Шахсий кузатишларимиздан аён бўлишича, бугунги кунда мамлакатимиздаги ўрта мактабларда ишлаётган ўқитувчиларнинг 80-85 фоизини хотин-қизлар ташкил этади. Бу ўртача ҳисобда, ҳар бир мактабга 3-4 нафар эркак ўқитувчи тўғри келишини англатади. Бундан ташқари ҳозирги кунда ўқув-тарбия муассасалари ва бошқармалари бошлиқлари орасида ҳам эркаклар ниҳоятда кам. Бу ҳолат, айниқса, шаҳар жойларда устун. Кўпгина шаҳарларда мактаб директорлари ва уларнинг ўринбосарлари аёл ўқитувчилардан иборат, десак хато бўлмайди. Ҳатто, бугунги кунда жисмоний тарбия фанидан ҳам хотин-қизлар дарс бераётгани сир эмас. Мазкур жараёнга гендер сиёсати нуқтаи назаридан қарайдиган бўлсак, бунинг ўзига хос ютуқлиги, бироқ болалар ва ёшлар тарбияси нуқтаи назаридан қарасак, бу ҳолатнинг сезиларли камчилик экани яққол ойдинлашади.
Ҳаётда ўғил-болалар учун ота қанчали зарур бўлса, эркак ўқитувчилар ҳам шунчали кераклиги аллақачон ўз исботини топган. Умуман олганда, эркакларнинг болалар тарбияси билан шуғулланиши тўғрими? Мазкур масала атрофида фикр юритиб кўрамиз. Тарихимиздан хотин-қизлар уй хўжалиги ишлари, эркакларнинг эса ташқи ишлар билан шуғуллангани яхши маълум. Эркаклар пул топиб, ўз оилаларини боқишган. Аёллар эса уйда болалар тарбияси билан машғул бўлган. Бироқ бу эркаклар болалар тарбиясидан четда қолган, деган маънони англатмайди. Оилада эркак бош, аёл бўйин бўлиб рўзғорни биргаликда тебратган, тарбия ишларини биргаликда олиб борган. Бутун оила аъзолари отанинг қош-қовоғига қараган, улар топшириқларини сўзсиз бажарган. Аёл умр йўлдошининг тарбияга доир тўғри хатти-ҳаракатларига қарши чиқмасдан, уни эъзозлаган ва ўз навбатида болаларидан отасини, унинг йўл-йўриқларини ҳурматлашни қаттиқ талаб қилган. Шундай қилиб, болаларда оилада отага нисбатан энг қадрдон, табаррук, донишманд инсон, деган тушунча шаклланган.
Ўғил-болалар одатда отасига тақлидан улғаяди ҳамда отаси, бобосидан фахрланишга мойил бўлади. Қиз-болалар учун ҳам отанинг маслаҳати, ақли сув ва ҳаводек керак. Гарчанд қиз-болалар онаси билан сирдош бўлса-да, отасидан ҳайиқишади, унинг айтганларини сўзсиз бажаришга астойдил интилади, отанинг ҳар бир топшириқларини бажаришни ўзи учун фарз деб билади.
Ҳозирги кунда бу ҳолат қандай? Ёшлар, ўғил-болалар тарбияси асосан хотин-қизларимиз қўлида қолмадимикин? Болалар боғчадан то мактабгача хотин-қизлар тарбияси остида бўлади. У етти ёшга тўлгандан кейин мактабга боради. Мактабда фан ўқитувчиларидан бошлаб синф раҳбарлари ва мактаб директорларигача ҳаммаси яна хотин-қизлар. Бола учун устоз энг ҳурматли, ардоқли шахс, улар айнан устозлардан тарбия ва ўрнак олади, устозларига ўхшашга интилади. Умуман олганда, ота-онадан кейинги ҳурматли инсон устоз эмасми?
Бугунги жамиятимизда оилада эркак эмас, балки аёл киши устувор кучга айланаётгани сезилмоқда. Совет Иттифоқи давридан буён “Хотин-қизлар тенглиги” деган шиорга қатъий амал қилиниши натижасида жамоат жойларида хотин-қизларни улуғлаш, уларнинг “афзаллик”ларини тарғибот қилиш кенг қулоч ёзди. Шоиру ёзувчилар ўзларининг деярли барча асарларини хотин-қизларни тараннум этишга бағишлади. Куй-қўшиқларнинг кўпи ишқ-муҳаббатга бағишланган бўлиб, унинг замирида хотин-қизлар улуғланди. Шунингдек, ОАВларда хотин-қизларни кўкларга кўтариш, ота-боболарни, эркакларни танқид қилиш тарғибот асосига айланди. Бу ҳолат болалар эсини таниганидан то вояга етгунига қадар фақат аёлларга сиғинадиган бўлиб улғайишга олиб келди, десак хато бўлмас. Шундай қилиб, ёшлар ўртасида аёлларга тақлид қилиш аломатлари кучайди, аёллар хатти-ҳаракатларига намуна сифатида ёндошишлари натижасида хотин-қизларга ўхшаш модага айланди. Бу бугунги қўшиқчилик санъатида яққол кузатилмоқда. Йигитлар, ҳатто, катта-катта саҳналарда ҳам хотин-қизларга хос мимикаларини намойиш этган ҳолда, қўшиқ куйлай бошлашди. Ҳозирги кунда худди илгаригидек бас, баритон овозли қўшиқчиларни топиш қийинга айланди. Ўзбегимнинг йигитлари ўзларининг оинаижаҳон орқали чиқишларида, театр саҳналарида хотин-қизларга ўхшаб солланиб, нозланиб, минг бир қиёфада тебраниб, ҳатто овозларини хонимлар овозларига монандлаб сакраб-сайраб қўшиқ куйлашини кузатиш қийин бўлмай қолди. Бир сўз билан айтганда, ташқаридан қараганда эркаклар хулқ-атворлари хотин-қизларникига ўхшаб бормоқда. Ҳатто уларнинг юриш-туришлари, гапиришлари, фикрлаш доиралари ҳам хотин-қизларга ўхшаб бораётгандек, гўё. Ёшларимизнинг вужудида эркакларга хос дангаллик, мардлик, қаҳрамонлик, кенгфеъллилик, жасурлик, довюраклик ҳислатлари кучсизланаётганлигига доир фикрлар беҳуда эмас.
Мактабларда эркак ўқитувчиларнинг камайиши қиз болалар тарбиясига ҳам салбий таъсир кўрсатмоқда. Қиз болалар ҳам вояга етгунларигача фақат хотин-қизлардан билим, тарбия олса, кейинчалик фақат аёлларнигина ҳурмат қилишга мослашади, бунинг натижасида нафақат ўғил-болаларни, балки эркакларни ҳам ўзидан, хотин-қизлардан паст ҳисоблайдиган бўлишади. Уйда отанинг айтганларини қилмай фақат она айтганларинигина қилишга одатланади. Шундай қилиб, қизбола вояга етиб турмушга чиққандан кейин ўзининг умр йўлдоши устидан устунлик қилишга чоғланади.
Мана шундай бир томонлама тарбиянинг олдини олиш мақсадида мактабларда эркак ўқитувчилар сонини кўпайтиришга ҳаракат қилиш керак. Шунингдек, мактаб раҳбарлари, яъни директор ва ўқув ишлари бўйича раҳбар ўринбосарларини эркаклардан тайинлаш мақсадга мувофиқ. Мактаб жамоасида эркаклар нуфузи устун бўлса, ўқувчилар, айниқса, ўғил-болалар тарбиясида кемтикликлар камроқ кузатилади.
Бироқ бугунги жамиятимизда мактаблардаги бундай ҳолатларга барҳам бериш мураккаб жараён бўлса керак. Чунки эркакларимизнинг ўқитувчилик қилиш орқали рўзғорини кўнгилдагидек тебрата олмаслигига кўззлари етади. Негаки, мазкур соҳа вакиллари ниҳоятда кам ойлик маоши олишади. Мамлакатимизда “номи улуғ, супраси қуруқ” соҳаларда ойлик маоши ниҳоятда камлиги туфайли эркакларимиз мардикорлик ёки кўнгилдагидек ойлик тўланадиган қора ишлар билан шуғулланишга, ёхуд узоқ ўлкаларга иш излаб кетишга мажбур бўлмоқда.
Асил ЭЛЎҒЛИ
http://mulkdor.com/news/мактабларга-эркак-ўқитувчилар-керак/