Учинчи боб
Репрессив режимларга қарши нозўравон
курашнинг стратегик режасини тузиш босқичлари.
Нозўравон кураш – бу ижтимоий, психологик, иқтисодий ва сиёсий норозилик, ҳамкорликни рад этиш ва зарар келтирувчи аралашиш орқали тўқнашувларни олиб бориш усули.
Бу усул одам қатъийлигининг ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий жиҳатдан қўлланишида асосланган ва бунинг ичига қарши чиқиш, ҳамкорликни рад этиш, бўйсунмаслик ва зарар еткизиш қобилияти ва қарори киради. Бошқача айтганда одамлар улардан талаб қилинаётган ҳаракатларни бажаришдан бош тортиб ман этилган ҳаракатларни бажариши мумкин.
Ҳамма ҳукуматлар яшаши учун ҳамкорликка ва бўйсунишга суянади.
Агар халқ ҳамкорликни тўхтатса ёки қайтариб олса ҳукумат оғирлигини ушлайдиган устунларини йўқотади.
Нозўравон кураш тарихда зулмга қаршилик кўрсатиш, диктатураларни барбод этиш, хорижий босқинчиларга қарши курашда, камситилган майда гуруҳларни ҳимоя қилиш ва эркинликни кенгайтириш каби турли тўқнашувларда ишлатилган.
Бундай курашлар ўтмишда ички ҳис, тасодиф, тайёргарликсиз иш юритиш асосларида ва аниқ мақсадсиз ҳаракат қилган ёки мақсадларига эриши учун нима кераклигини билмаган одамлар томонидан ўтказилган.
Шу курашларнинг баъзилари тактик (ёки қисқа муддатли) режанинг аниқ бир даражасини кўрсатган, аммо жуда ками ривожланиш бош стратегик режасининг асосида тўлиқ курашни олиб боришган.
Ҳозир эса нозўравон курашдаги гуруҳлар қайтадан велосипедни ихтиро қилиши керак эмас. Шу усулнинг чуқур тушунилиши, бу билимнинг тарқалиши, ва стратегик ёки узоқ муддатга режалаштириш асосида зўравонликсиз кураш самарасини оширмоқда.
Стратегик режанинг қисмлари
Қуйидагилар нозўравон курашни режалаштиришда эътибор қаратадиган муҳим қисмлар:
Фаза I: дастлабки баҳолаш ва таҳлил қилиш
• Талаш масалаларига иккала томон қарашларини текширинг
• Жамиятда ёки мамлакатда мавжуд маданий, сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий тизимларнинг ва аҳоли тақсимланишининг таҳлилини тайёрланг
• Стратегик баҳолашни тайёрланг, бу дегани тўқнашув иккала томонининг куч ва камчиликларини аниқланг. Бунинг ичига рақибларнинг куч манбаларини ва уларнинг таянч устунлари бўлган институтларни аниқлаш, ҳар бир томоннинг бор ёки назорат остидаги ресурсларни таҳлил қилиш, айрим эҳтиёжларни қониқтириш учун бир томоннинг бошқа томонга боғлиқ бўлишни ва иккала томоннинг нисбий кураш кучларини текшириш киради.
• Душман куч манбаларининг қайси бирини заифлаштириш ёки олиб ташлаш учун мўлжалга олишга энг қулай бўлишини аниқланг
• Тўқнашувнинг учинчи томоннинг, бу борада иштирок этмаган аҳолининг кенг табақаларининг жоиз ролини ва муносабатини аниқланг ва текширинг
• География, об-ҳаво, иқлим, инфраструктура ва ҳоказо каби ҳаракатнинг йўналишига таъсир этадиган бошқа ташқи омилларни аниқланг
• Курашчиларнинг мақсадлари эришилишига олиб келадиган бошқа тазйиқларни аниқланг
• Аниқ муддат ичида нозўравон курашни олиб бориш учун мавжуд шароит маъқул ёки номаъқуллигини аниқлаш учун олдин айтилган омилларни текширинг. Қайси омиллар “доимий”, қайси ўзгарувчан, ва қайси омилларга курашчиларнинг ёки душманларининг ҳаракатлари бевосита таъсир қилиши мумкин?
Фаза II: Стратегияни яратиш
• Бутун тўқнашувга бош стратегияни яратинг. Курашнинг мақсадини аниқ специфик сўзлар билан белгиланг. Шу мақсадга эришиш учун нозўравон кураш қандай олиб борилиши кераклигини умумий сўзларда ифодаланг. Бу курашни олиб бориш, курашчилар гуруҳининг тўғри келадиган ва бор ресурсларини мувофиқлаштириш ва йўлга солиш кенг, узоқ муддатли бош концепция.
• Тўқнашувнинг бирламчи мақсади ягона оммавий кампания орқали эришилиши мумкинми? Шундай бўлса, бунинг режасини тузинг. Йўқ бўлса, кураш иккиламчи аммо муҳим мақсадлар учун чекланган тадбирларни қамраб олиш учун онгли равишда босқичларга бўлиниши керак.
• Курашнинг йўналишида чекланган мақсадларга эришиш учун алоҳида тадбирларнинг стратегияларини тузинг. Бу борада бош стратегиянинг кенг доираси батафсилроқ бўлади ва тўқнашувнинг айрим кампаниялари режасида ким, нима, қаерда, қачон ва қандай қилиб деган саволларга жавоб беради.
• Танланган стратегияни амалга оширадиган махсус қисқа муддатли тактикаларни ва алоҳида ҳаракатлар усулларини танланг. Фақат бош стратегия тузилганидан сўнг айрим стратегик тадбирнинг доирасига тўғри келадиган тактика ва усулларни эҳтиётлик билан танлаш жуда муҳим. Нозўравон усуллардан норозилик ва ишонтириш, ҳамкорликдан бош тортиш ва аралашиш танланишлари мумкин. Турли вазиятларда буларнинг биттаси бошқалардан самаралироқ ишлаши мумкин, ва бу бош стратегия ва умумий мақсадга, стратегик баҳолашга ва алоҳида тадбирларнинг мақсадларига боғлиқ. Режим кучи манбаларининг камайтирилишида ва йўқ қилинишида бир хил усулларнинг таъсири бошқалардан каттароқ бўлади.
• Мослаштирилган стратегик режанинг мақсади, ишлатилишга танланган тазйиқ турлари ва танланган тактика ва усуллар бир бирига тўғри келишини таъминланг.
Фаза III: Қувватни тўплаш
• Аҳоли кураш учун танланган стратегияларни амалга ошириш қувватига эгалигини текширинг. Акс ҳолда аҳолининг қувватини кўтарадиган пухта ўйлаб чиқилган тадбирлар керак. Ёки стратегияларни ўзгартириш керак.
• Душманнинг назоратига остида бўлмаган ташкилот ва институтларни кучайтиринг, айниқса агар бош стратегия ҳамкорликдан бош тортиш ва бўйсунмасликни амалга ошириш учун бундай мустақил ташкилотларни ишлатишга ундаса.
• Учинчи томон ёрдамини режалаштиринг лекин унга суянманг.
Фаза IV: Очиқ кураш
• Бош стратегия, стратегия ва танланган усулларга тегишли танланган мақсадларга эришиш учун курашчиларнинг кучини душманнинг камчиликларига қаратинг, айниқса душманнинг ҳокимият манбаларини камайтиришда ва йўқ қилишда
• Стратегик режа курашни заифлантирадиган нозўравон тартибли равишда амалга ошишига ишонч ҳосил қилинг
• Кураш тадбирлари курашчиларга ёрдам бераётганига ишонч ҳосил қилинг
• Курашчиларнинг муҳим ресурслар билан фойдаланишини таъминланг
• Душманларни доимо ғафлатда қолдиринг
• Душманни кутмасдан ўзингиз ҳаракат қилинг. Ташаббускорликни ва ҳаракатлантирувчи кучларни қўллаб-қувватланг. Кураш душманларнинг эмас курашчи гуруҳлари талабларига биноан олиб борилиши керак
• Стратегик режага биноан курашнинг амалга ошаётганини доимо қайта баҳоланг ва текширинг
Фаза V: Тўқнашувнинг охири
• Муваффақият, енгилиш ёки аралаш натижаларми?
• Тўқнашувдан кейинги баҳолашни ва келажакка режалаштиришни ўтказинг
Буларнинг ҳаммаси стратегик нозўравон курашнинг ишлатилиши тўғрисида оддий фикрлар.