Француз файласуфларидан бири “Одамлар ғазабдан эс-ҳушимни йўқотиб қўйибман, дейдилар-у, аслида ўша пайтда ўзларининг асл башарасини кўрсатадилар” дейди. Фейсбук ижтимоий тармоғидан дўстларим Зарнигор исмли қизалоқнинг жазавага тўла ёзувларини телефон орқали ўқиб беришганида негадир ана шу ҳикматомуз гаплар эсимга тушди. Гап шундаки, Зарнигоримиз журналист Малоҳат Эшонқулованинг 19 яшар қизи бўлиб, уни бир неча кун аввал Малоҳатникида кўргандим ва менда оқила, кўринишидан жуда беозор қизча сифатида таассурот қолдирганди. Фейсбукдаги қизча ортига Малоҳат яширинганми,ёки 19 ёшли киз истаган одамни хакорат килиш даражасида бетарбиями,огзига келган гапни кайтармайдиган даражада беаклми,деб хайрон колдим.
Мен мухолифатчилик фаолиятим даврида кўпгина гуруҳларнинг ташкилотланишига, оёққа туришига ўз ҳиссамни қўшганман. Хусусан, “Бирдамлик” ҳаракати билан ҳам шундай бўлган. Ташкилотни оёққа турғазиш даврида унинг етакчиси Баҳодир Чориев билан кўп заҳматлар чекдик, ташкилот дунё танийдиган жамоа ва ҳаракатга айланди. Ҳар ҳолда буни ҳеч ким инкор қилолмайди, кеча Баҳодирнинг ўзи билан гаплашганимизда ҳам шуни эслашдик.
Аммо гап Фейсбукдаги “можаро” хусусида бораркан, айни масала юзасидан уни кузатаётган дўстларимизга изоҳ, қолаверса, бир тушунтириш бериш мақсадида бу ҳақда ёзмоқдаман.
Бундан бир неча кун аввал,янглишмасам 28 март куни Надежда Атаева менга қўнғироқ қилиб, интернет тармоғида журналист Малоҳат Эшонқулованинг соғлиғи, аҳволи ёмонлиги, уни кўриб келишим ҳақида азбаройи куйинганидан, хавотир олганидан гапирди. Ҳатто мен қизимнинг30 мартга белгиланган тўйи боис вақтим йўқлигига қарамай Надянинг илтимосидан сўнг Малоҳатнинг уйига бориш учун Абдураҳмонга (Ташанов) қўнғироқ қилдим. Абдураҳмон ҳам бу ишнинг савоблигидан ташқари ҳуқуқ фаоллари сифатидаги бурчимиз эканлигини айтиб, хурсанд бўлди, боришга келишдик. Аммо ўша куни мобиль телефоним таксида қолиб кетиб, Абдураҳмон билан учраша олмадик ва ўзим бордим.
Назаримда, Малоҳат мени яхши кутиб олди, мен ҳам унинг аҳволи Надежда Атаева айтганидан кўра яхшироқ эканини кўриб, очиғи, хурсанд бўлдим. Чунки Надя Малоҳатнинг аҳволи ниҳоятда оғирлигини, шунинг учун бормасам бўлмаслигини айтди. Тўғри, Малоҳат озиб кетган,холсизлиги, руҳан безовталиги кўриниб турарди. Ўзим ҳам кўп ҳолларда шундай юрганим боис, буни оддий хол деб қабул қилдим эҳтимол.
“Малоҳат, соғлиғингиз масаласида шифокорга кўрингдингизми? Қаерингиз безовта қиляпти?” деб сўрадим. У “Дўхтирга бормадим, табибга қатнаяпман, жигарим оғрияпти” деди. Мени врачга куриниб, анализ топшириш кераклигини, ҳоҳласа ёрдам беришим мумкинлигини айтдим. Малохат эса Мухаммад Солихга хат ёзганини,Ойдин опа уни даволашини сураганини айтди.Мен хам Ойдин опага ишонишимни,уни жуда яхши табиб эканини айтдим. Бор гап шу.
Хайрлашаётиб, Малоҳат менга: “Ишқилиб Абдураҳмон ака мендан хафа эмасми, “Бирдамлик”нинг сайтида чиққан Баҳодир Чориевнинг мақоласидан у кишининг олдидан хижолатдаман” деди. Мен эса: “Абдураҳмон унақа нарсаларга парво қилмайди, гина сақламайди, ўзи ҳам сизни кўргани келмоқчийди” дедим. Хайрлашдик, Надяга келиб, бўлган гапларни айтдим. Надя Зарнигорни сўради, мен унинг соғлиғи яхшилигини айтдим, Надя “Слава Богу” деди. Тамом.
Албатта, Малоҳат Эшонқулова хатто салом беришга улгурмай туриб яширин диктофонни ёкишини билардим.Унинг остонасини босиб уйига кирганимда хам бу нарса ёдимда эди. Айтганимдек бу сафар хам сухбатимизни ёзиб олибди. Хоҳласа эълон қилсин, аммо таажжубланарлиси, кимдир унинг уйига уни ҳурмат қилиб борса-ю, у диктофонини ишга солиб гапларни ёзиб ўтирса, жосус кимлигини ўқувчининг ўзи ҳал қилсин.
Аммо менинг Малоҳат Эшонқулованинг ҳукумат томонидан “заҳарлангани” ҳақида ҳам, унинг тақдири борасида купчилик кайгуриб унинг химоясига отланганидан ҳам хабарим йўқ эди.Уйда интернетим бўлмагани ва боя айтганимдек туй харакатлари боис умуман хеч нарса укимаган эдим. Ёдгор Обиднинг нима ёзганидан ҳам хабарим йўқ эди. “Малоҳат чет элга кетмоқчи” деб хеч кимга айтганим ҳам йўқ.Бирон киши мендан шундай гап эшитган булса”Дилорам менга шундай деди”- десин.
Аммо Зарнигорнинг ёзувларини ўқиб, акамнинг прокурорлигини, 200 доллар учун Баходир Чоривнинг этагини ушлаганим, Атаеванинг жосуси эканим, Малоҳатга ўрнимни эгаллагани учун тиш қайраганим, Атаевларнинг квартирасида сиғинди бўлиб ўтирганим, неча йиллар давомида Ўзбекистонда мухолифатчи бўлганимга қарамай давру даврон сураётганим, ва ҳоказо, ва ҳоказоларни ўқиб, шокка тушдим.
Энг кизиги,бир неча кун олдин Малохатнинг кизи мени суд килиб,хукм чикариб куйганидан хам бехабар эдим. Шу орада бир неча бор Малохатга телефон килдим. Кизи билан гаплашдим.Малохат менга кунгирок килди. Улар билан гаплашаётганимда хам огзидан йиринг сачраётган Зарнигорнинг уз ибораси билан айтганда, аждарчанинг ёзганларини укимаган эдим .Зарнигор хам,Малохат хам менга бу хакида огиз очишмади.
Ҳаёт қизиқ. Кўп яхши-ёмон одамларни кўрдим. Ҳар кимнинг ҳам ўзига яраша қусури-ю, фазилатлари бор. Аммо бу ёзувларни Зарнигор битган бўлса Зарнигорнинг, аксинча унинг ортида турган одамнинг жисми эмас,акли касалга ухшайди… Мен зарнигору малохатлардан эмас, Баҳодир Чориевдан хафаман, ахир у етакчи ўлароқ малоҳат-у зарнигорларни назорат қилиши, уларга бу маколанинг турган битгани хакорат ва тухмат эканини айтиши керак эдику. Баҳодир билан “Бирдамлик”ни оёққа турғазган, дунё танийдиган ташкилотга бирга айлантирмаган оддий аъзолардан бири булганимда хам бу маколани сайтга куймаслиги керак эди. Баходир Малохатнинг истаган касни истаганча хакоратлашига урганиб колди. Канча-канча бирдамликчиларнинг бошига магзава агдарса хам индамади…Малохат айблов эълон килади,Баходир хукм чикаради.Ораликда эса бушлик—на мунозара бор,на музокара.. Бирдамлик жангохга айлантириб куйишмокда. Баходир эса шунча мехнат натижаси куз унгида емирилиб бораётганини сезмаяпти.Шу жойда Баходирга эндигина хамкорлигимиз бошланган кунлари булиб утган сухбатимизни эслатмокчи эдим.Баходир менга “Бирдамлик”сайтида хеч качон инсон шаънини тахкирловчи,хакорат ва мазахлар жой олган маколаларни босмасликка ва ъда берган эди.Танкидий маколалар бе
рилса,улар мунозара маданиятига риоя килинган холда битилган булсагина чоп этишга суз берганди.
Баходирнинг бу ваъдаси каерда колганидан мен бехабарман.
Дилором Исҳоқова 02.04.2014