НАЙ НАВОСИ
Жалолиддин Румий
(1207-1273)
Не хикоят айлагай най, тинглагил,
Ул фироқдин нола қилғай, тинглагил:
Келтуришди масканимдин қатъ этуб,
Зан ва эрлар йиғлади нолам етуб.
Бир ўзимдек дилхун излаб, бўзлагум,
Нағма бирла ҳасратимни сўзлагум.
Бўлса мендек кимки аслидин жудо,
Қумсаб аслин васлини, қилғай нидо.
Эмди ёшу кексанинг ақрониман,
Ҳурраму дилҳастанинг ёрониман.
Ҳар қим унсим ўлди нағмам эшитуб,
Билмади ҳеч кимса лек сиримни туб.
Сирим эрди мунтабиқ суруд аро,
Кўрмас ани кўз, туяр вужуд яро.
Танга жон, жонга тан эрмасдур бақо –
Танда жонга йўқ кафолат мутлақо.
Най навоси оташ эрур, сас деманг,
Кимда оташ йўқдур, ани кас деманг.
Ишқ эрур бул най куюб ёймиши ун,
Ишқ эрур май ҳам жўшуб ўлмиши хун.
Ёридин ким айру, анинг дўсти най,
Дилни қилгай авж ила фаррасти най.
Борму найдек заҳри тарёқ дуняда,
Юрмиш унси бирла ҳар ёқ дуняда?
Най баёни – қонли йўллар ҳақида,
Мажнун ишқи жо қилинғон ақида.
Сўйла минг, аҳли сурат хушёр эмас,
Тилга гўшдин жуз рафиқ даркор эмас.
Бўлди тун қоронғу ҳар равшан куним,
Бўлди собит ҳажр ила рахзан куним.
Ўтса кунлар, ўксиниб туйма вубол,
Покизасанки, мудом покиза қол.
Моҳи танҳо сувға меъёр истамас,
Тотмаган кас ишқи об, сариштамас.
Уқмаса гар ройни ҳақ ҳеч ақли дун,
Йўқ самар бул айтишувни қил якун.
***
Бўлгил озод, эй ўғил, кишанни еч,
Бўлса ҳам заррина бул завлона, кеч.
Ямни қуймоқ хумчага бесамар иш,
Анга бир кунлиқ сиғар рисқу хўриш.
Комға етмай нафси оч ўлгай талаф,
Сабр ила қилгай гуҳар хосил садаф.
Кимда-ким ишқи сабаб ўлди юпун,
Тўқдур анда дийда ва иймон бутун.
Шодлан, эй ишқимиз, эй хабибимиз,
Жами иллатлардин, эй табибимиз.
Эй муроду ниятимиз минуси,
Онгимиз Афлотуни, Жолинуси.
Ишқ ила жисми гил учди арш аро,
Рақс этуб, ўлди кукун тоғу хоро.
Кирди, эй ишқ ахли, Турға жону хуш –
Тур тўкулуб, ағнади Мусо бехуш.
Ғамгусорим бўлса эрди ҳамнафас,
Айлар эрдим анга най янглиғ қасас.
Айридур ким аслидин, соқовдир ул,
Юз шевада хоҳ улув йировдир ул.
Гулсиз эрам чўлга қолгай айланиб,
Куйламас ҳам анда илхон андалиб.
Маъшуқадин айридур ошиқ абад,
Хуш яшар маъшуқа, хоҳ ошиқ жасад.
Кимга парво этмаса кўргани хуш,
Ул забундур мисли беажниха қуш.
Хўш, кўрай гирдимни мен қандоқ, ахир,
Этмаса ёнимда ёр ишроқ, ахир?
Истагай ишқ ани тил қилсун баён,
Ойинадин акси йўқ надур ҳаён?
Билки, этмас равшан укус ойинанг,
Токи юзин қоплаюр ғубору занг.
Эй азизлар, тинглангиз бул қиссани,
Айни ҳаққо биз кечирган ҳиссани.
***
Саиджаҳон Равоний.
– – –
Луғат:
*… ахли сурат – юзаки дабдабапарст кишилар;
*… беажниҳа – қанотсиз;
*… вубол – гуноҳ;
*… гўш – қулоқ;
*… дун – паст;
*… завлона – кишан;
*… ишроқ – ёритиш, нур сочиш;
*… йиров – баҳши, қўшиқчи;
*… мину – юқори осмон;
*… моҳи – балиқ;
*… раҳзан – йўл тўсар;
*… суруд – куй, наво;
*… талаф – халок;
*… тарёқ – маст қилувчи дори, афюн;
*… фаррасти – куй-қўшиқ авжидан тўлқинланиб, бехтиёр “дооод”, ёки “ўҳўўўўй”, деб хитоб қилувчи киши;
*… укус – акслар;
*… қасас – қиссалар;
*… қатъ – кесиш, қирқиш;
*… ҳаққо – ҳақиқат.
– – – – – – –
Изоҳ:
*… ағнади Мусо бехуш…, дейилган ва ундан олдинги байтда, Қуръони каримда келган, аъроф сураси, 143 оятга ишора қилинмоқда. Яъни, жисми лойдан бўлган одам Оллоҳга бўлган ишқи туфайли, осмонларга кўтарилди. Тур тоғига жон кириб, титраб майда-майда бўлди, бу ҳолатга дош беролмай, Мусо ерга бехуш; йиқилди.
*… маснавий, айни пайт арабистонда яшаётган шоир Сайфуллох Шокирийнинг (электрон почта орқали) ҳамкорлигида таржима қилинган;
*… вазн рукнлари – фоилотун фоилотун фоилун.