!
Айни вазиятда, Ўзбекистон ва унинг халқи уч тарафлама зарбага учрамоқдалар ҳамда учрайдилар — биринчидан: кредитларнинг аксарият қисми ўғирлаб – талонлаб – ўзлаштириб кетилаётгани боис, уларни олишдан кўзда тутилган аксарият кўплаб ишлар амалга оширилмай қолаётир, иккинчидан: мактаблар, ўқитувчилар-у ўқувчиларнинг аҳволлари борган сари расволашмоқда, учинчидан: ва, энг ёмони, таланган миллиардлаб долларларни устама фоизлари билан қайтариб тўлашнинг ниҳоятда оғир ва зил – замбил юки яна қашшоқ, фақир-у ҳақир ўзбек халқининг елкасига босиб тушади!
Кўтарам устига кўндаланг, деганлари шулар эмасми?!
ЭЛТУҒЁН