(Суд залидан репортаж)
Чирчиқ ҳарбий судининг 2013 йил 20 июнь кунидаги Чирчиқ ОТҚМБЮ подполковниги К.Б.Юлдашев ва бошқа ҳарбий хизматчиларига нисбатан жиноят иши буйича чиқарган ҳукми устидан Чирчиқ ҳарбий суди томонидан 2013 йил 20 июнь куни Чирчиқ ОТҚМБЮ подполковниги К.Б.Юлдашев ва мазкур билим юрти бошқа ҳарбий хизматчиларига нисбатан Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 167-моддаси 2-кисми «в” ва «г» бандларида ҳамда 209-моддаси 1-қисмида назарда тутилга.н жиноятларни содир этишганлигида айблови буйича жиноят иши юзасидан айблов ҳукми чиқарилган.
Мазкур айблов ҳукмга аосан подполковник К.Б.Юлдашев Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг юқорида кўрсатилган моддалари бўйича айбли деб топилиб унга нисбатан ЖКнинг 167-моддаси 2-кисми «в» ва «г» бандлари бўйича энга кам ойлик иш ҳақининг 100 бараварида жарима ва 3 йил муддатга мансабдорлик ва моддий жавобгарлик лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиш жазолари тайинланган.
Судланувчилар бизга берган маълумотида “Хукм” куйидаги асосларга кўра ноқонуний деб хисоблайдилар, яъни мазкур жиноят иши бўйича Юлдашев К.Б.га дастлабки терговнинг айб эълон килиш карорида. Айблов хулосасида хамда ушбу хукмда бевосита 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини ўзлаштириш ва растрата қилиш йўли билан талон-торож қилганлиги, яъни, ЎР ЖКсининг 167-моддаси 2-кисми «в» ва «г» бандларида кўрсатилган жиноятларни сордир этганлигида айб қўйилган бўлиб ва ҳукм бўйича айбли деб топилган.Аммо лекин, кўрсатилган процессуал хужжатларда ЎР ЖПКсининг 22-моддасида, 361-моддасининг 1-қисмини 2-бандида ва 379-маддасида кўрсатилган талаблар қўпол равишда бузилиб, К.Б.Юлдашевга қўйилган айблов ноаник эълон килинган бўлиб худди шундай холда хукм буйича хам айбли деб топилган.Жумладан, ҳукмда кўрсатилишича 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини «маълум бир қисми” билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага берилган бўлса «колган кисми ўзлаштирилиб тало-торож килинганлиги» қайд этилган. Дастлабки тергов ва суд тергови жараёнида ҳам талон-торож қилинган деб кўрсатилган 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини айнан кандай микдори бевосита талон-торож қилинганлиги ва айнан қандай микдори ноқонуний сарф қилинганлиги ўрнатилмаган.
Жиноят қонунчилигида белгиланишича «талон-торожлик – бу бировнинг мулкини ўзининг ёки бошка шахсларнинг фойдасига. мулкнинг эгасига зарар келтириб. қонунга зид равишдаўндириш» деб белгиланган. Бу ҳолатда айнан қандай мулк ёки унинг аниқ зарар суммаси белгиланиб берилиши шарт.Айбга қўйилган ҳолатларда, талон-торожлик натижасида қандай зарарли оқибатлар келиб чиққанлиги аниқланмаган ва зарарни умуман мавжуд эмаслиги тасдиқланган. Зарар йук булган холатларда. уни келтирган вокеа ёки ходиса хам мавжуд бўлиши мумкун эмас.
Бундан ташқари, Датслабки тергов ва биринчи инстанция суднинг тергови жараёнида мазкур жиноят иши бўйича К.Б.Юлдашев ва бошқалар томонидан содир этилган талон-торожлик ҳолатларини бирон-бир фактлари ёки эпизодлари аниқланмаган. Талон-торожликни содир этиш вақти, жойи, йўллари ва каналлари умуман ўрнатилмаган ҳамда, юқорида қайд этилгандек, талон-торожликни аниқ суммаси ҳам аниқланмаган.Яъни, мазкур жиноятга тўғри келадиган конунчиликда белгиланган аломатлар судланувчиларни ҳаракатларида дастлабки тергов вақтида ўрнатилмаган ва суд тергови вақтида ҳам аниқланмаган.Ўтказилган суд тергови жараёнида, судланувчилар ЁММларни билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага ҳақиқатдан берганликларини тўлиқ тасдиғини топди. Ҳамда, улар томонидан ЁММларни талон-торож қилишга ғараз мақсади бўлмаганлиги, бу ҳаракатларни содир этиш учун олдиндан тил бириктирмаганликлари ва умуман бундай жиноятниҳақининг 100 бараварида жарима ва 3 йил муддатга мансабдорлик ва моддий жавобгарлик лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиш жазолари тайинланган.
Судланувчилар юқори суд инстанцияларига ёзган шикоятларида Хукм уйидаги асосларга кўра ноқонуний деб хисоблайдилар, яъни :
Мазкур жиноят иши бўйича Юлдашев К.Б.га дастлабки терговнинг айб эълон қилиш қарорида Айблов хулосасида хамда ушбу ҳукмда бевосита 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини ўзлаштириш ва растрата қилиш йўли билан талон-торож қилганлиги, яъни, ЎР ЖКсининг 167-моддаси 2-кисми «в» ва «г» бандларида кўрсатилган жиноятларни сордир этганлигида айб қўйилган бўлиб ва ҳукм бўйича айбли деб топилган.Аммо лекин, кўрсатилган процессуал хужжатларда ЎР ЖПКсининг 22-моддасида, 361-моддасининг 1-қисмини 2-бандида ва 379-маддасида кўрсатилган талаблар қўпол равишда бузилиб, К.Б.Юлдашевга қўйилган айблов ноаник эълон килинган бўлиб худди шундай холда хукм буйича хам айбли деб топилган.Жумладан, ҳукмда кўрсатилишича 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини «маълум бир қисми” билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага берилган бўлса «колган кисми ўзлаштирилиб тало-торож килинганлиги» қайд этилган.
Дастлабки тергов ва суд тергови жараёнида ҳам талон-торож қилинган деб кўрсатилган 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини айнан кандай микдори бевосита тало-торож килинганлиги ва айнан кандай микдори ноконуний сарф қилинганлиги ўрнатилмаган.Жиноят қонунчилигида белгиланишича «талон-торожлик – бу бировнинг мулкини ўзининг ёки бошка шахсларнинг фойдасига. мулкнинг эгасига зарар келтириб. қонунга зид равишдаўндириш» деб белгиланган. Бу ҳолатда айнан қандай мулк ёки унинг аник зарар суммаси белгиланиб берилиши шарт.Айбга қўйилган ҳолатларда, талон-торожлик натижасида қандай зарарли оқибатлар келиб чиққанлиги аниқланмаган ва зарарни умуман мавжуд эмаслиги тасдиқланган. Зарар йук булган холатларда. уни келтирган вокеа ёки ходиса хам мавжуд булиши мумкин эмас.
Бундан ташқари, Дастлабки тергов ва биринчи инстанция суднинг тергови жараёнида мазкур жиноят иши бўйича К.Б.Юлдашев ва бошқалар томонидан содир этилган талон-торожлик ҳолатларини бирон-бир фактлари ёки эпизодлари аниқланмаган. Талон-торожликни содир этиш вақти, жойи, йўллари ва каналлари умуман ўрнатилмаган ҳамда, юқорида қайд этилгандек, талон-торожликни аниқ суммаси ҳам аниқланмаган.Яъни, мазкур жиноятга тўғри келадиган конунчиликда белгиланган аломатлар судланувчиларни ҳаракатларида дастлабки тергов вақтида ўрнатилмаган ва суд тергови вақтида ҳам аниқланмаган.Ўтказилган суд тергови жараёнида, судланувчилар ЁММларни билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага ҳақиқатдан берганликларини тўлиқ тасдиғини топди. Ҳамда, улар томонидан ЁММларни талон-торож қилишга ғараз мақсади бўлмаганлиги, бу ҳаракатларни содир этиш учун олдиндан тил бириктирмаганликлари ва умуман бундай жиноятниҳақининг 100 бараварида жарима ва 3 йил муддатга мансабдорлик ва моддий жавобгарлик лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиш жазолари тайинланган.
Шунга кўра судланувчилар Хукм куйидаги асосларга кўра ноқонуний деб хисоблайдилар, яъни :
Мазкур жиноят иши бўйича Юлдашев К.Б.га дастлабки терговнинг айб эълон килиш карорида. Айблов хулосасида хамда ушбу хукмда бевосита 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини ўзлаштириш ва растрата қилиш йўли билан талон-торож қилганлиги, яъни, ЎР ЖКсининг 167-моддаси 2-кисми «в» ва «г» бандларида кўрсатилган жиноятларни сордир этганлигида айб қўйилган бўлиб ва ҳукм бўйича айбли деб топилган.Аммо лекин, кўрсатилган процессуал хужжатларда ЎР ЖПКсининг 22-моддасида, 361-моддасининг 1-қисмини 2-бандида ва 379-маддасида кўрсатилган талаблар қўпол равишда бузилиб, К.Б.Юлдашевга қўйилган айблов ноаник эълон килинган бўлиб худди шундай холда хукм буйича хам айбли деб топилган.Жумладан, ҳукмда кўрсатилишича 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини «маълум бир қисми” билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага берилган бўлса «колган кисми ўзлаштирилиб тало-торож килинганлиги» қайд этилган.
Дастлабки тергов ва суд тергови жараёнида ҳам талон-торож қилинган деб кўрсатилган 7.671.963 сўмлик ёқилғи-мойлаш махсулотларини айнан кандай микдори бевосита тало-торож килинганлиги ва айнан кандай микдори ноконуний сарф қилинганлиги ўрнатилмаган.Жиноят қонунчилигида белгиланишича «талон-торожлик – бу бировнинг мулкини ўзининг ёки бошка шахсларнинг фойдасига. мулкнинг эгасига зарар келтириб. қонунга зид равишдаўндириш» деб белгиланган. Бу ҳолатда айнан қандай мулк ёки унинг аник зарар суммаси белгиланиб берилиши шарт.Айбга қўйилган ҳолатларда, талон-торожлик натижасида қандай зарарли оқибатлар келиб чиққанлиги аниқланмаган ва зарарни умуман мавжуд эмаслиги тасдиқланган. Зарар йук булган холатларда. уни келтирган вокеа ёки ходиса хам мавжуд булиши мумкун эмас.Бундан ташқари, Датслабки тергов ва биринчи инстанция суднинг тергови жараёнида мазкур жиноят иши бўйича К.Б.Юлдашев ва бошқалар томонидан содир этилган талон-торожлик ҳолатларини бирон-бир фактлари ёки эпизодлари аниқланмаган. Талон-торожликни содир этиш вақти, жойи, йўллари ва каналлари умуман ўрнатилмаган ҳамда, юқорида қайд этилгандек, талон-торожликни аниқ суммаси ҳам аниқланмаган.
Шунга асосан судланувчилар яъни, мазкур жиноятга тўғри келадиган конунчиликда белгиланган аломатлар судланувчиларни ҳаракатларида дастлабки тергов вақтида ўрнатилмаган ва суд тергови вақтида ҳам аниқланмаган.Ўтказилган суд тергови жараёнида, судланувчилар ЁММларни билим юртини ободончилик ва таъмирлаш ишларига жалб қилинган бегона техникага ҳақиқатдан берганликларини тўлиқ тасдиғини топди. Ҳамда, улар томонидан ЁММларни талон-торож қилишга ғараз мақсади бўлмаганлиги, бу ҳаракатларни содир этиш учун олдиндан тил бириктирмаганликлари ва умуман бундай жиноятни эмаслигини тадбиқ этилиши ҳамда ушбу кодекснинг тегишли моддалари белгиланган ижтимоий хавфи катта булмаган жиноятлар туркумига киришини талабларига риоя қилиши лозим деб хисоблайдилар.
Бундан ташқари, мазкур жиноят иши материалларида, судланувчи К.Б.Юлдашевга айблов сифатида қўйилган ҳолатлар барчаси, Чирчиқ ОТҚМБЮсининг худудида ободончилик ва таъмирлаш ишларини бажариш мақсадида амалга оширилган ҳаракатлар натижасида келиб чиққанлиги тасдиқланган.Барча тадбирлар, юқори турувчи кўмондонлик топшириқлари бўйича бажарилган бўлиб, Мудофаа вазирлиги рухсати ва билим юрти мутахассислари комиссиясининг қарорларига кўра ҳамда бевосита Чирчиқ ОТҚМБЮси бошлиғи подполковник К.Шириновнинг берган буйруқлари асосида амалга оширилганлиги тўлиқтасдиғини топди.Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг Ички хизмат Низоми талабларига асосан билим юрти бошлиғи подполковник К.Ширинов, билим юрти бошлиғининг ўринбосари бўлган подполковник К.Б.Юлдашевга бевосита бошлик бўлганлиги сабабли Низомнинг 31-моддасига асосан «БЎЙСУНУВЧИ БОШЛИҚНИИГ БУЙРУЛАРИНИ СЎЗСИЗ БАЖАРИШГА МАЖБУРДИР” хамда Низомнинг 40-моддасига асосан “КОМАНДИРНИНГ БОШЛИҚНИНГ) БУЙРУҒИ СЎЗСИЗ. АНИК ВА МУДДАТИДА БАЖАРИЛИШИ ШАРТ”. Бошлиқнинг бўйруқларини ва топшириқларини бажармаслик мазкур Низомнинг 30-моддаси талабларига асосан К.Б.Юлдашев учун «ХАРБИЙ ЖИНОЯТ САНАЛАДИ”.
Ушбу ишлар, яъни Чирчиқ ОТҚМБЮсининг худудида ободончилик ва таъмирлаш ишларини бажарилиши билим юртига фойда келтирган ижобий тадбирлар бўлиб, уларни самаралий натижаси бўйича Давлатга, Мудофаа вазирлигига ва айнан Чирчиқ ОТҚМБЮсига КАТТА ИЖТИМОИЙ ва ИҚТИСОДИИ ФОЙДА КЕЛТИРИЛГАН.Фойда кўрилган иқтисодий томони инобатга олинганда, жиноят иши материаллари бўйича урнатилган зарарни умумий суммаси 7.671.963 сумни ташкил қилган бўлса, аслида мазкур ишлар Мудофаа вазирлигининг «ХДРБИЙ ЛОЙИХД» ДКси лойиҳа институтининг смета ҳужжатларига асосан бажарилганда 99.428.646 сумлик ҳаражатлар қилиниши лозим бўлар эди.Яъни, подполковник Юлдашев К.Б. томонидан амалга оширилган ишлар натижасида билим юрти катта микдордаги харажат суммаларидан сакланиб колинган. ва аслида тўланадиган маблағлар тўланмай тежам қилинганлиги натижасида Мудофаа вазирлиги ҳамда давлат бюджетига 91.756.683 Гтуксон бир миллион. етти юз эллик олти минг. олти юз саксон уч! сумлик иктисодий фойда келтирилган.
Ўзбекистон Республикаси ЖКсининг 41-моддаси, талабларига асосан “ИЖТИМОИЙ ФОЙДАЛИ МАҚСАДГА ЭРИШИШ УЧУН КАСБ ЁКИ ХЎЖАЛИК ФАОЛИЯТГА БОҒЛИҚ АСОСЛИ ТАВАККАЛЧИЛИК ҚИЛИБ, ҲУҚУҚЛАР ВА ҚОНУН БИЛАН ҚЎРИҚЛАНАДИГАН МАНФААТЛАРГА ЗАРАР ЕТКАЗИШ ЖИНОЯТ ЛЕБ ТОПИЛМАЙДИ”.Ўз ўрнида Чирчиқ ОТҚМБЮси бошлиғи подполковник К.Ширинов ушбу Низомнинг 38-моддаси талабларига асосан «БЕРИЛГАН БУЙРУҚ ВА УНИНГ ОКИБАТЛАРИ УЧУН. БУЙРУКНИНГ КОНУНЛАРГА МУВОФИК КЕЛИШИ УЧУН-ШУНИНГЛЕК.БЕРИЛАЁТГАН БУЙРУКЛА МАНСАБНИ СУИИСТЕЪМОЛ КИЛИШ ЕА ХУКУК ДОИРАСИДАН ЁҲУД ХИЗМАТ ВАКОЛАТИЛАН ЧЕТГА ЧИҚИШ УЧУН ВА УНИНГ БАЖАРИЛИШИ БЎЙИЧА ТАДБИРЛАР КЎРМАГАНЛИК УЧУН ЖАВОБГАРДИР”
Ўзбекистон Республикаси ЖКсининг 40-моддаси талабларига асосан «ШАХСНИНГ БУЙРУҚ ЁКИ БОШҚА ФАРМОЙИШНИ, ШУНИНГДЕК МАНСАБ ВАЗИФАЛАРИНИ ҚОНУНАН БАЖАРИШИ ТУФАЙЛИ ЗАРАР ЕТКАЗИЛГАН БЎЛСА, ЖИНОЯТ ДЕБ ТОПИЛМАЙДИ».
Мазкур шикоятда курсатилган барча ҳолатлар суд тергови давомида ўз тасдиғини тўлиқ топди ва ушбу ҳолатлар бўйича ҳиимоячи томонидан 7-та илтимоснома киритилган. Жиноят иши учун катта аҳамиятга эга бўлган ҳолатлар бўйича аниқликлар киритиш, экспертиза ўтказиш ва тергов ҳаракатлари ўтказиш бўйича киритилган илтимосномалар, суд томондан бир томонлама. яъни айблов позипияга ёндошганлиги сабабли рад этилган. Ваҳоланки, иктисодий экспертиза утказмасдан жиноят иши материалларига зарарни аник кайси иш холатларга бўлиниши ва умуман мавжудлигини аниқлаш мумкун эмасдир.Иш ҳолатлари бўйича билим юрти бошлиғи К.Ж. Шриниов барча эпизодлар бўйича подполковник К.Б.Юлдашев, капитан Т.А.Абдуракибов ва кичик сержант К.Х.Хожиевларга бевосита буйрук берганлиги. уларни ўзини хизмат хонасига чақиртириб берган буйрукларини ва уни буйруклари бажарилганли л тўғрисида хеч кимга айтмасликларини буюрганлигини ва кеинчалик уни ўзи, яъни К.Ж.Ширинов, ушбу холатларни Харбий прокуратура ва бошка тезкор ходимлар билан келишиб «тинчитиб” юборишини ваъда берганлиги ҳолатлари суд тергови вақтида аниқланганлигига қарамасдан, суд томонидан бу ҳолатлар умуман инобатга олинмаган ва жиноят қонунчилиги талабларига зид равишда объектив ҳуқуқий баҳо бериш ўрнига рад этилиб юборилган.
Мазкур ҳолатлар ишга муҳим аҳамиятга эга бўлишини инобатга олиб, ҳимоячи томонидан иш бўйича К.Ж.Шириновни такроран сўроқ қилиш зарурияти мавжудлиги, К.Ж.Шириновни харакатларида жиноят аломатлари мавжудлигини инобатга олиб уни ҳам иш бўйича жиноий жавобгарлик масаласини кўриш мақсадга мувофиқлиги тўғрисидаги илтимосномалар хеч бир сабаблар ва асосларсиз рад этилган.Ушбу жиноят иши бўйича бир-катор зарур ахамиятларга эга бЎлгг ҳолатлар ва эпизодлар суд томонидан текширилмай ва ҳуқуқий баҳо берилмай қолдирилганлиги, иш бўйича суд Ўзбекистон Республикаси ЖПКсининг 484-моддаси талабларида белгиланган «суд тергови тўлиқ эмаслиги ва бирёқлама олиб борилганлиги”, «ҳукмда баён қилинган суд хулосалари ишнинг ҳақиқий ҳолатларига мувофиқ эмаслиги”, «УР ЖПК нормалари жиддий бузулганлиги» ва ‘ Жиноят кодекси нормалари нотўғри қўлланилганлиги» фактларига йўл кўйганлиги сабабли, Ўзбекистон Республикаси ЖПКсининг 485,486,487 ва 488-моддаларида кўрсатилган ҳукмни бекор килинишини асослантирувчи ҳолатлар мавжудлиги ўз тасдиғини топди.
Шунингдек, биринчи инстанция суди процессида кўриб чиқилган далиллар подполковник К.Б.Юлдашевни айбли деб топиш учун етарли эмаслиги ва унгз нисбатан айблов далиллар топиш ва туплаш мумкун бЎлмаганлиги сабабли мазкур жиноят ишини К.Б.Юлдашевга нисбатан бўлган қисмини Ўзбекистои Республикаси ЖПКсининг 83-моддасини 2-нчи бандини кўллаб ва шу Кодекснинг 493-моддаси талабларига асосан тугатилиши лозимдир.Юқоридагилардан келиб чиқиб Ўзбекистон Республикаси ЖПКсининг 484-моддаси талабларига риоя килган холда,-Судланувчи Чирчиқ ОТҚМБЮни бошлиғининг ўринбосари подполковник К.Б.Юлдашевни ҳаракатлари Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 40-чй ва 41-моддалари талабларига асосан ЖИНОЯТ ДЕБ ТОПИЛМАСЛИГИ. Узбекистон Республикаси ЖКсининг 167-моддаси 2-кисмининг «в» ва «г» бандларида ҳамда 209-моддаси 1-қисмида кўрсатилган жиноятларни ҳақиқатдан СОДИР ЭТМАГАНЛИГИ сабабли АЙБЛОВ ҲУКМНИ К.Б.Юлдашевга нисбатан бўлган кисмини Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 83-моддасининг 2-банди талабларига асосан ҳамда шу Кодекснинг 493-моддалари талабларига риоя қилган ҳолда уни АЙБСИЗ ДЕБ ЭЪТИРОФ ЭТИБ унга нисбатан бўлган жиноят ишини қисмини ТУГАТИЛИШИНИ сўраган.
Шаҳри Ёр