Полиция ходими маҳбусларни баланд деворлар, сим тўсиқлар билан ўралган қамоқхона ҳовлисига олиб кирар экан.
Бизни келтирган полиция ходими, аввало, барча қуролларини ечиб, машинасининг орқа багажига қулфлади. Кейин бизни эшик олдидаги қамоқхона назорати ходимларига рўпару қилди.
Назорат бўлимидагилар рафиқам Феруза билан менинг қимматбаҳо буюмларимизни алоҳида-алоҳида ҳолда кичик селофан сумкачага, катталарини эса каттароғига жойлаштиришди.
Қимматбаҳо буюмларимиз солинган кичик селофанни сариқ тамға билан тамғалагач, орқага қилиб кишанлаб қўйилган қўлларимизга тутишди.
Ана шундан сўнг бизни олиб келган полиция ходими ичкаридаги биринчи хонага бошлаб борди.
Билишимча, бу тиббиёт хонаси эди. Бу ерда бир мутахассис рафиқам билан менинг қон босимимизни ўлчади, бошқа бири эса соғлиғимизни суриштирди, қандай дори-дармонлар қабул қилишимиз билан қизиқди.
Мен унга очлик эълон қилганимни, беш кундан буён ҳеч нарса танаввул қилмаганимни маълум қилдим.
Турмуш ўртоғим ҳам ўзи қабул қиладиган дорилар номини санаб ўтди.
Шифокорлар қамохона ичкарисига кўчадан келтирилган дориларни киритиш таъқиқланганлиги ҳақида бизни хабардор қилишди. Мабодо, маҳбуснинг соғлиги безовта қилгудек бўлса, мутахассислар томонидан етарли даражада тиббий ёрдам кўрсатилишини ҳам таъкидлаб ўтишди.
Ойна билан ўралган хонада ўтирган яна бир қамоқхона ходими биздан айрим нарсаларни сўраб-суриштирди. Ана шундан сўнггина бизни қамоқхонага топшириш жараёнларига якун ясалди, чамаси, бизни келтирган полициячи изига қайтиб кетди.
Феруза билан мени катта бир залга олиб киришгачгина, қўлларимизни кишандан бўшатишди.
Бу ерда бизнинг юз қиёфамизни худди кинолардагидек, иккеи томонимиздан суратга олишди.
Қамоқхонанинг экрак ходими мени, аёл киши турмуш ўртоғимни тинтиб кўрди.
Белбоғим ва бошимдаги кепкамни катта селофан қопга жойлашимни буюришди.
Улар айтгандек қилгандим, қўлимдан қоп-сумкани олиб, протседура, жараённинг энг охирида барча маҳбуслар тахминан 5 дақиқа ўтирадиган, катта ҳарфлар билан БОСС-II деб ёзиб қўйилган ўтиришга қулай баланд креслога ўтқазишди.
Очиғи, бу креслога маҳбусларни нега ўтқазишларини тушунаолмадим. Эҳтимол, пойабзал кийишимизга қулай бўлиши учундир?
Ниҳоят бизни ичкарига – маҳбуслар ўтирадиган залга бошлашди.
Тахминан 50 нафар махбус ўтириши учун мўлжалланган ўриндиқлар ўрнатилган катта залга кирдик. Залнинг чап томонида экраклар, аёллар эса ўнг тарафда – алоҳида-алоҳида ўтиришаркан.
Қамоқхона ичи жуда озода, гард кўринмас, ёқмсиз, қўланса ҳиддан асар ҳам йўқ эди. Ҳар қадамда камералар ўрнатилган бўлиб, атрофимизда яшил рангдаги махсус либосларининг орқа томонига йирик ҳарфлар билан «Corrictonal» деган ёзув битилган тахминан 20 нафарга яқин қамоқхона ходимлари назорат қилиб туришарди. Уларнинг аксарияти қора танли аёл ходималар экан.
Мени негадир ўз уст-бошимда қолдиришди. Рафиқамнинг либосларини эса орқасида «Inmate» деган ёзув акс этган зарғалдоқ рангли маҳбуслар учун мўлжалланган кийимга алмаштиришди.
Зеҳн солиб қарасам, қарйиб 40% эркаклар ўз кийимларида, барча аёллар эса негадир қамоқхона маҳбусларининг махсус формасида ўтиришар эди.
Адашмасам, залдаги маҳбусларнинг 70 фоизини эркаклар, 30 фоизини аёллар ташкил қиларди.
Биз ўтирган зал деворига осиб қўйилган телевизорга ўхшаш иккита катта экран кўмагида маҳаллий вақт билан соат 17.21 -17.22 ларда қамоқхона ичкарисига қабул қилинганлигимизга аниқлик киритдим.
Ушбу экранда нафақат вақт, балки, ҳар бир маҳбуснинг исм-шарфи ва қай дараждаги протседура жараёнда эканлиги ҳам қайд этилган эди.
Экраннинг бир бурчагида қабул қилинган маҳбусларнинг сони акс этган бўлиб, адашмасам, экрандаги сонга бир зумда яна иккита маҳбус қўшилди.
Биз қабул қилинган маҳалда маҳбуслар сони 47 рақамини кўрсатарди. Тунги соат 2.00 га бориб, 47 рақами 70 га қўтарилди. Тун ярмида, соат 3.30 ларда ҳам маҳбулар сони 70 дан ошмади. Ваҳоланки, қамоқхонага маҳбусларни қабул қилиш тун бўйи давом этган эди.
Соат 20.00 ларда менинг бармоқ изларимни олишди. Янги келганлар синдвич билан сийланарди. Бу ерда истаганингизча танаввул қилишингиз, чанқоғингиз босулгунча сув ичишингиз мумкин экан. Ҳожатхона масалаида ҳам муаммо кўрмадим.
Бироқ биргина минус томони ҳаво ҳарорати жудаям паст экан. Маҳбуслар қўнишиб, совуққотиб ўтиришарди.
Бу ерда ўтирган жой ингиздан туришга рухат берилмас экан. Аммо сув, синдвич истеъмол қилиш ёхуд ҳожатхонага бориб келиш учун изн сўралмас эди. Породседура, жараёнлардан ўтганларнинг бир нечтасини яна бир марта бош бармоқ изларини олиб, қўлларига 6 кишилик кишан солиб, ичкарига олиб кириб кетишарди.
Аввалига Ферузани, кейин мени ичкаридаги тиббиёт ходимлар хонасига чақиришди.
Шифокорларга Очликда эканлигимни айтдим. Саломатлигимни, қандай дори-дармонлар истеьмол қилишимни сўраган тиббиёт ходими қон босимимни ўлчади. Умумий назоратдан сўнг жойимга бориб ўтиришимни айтишди.
Жойимга келиб экранни қарасам, рафиқам ва менинг исм-шарифимиз экрандан ўчирилган экан.
Кеч 23.24 ларда қамоқхона сменаси алмашди.
23.30 ларда қамоқхонанинг ўзидан учта фаррош аёл кириб келди.
Фаррош маҳбуслар 30 дақиқа давомида шунақанги жадаллик билан ишлашдики, маҳбусларнинг бу қадар чаққонлик билан тер тўкишларига илгари ҳечам гувоҳ бўлмаган эдим.
Қизиғи, фаррош маҳбусларнинг ишини ҳеч ким назорат қилган эмас, ҳатто бирорта ходим уларга сўз ҳам қотмади. Кейинга бориб экрак маҳбусларнинг ҳам ичкари зални аёллар каби эпчиллик билан супириб-сидиришлари, пол ювишларига гувоҳ бўлдим. Бу нарса мени ҳайратга солганди.
Биз ниҳоятда ҳолдан тойган бўлишимизга қарамадан совуққотганлигимиз сабабли уйқумиз келмади.
Менинг очликни давом эттираётганимни кўриб, Феруза ҳам туз тотмай қўйди.
Тонгга яқин – 3.30ларда мени, сўнгра Ферузани, қўлларимизга кишан солиб, ичкарига етаклашди.
Узун коридор, лифт ва бир қанча электр кўмагида қулфланадиган эшиклардан олиб ўтиб бизни бошқа бир залга киритишди.
Бу ерда рафиқам билан мени алоҳида-алоҳида хоналарга жойлаштиришди.
Мен кирган икки кишилик хонага устма-уст қўйилган икки қаватли кроватнинг биринчи қаватида бир махбус ётарди. Кроватда текист қилиб тўшаб қўйилган матрасдан бошқа нарса йўқ эди. Орадан 15 дақиқалар чамаси вақт ўтгач, навбатчи маҳбус барча қатори менга ҳам қоғоздек юпқа иккита чойшаб, юз қўлимни аритшим учун икки қаричча келадиган кичик сочиқ келтирди.
Соқичдан қўлбола болиш ясаб, чойшаблардан бирини остимга тушадим, иккинчисига ўраниб олдим. Бироқ хона совуқлиги сабаб, барибир уйқум келмасди.
Саҳарги соат 5.00 да бир маратоба ишлатиладиган ликопчада овқат беришди. Биринчи қаватдан жой олган шеригим оч эканми, таомни бир зумда танаввул қилиб қўйди. Очлик эълон қилганлигим учун мен егуликни кроватимнинг бош томонига қўйиб қўйдим.
Орадан 10 дақиқа вақт ўтгач, мени катта залга чақиришди. Бу ерда кеча қамоқхона залида мен билан бирга бўлган эркак маҳбуслар ўтиришарди.
Залнинг олд марказида ўтирган бақалоқ қамоқхона ходими бирма-бир барча маҳбусларнинг исм-шарифини сўраб чиқди. Биз кутдик.
Мазкур залда икки соатлар давомида кутиб ўтиришимизга тўғри келди. Бу ерда мизғиб олишнинг умуман имкони йўқ эди.
Соат 7.00 ларда атрофида маҳбусларнинг қўлларини иккита-иккита бир қилиб қўшиб кишанлаб, қамоқхонанинг махсус автобусига чиқаришди. Аёл маҳбуслар алоҳида, эркаклар алоҳида автобусга ўтқазилди.
Эркакларнинг автобусида мен билан бирга 28 маҳбус ўтирардик. Барчамизни суд биносига элитишди.
Соат 7.30ларда келтирилган маҳбусларни суд залига киритишди. Кириш олдидан қўллларимиз кишандан бўшатилди.
Суд залда 12 нафар аёл ва 41 та эркак маҳбусни суд қилишди. Кейинчалик сафимизга 5 нафар эркак ва яна 2 та аёл маҳбус келиб қўшилди.
Ҳар бир маҳбуснинг суд жараёни тахминан 3-5 дақиқа давом этарди.
Суд мажлисидан олдин давлат ҳимоячилари бизга ўз ҳуқуқларимиз ҳақида имкон қадар сабоқ беришди.
Шундан сўнг судья экранда (олдиндан ёзиб, тайёрлаб қўйилган) АҚШнинг тегишли қонунлар мажмуаси асосида биз, судланувчиларнинг ҳуқуқлари хусусида инглиз, испан, бузилган франсуз ва асосан, ҳайитиликлар сўзлашадиган тилларда – тўрт тилда тушунтириш бериб ўтди.
Суд рафиқам Ферузани 1000$, мени эса 1500$ гаров пули (Баil Bond ) тўлаш эвазига озодликка чақариш ҳақида қарор қабул қилди. Гаров пулини 7 кун ичида тўлашимиз лозимлиги ҳақида огоҳлантирилдик.
Соат 11.00 ларда Ферузани бошқа хонага олиб ўтишган эди. 11.30 ларда қамоқхонанинг яна бир икки жараёнларидан ўтказишгач, 6 нафар маҳбусга қўшиб мени ҳам қамоқдан қўйиб юборишди.
Озодликка чиққач қамоқхона ёнида жойлашган «Property»(камера хранения, сақлаш хонаси)дан навбат билан ўз нарсаларимни қайтариб олдим.
Нарсаларимни қабул қилиб олгач, пулимни ҳам беришларини сўрадим. Пулларимни бошқа ердан, биз ўтирган ТGК (камокхона номи) биносидан олишим лозимилигини тушунтиришди. Оқибатда, нақд пулсиз қўчада қолгандим.
Сариқ чақасиз рафиқамни қидиришга тушдим. Бир неча бор унга қўнғироқ қилдим. Ферузанинг қўл телефони ўчирилган, чор-атрофда унинг қораси ҳам кўринмади….
Баҳодир ЧОРИЕВ
Катта юк машина ҳайдовчиси,
“Бирдамлик” Халқ Демократик Ҳаракати раҳбари