«“Бирдамлик” ХДҲ “моддий кўмак”ни тўхтатиши керак!»
Мен февраль ойининг бошларидаёқ “Бирдамлик” Халқ Демократик Ҳаракати етакчиси Баҳодир Чориевга шундай таклиф билан чиққандим.
Бундай фикрга ўз-ўзидан келганим йўқ эди, албатта. Бунга шу йилнинг 30 январь куни “Замондош” сайтида эълон қилинган Бухоро вилояти, Қоракўл туманида истиқомат қилувчи ўқитувчи Илҳом ака Жўраевнинг “»Бирдамлик»ни рад этаман” сарлавҳали билдириши сабаб бўлганди.
Айниқса, Илҳом аканинг, “Кейинчалик билсам, Б.Чориев раҳбарлик қилаётган «Бирдамлик» ҳаракати… одамларни ўзларига пул билан оғдириб олишини англадим”, деган иборалари мени қаттиқ ўйлантириб қўйганди.
Маълумингизким, И.Жўраевдан ҳам илгари Ҳаракатнинг Фарғона вилояти бўлими собиқ етакчиси Гулҳаё Бобожонова, Носир Зокир ва яна қандайдир мен танимайдиган, (аслида кимлигини билсам-да), ўзлигини ошкор қилишдан қўрқадиган айрим нусҳаларнинг тахаллус остидаги, “Эшонқулова “Бирдамлик” маблағини ўмармоқда”, деган мазмундаги иддаолари эълон қилинганди.
Хўш, бу каби таънаи дашномларга қандай қилиб барҳам бериш мумкин?
Ўзимча шу савол устида бош қотириб юрган бир пайтимда яна лоп этиб Илҳом Жўраевнинг айбловлари чиқиб қолганди.
Аслида, мен Илҳом акани сотиб олишга уринган эмасман, очликда ўтирган бир инсон сифатида саломатликларини тиклаб олишлари учун моддий ёрдам тариқасида пул бергандим, холос.
Афсуски, Илҳом ака буни нотўғри тушунибдилар.Ўз вақтида биз ҳам ҳамкасбим билан очлик акциясини ўтказгандик. Ўша пайтда бизга нафақат маънавий, балки моддий кўмак қўлини чўзганлар кўп бўлган. Бунингдек, ҳотамтойлиги учун ёрдам қилган кишиларга айблов қўйиш фикридан мутлақо йироқ бўлганман, аксинча, миннаддорчилик билдирганман. Ва буни табиий ҳол, деб қабул қилганман.
“Яхшига қилсанг яхшилик, ҳам айтадур, ҳам қайтадур, ёмонга қилсанг яхшилик, на айтадур, на қайтадур”, деганларидек, бир пайтлар бизни қўлловчилар бўлгани каби, мен ҳам очлик азобига дош берган бир инсонни моддий қувватлай, дебман. Бироқ, бунинг учун кейинчалик маломат остида қолишимни ким ҳам билибди, дейсиз.
Бу билан Илҳом акани айбламоқчи эмасман. У кишини ҳам тушунаман. Ҳаракат “ОШ”ида иштирок этаман, деб хибсхонада 10 кун давомида ИИБнинг тошини еган шўрлик.
Зеро, ИИБ хибсхонасидаги одамнинг кўрган азоби қурсин. Саида Қурбонова ва Нуринисо Ҳолбоеваларнинг Пахтакор туман ИИБ бошлиғи ўринбосари (ҳозирда собиқ) Акмал Жаҳоновдан қай тақлид жафо кўрганликлари ўзингизга маълум. Модомики, форма кийган кўппаклар аёл кишиларни шу куйга солишибдими, эркак кишини бор балога гирифтор қилишлари турган гап. Буни тасаввур қилиш қийин эмас.Уларга осон тутмоқлик ноинсофлик….
Ўзбекистондаги куч ишлатар тизими ходимларининг хайвонларча муносабати, қийноқ-қистовлари, беаёв калтаклари, жабру зулумларидан кейин азобу уқубат исканжасида қолган мана-ман деган киши нафақат “»Бирдамлик»ни рад этаман” дейиши, балки, “Онамни инкор қиламан”, деб юборишга ҳам тайёр бўлиб қолишини, туққан волидасини таниёлмайдиган куйга тушишини, ва ҳатто ўз падаридан-да юз ўгиришдан ҳам тоймаслиги мумкинлигини биламан. Чунки, ҳамманинг ҳам вужудига матонат меҳмон бўлавермайди-да…
Шу сабаб ҳам Илҳом акадан заррача хафа эмасман. Аксинча, уларга раҳмат айтиб қўймоқчиман. Негаки, уларнинг ўша “Кейинчалик билсам, Б.Чориев раҳбарлик қилаётган «Бирдамлик» ҳаракати… одамларни ўзларига пул билан оғдириб олишини англадим”, деган дашномлари мени “Бирдамлик” фаолиятини қайсидир маънода ислоҳ қилишга ундаган эди. Шуни айтмоқчи эдим.
Тан олиш керак, ““Бирдамлик” фаолларни сотиб олади”, деган айбловнинг юки енгил эмас.
Шу маънода, “Эшонқулова ўмариб ётибди”, деган иддаолардан, ““Бирдамлик” пулга ўз аъзосини харид қилади”, деган хархашалардан Ҳаракатни халос қилиш, таъна-ю дашномлардан батамом қутилиш, турли маломатларга барҳам бериш учун нима қилиш керак?
Кейинги пайтларда мен худди ана шулар ҳақида бош қотира бошлагандим.
Бу каби муаммоларга чек қўйиш учун “Ҳаракат “моддий кўмак” беришни батамом тўхтатиши керак”, деган қарорга келганимга кўп бўлганди.
Дарвоқе, шу ўринда, “моддий кўмак” иборасига изоҳ бериб ўтишим жоиз деб ўйлайман.
Мен то ҳаракатга келгунимга қадар фаолларга Ҳаракат томонидан ойма-ой бериб борилаётган маблағ “моддий кўмак” деб эмас, “ойлик”, “маош” дея ўз номи билан аталарди.
Ва ўз ўзидан ҳар бир етакчи ва фаол олаётган “иш ҳақ”лари банк ўтказмаларида ўз изини қолдирарди.
Ҳукуматнинг қитмирлиги ҳаммангизга яхши маълум. Куч ишлатар тизимлари ҳозирча арқонни узун ташлаб қўйган бўлишлари мумкин. Аммо истаган пайтларида истаган фаолимизни ҳузурига чақириб, “Сен Ватанни сотганинг (зотан, бундай эмаслигини ҳам биласиз!) учун ҳам ҳақ олиб тургансан! Мана исботи!”, дея дағдаға қилиши, жавобгарликка тортиши мумкинлигини тахмин қилиш қийин эмас. Зеро, уларга бу чўт эмас.
Шу нуқтаи назардан, Ҳаракат фаолларининг олаётган ойлик маошларини ўз номи билан аташ хатарли эканлигини билган ҳолда, аввалига, маошга “моддий кўмак” атамасини бериш талаби билан чиққандим.
Зеро, Ўзбекистонда ҳар бир фуқаро истаган кишисидан исталган миқдорда моддий кўмак олиш ҳуқуқига эга. Бунинг учун “статья” йўқ. (Бироқ биламан, ҳукумат агар истаса бундай атама остидан ҳам иллат топиши ҳеч гап эмас. Шунга қарамасдан “моддий кўмак” атамаси ҳарҳолда беҳавотирроқ эди-да, менинг назаримда).
Шундай ҳам бўлди, кейинги қарийб икки йил давомида барча фаолларга Ҳаракат ойма-ой “моддий кўмак” қўлловини кўрсатиб турди.
Бироқ, ойлик маошнинг “моддий кўмак”ка айлантирилиши ““Бирдамлик” фуқароларни харид қилмоқда”, деган маломатларга барҳам бера олмади. Аксинча, кун сайин мени “Бирдамлик” маблағларини ўмараётган ўғри, муттаҳамга чиқариш борасидаги уринишлар авжга чиқиб борарди.
Тан олишим керак, мен ““Бирдамлик” моддий кўмак беришни тўхтатиши керак!”, деган талаб билан чиққанимда нафақат Ҳаракат шаънини, балки, ўз номимни оқлаш ва асрашни ҳам назарда тутганим, шунга интилганим айни ҳақиқат.
“Қани, “Бирдамлик” фаолларига сариқ чақа ҳам сармоя сарф қилмасинчи, пул билан муомала муносабатларига чек қўйилсинчи, шундай кейин менга қандай айблов қўйишаркин?”, деган ўй кўпроқ қамраб олганди кўнглимни, тан оламан.
Натижада, Ҳарактани ва ўз шаънимни ҳимоя қилиш мақсадида февраль ойининг бошларида Б.Чориевга ““Бирдамлик” фаолларга моддий кўмак беришни тўхтатиши керак!”, деган таклифни киритарканман, хақлигимни асослашга урингандим:
“Бирдамлик” тижорий ташклиот эмас, мухолиф Ҳаракат. Шундай экан, Ҳаракатнинг ўз фаолларига ойлик бериши нотўғри, деб ҳисоблайман.
Биринчидан, тарихдан маълумки, партия ўз аъзоларини молиявий жиҳатдан қўллаб-қувватламаган, аксинча, ҳар бир аъзо партия ҳисобига ҳар ойда аъзолик баъдали (взнос) тўлаб борган. Шундай экан, нега энди ўзини мухолиф – сиёсий ташкилот деб ҳисоблайдиган “Бирдамлик” (гарчи партия бўлмаса-да, зеро келажакда Ҳаракатни партияга тайлантириш режаси ҳам йўқ эмас-ку) ўз фаолларини ойлик билан таъминлаши керак?
Иккинчидан, Ҳаракат аъзолари сизнинг ё менинг отамизни чорбоғини гулга айлантириш учун тер тўкмайди. Элнинг, мамлакатнинг, қолаверса, ўз фарзандининг эртаси учун кураш илинжида Ҳаракатга киради.
Ўз ҳаётини, келажагини озод ва обод кўриш орзусида курашга бел боғлаган кишиларга Ҳаракат пул беришга мажбур эмас, деб ҳисоблайман.
Эшитишимча, кейинги пайтларда “Бирлик”, “ЭРК” , ЎХҲ ҳам ўз ташкилоти аъзоларига “хайр-эҳсон” қилмайди, кўмак кўрсатмайди.
Ўзга ташкилотлар халқни таъма эвазига эмас, ғояларига бўлган ҳурмат, ишонч ҳисобига ўз ортларидан эргаштиришни мақсад қилишган.
“Бирдамлик” ҳам худди шундай йўл тутмоғи лозим. Токи, одамларимиз бизга молиявий илинж ортидан эмас, мақсадлар муштараклиги оқибатида ҳамроҳ бўлишсин”, дедим.
Табиийки, бу таклифимдан Чориев мамнун бўлган эмас, мени хушламайгина эшитгач, таклифимни қатъий рад этганди ўшанда:
“Мен фаолларни сотиб олиш учун ҳақ тўламайман, Ҳаракат йўлидаги харажатларини қоплаш учунгина кўмак кўрсатаман”, дея туриб олдилар.
“Тан олинг, шу кунга қадар сарфлаётган сармоянгиз кўзланган натижани берган эмас. Аксинча, маош беришни йўлга қўйиш орқали Ҳаракат сафи пул илинжидаги одамлар ҳисобига мўртлашиб борди. Моддий манфаатдорлик ғояга содиқликка соя солди”, дедим.
Уринишларим зое кетди. Барибир Чориевни таклифимга кўндира олмадим.
Таклифим қаноатлантирмаслигига кўзим етгач, жимиб қолдим. Бироқ, сайтларда “Бирдамлик” атрофида салбий хабарлар кўпайса кўпайдики, камайган эмас. Айниқса, ўртада менинг шаъним кундан кунга ер бўлиб борарди. Бунга бефарқ қараб тура олмасдим, албатта. Бу таъналарга барҳам бериш учун сайтда маломат қилаётган кишиларнинг бўғзидан ҳам ололмасдим. Бунинг биргина йўли Ҳаракатни ислоҳ қилиш, деб тушунгандим.
Ана шу тушунча менинг таклифимни кейинчалик қатъий талабга айлантирди.
Март ойи охирларига келиб мен Ҳаракат етакчиси Б.Чориевга “Мени амалий ҳимоя қилиш истагингиз бўлса, ““Бирдамлик” моддий кўмак кўрсатишни тўхтатиши керак. Акс ҳолда мендан воз кечишингизга тўғри келади”, деган талабни илгари сурдим.
Очиғи, ушбу қатъий талабни ижобий жавоб бўлади, деган умидда қилгандим. Кутганимдек бўлиб чиқмади.
Кўп ўтмай Чориевдан “Тошингизни теринг” қабилида жавоб олдим.
“Кечагина Ҳаракатга кириб, бугун менга ўз ҳукмингизни ўтказмоқчимисиз, ургатмоқчимисиз? Мен сизнинг бемаъни маслаҳатингизга муҳтож эмасман. Истасангиз шу, истамасангиз, тўрт томонингиз қибла”, деган жавобни олдим.
Бунга жавобан мен, “Чориев, тан олинг, мабодо моддий кўмакни тўхтатгудек бўлсангиз Ҳаракатда ҳеч ким қолмаслигини жуда яхши биласиз. Негаки, аъзоларнинг аксарияти “Бирдамлик”да пул учунгина юргани ўзингизга яхши маълум. Ана шу ҳақиқатни билган ҳолда, фаолларга пул беришни тўхтатишдан ҳайиқасиз. Лекин, Ҳаракатни пул илинжидагина юрган одамлардан тозалаш учун мен айтган таклифни қабул қилишингиз шарт эди.
Ҳарактада охирги бир одам қолган тақдирда ҳам ҳаммасини “0”дан бошлашга қўрқмаслигингиз керак эди. Мен айбсиз айбдорлик юкларидан толган одамман. Модомики, менинг фикримни писта пўчоқчалик қадри йўқ экан, айтганингиздек, билганимни қиламан, “сиёсатда танаффус эълон қиламан”, деб жаҳл устида шундай хат ёздим ва ана шундай қарорга келгандим ҳам.
Бироқ “сиёсий танаффус”им узоққа чўзилмади. Ҳафта, ўн кун ўтгач, Чориев ўйлаб кўрганини, таклифимни тажриба тариқасида фақат уч ойга жорий қилиши мумкинлигини айтиб хат ёзиб қолдилар.
Ҳатто, тажриба учун ҳам уч ой оз муддат эди. Ниҳоят, Баҳодир Ҳасанни 6 ой муддатга моддий кўмакни тўхтатишга кўндиришга эришдим.
Бироқ, Ҳаракат сафидаги ногирон ва боқувчисини йўқотган фаоллар бунингдек, тажрибадан мустасно этилган эдилар.
Чориев иқтисодий жиҳатдан ночор, боқувчисини йўқотган, меҳнат қобилияти чекланган фаолларга моддий кўмакни тўхтатишни лозим топмади.
Бироқ, мен ўз мақсадимга қисман бўлса-да эришгандим.
Билмадим, бу олам одамлари орасида янгиман. Тажрибасиз киши сифатида, эҳитимол, хато қилгандирман. Бироқ, мен кўнглим буюрганини, тўғри деб билган ишимни амалга оширишга қўл ургандим.
Кўп кечиктирмай, “Ҳаракат 6 ой муддатга моддий кўмакни тўхтатади”, деган қарор мазмундан барча фаолларни хабардор қилдим.
Шу маънода Ҳаракатнинг Хоразм вилоят бўйича матбуот котиби Бахтиёр Маҳмудов ўзларининг “Айёр “етакчи”нинг қинғир қилиқлари”, дея мени муғомбирликда айблаганларида минг бора ҳақ эдилар. “Ҳаракатни моддий манфаатдорлик илинжидагина юрган шахслардан тозалаш учун, албатта, шундай йўл тутиш керак – моддий кўмакни бекор қилиш керак”, деган хулосада маккорлик кўчасига кирганман, тан оламан.
Бахтиёр оға, аввало, айрим мунофиқлар каби тахаллус остида ёзмаганингиз учун ҳам раҳмат сизга. Мана, тахаллус билан эмас, ўз исм-шарифингиз билан ёзишингиз мумкин эканку? Бўларканку?!
Ё фақат бир ожиза аёл бобида истаганингизча, сесканмасдан ёзишингиз, ҳеч бир истеҳола қилмасдан оғзингизга келганини айтишингиз, айблашингиз ва тагига ўз имзоингизни чекишингиз мумкину, ҳукуматнинг кирдикорларига келганида кўнглингизга қўрқув соя соладими, ҳамкасб?
Оғажон, мақолангиздаги менга аталган маломатларга батафсил тўхталиб ўтмоқчи эмасман. Улар менинг шахсим ва фаолиятим хусусидаги шахсий фикрларингиз. Зеро, дунёдаги етти миллиард аҳолининг ҳаммаси бир хил фикрлаши, бир шахс борасида бир хил ўйлаши, сўйлаши шарт эмас, бу мумкин ҳам эмас. Калла сизники, истаганингизча ўйлашингиз ва иддаоларингиз талқинини хоҳлаганингизча оммага ошкор қилаверишингиз мумкин. Менга қўйилаётган айбловлар борасида фақат бир нарсанигина айтишим мумкин: кимлигимни ўзим биламан ва энг аввало, оламу одам сарвари – яратувчисининг ЎЗИ билади. Шунинг ўзи менга кифоя. Бебаҳо вақтимни бебурд бандаларига ҳисоб беришдек бемаъни ишларга сарфламоқчм, умримни бесамар ўтказмоқчи эмасман. Билганим шу: куни келиб Худонинг ҳузурида ҳисоб бераман. Яратганнинг ёнига ёруғ юз билан бораман, деб умид қиламан, бандасидан эмас, Эгамдангина қўрқаман. Ана шу қўрқув ҳиссининг ўзи менга бас: барча балолардан, жумладан нафс балосидан, мунофиқлик кўчасидан асраб қолади. Демоқчи бўлганим шу.
Бироқ, қуйидаги ибораларингиз устида бош қотирмасам бўлмайдиган кўринади:
“Яқинда Малоҳат Эшонқуловадан яна бир хат келди. Ҳаракат ички имкониятларини инобатга олган ҳолда фаолларга моддий кўмак кўрсатиш масаласини маълум муддатга, аниқроғи, 6 ойга тўхтатибди. Бу ўткинчи жараён эмиш. Яна у хатларида фаолият моддий кўмакка боғлиқ бўлмаслиги кераклигини, молиявий масала мақсад ва маслакка жиддий таъсир кўрсатмаслигини билдиради. Бошқаларни сувсиз бориб, сувсиз қайтишга, пул талаб қилмасдан ишлашга кўндиришга уринади.”, дея дийдиё қилишингиз ва бунинг ортидан “Қоидангиз ажойиб экан, хоним афанди. Биз буёқда қуруқдан қуруқ фидойилик кўрсатиб юраверсаг-у, сиз у ёқда долларларни ямламай ютаверсангиз...”, дея талвасага тушишингизнинг ўзиёқ сиз “Бирдамлик” сафида нима сабабдан “тимирскланиб” юрганлигингизга ойдинлик киритади. (Юрагингиз ёрилмасин, оғажон, “моддий кўмак”дан воз кечганларнинг биттаси ўзимман).
Зеро, “мол оласи сиртида, одам оласи ичида” дейишади.
Айтингчи, менгина бунингдек ёвузликларга қарши маккорлик ишлатсам, нима бўпти?
Тўғри айтасиз, илло, менинг маккорлигим, фаолларимизнинг ҳақиқий башарасини, қалб қиёфасини кўриш йўлидаги муғомбирлигим иш берганди. Бу борада ўзингизни биринчилардан бўлиб намоён қилганингиз учун ташаккур сизга! Ваҳоланки, бундай қаҳрамонлик кўрсатиш ҳар кимнинг ҳам қўлидан келавермайди….
(Дод, денг энди. “Эшонқулованинг МХХ агенти эканлиги мана энди ўз исботини топди. У “Бирдамлик”ни барбод қилиш истагида маош берилишига барҳам берибди!”, дея маломат қилинг, овозингиз борича ҳайқиринг, томоғингизни истаганингизча йиртаверинг энди, монелигим йўқ! Бемалол….)
Шунингдек, “… Буёқда биз “Оқ шарф” тадбирида қатнашиш имконини тополмай, азиятларга учраган бир пайтимизда у мендан шубҳаланиб, қўрқоққа чиқариб, 3 ой муддатга моддий кўмакдан маҳрум этиш, зиммамга қандайдир масъулият юклаш тўғрисида қарор чиқарибди”, дея мендан ўпка-гина қилибсиз.
Тўғри, Ҳаракатнинг ички қарорини чиқариш ортидан уч ойлик моддий кўмакдан маҳрум қилиш орқали сизга азият етказганимни ҳам биламан.
“Аслида мамлакатда рўйхатдан ўтмаган, ҳаттоки Қурултойи ҳам бўлиб ўтмаган ҳаракатга аъзоликнинг ўзи жасорат эмасми?”, дея қаҳрамонликка ҳам даъво қилибсиз.
Биласизми, мен ички қарор баённомасида сизга қўлланилган жазо чорасининг сабаб ва моҳияти хусусида ҳижжалаб, биричи синф ўқувчисига уқтиргандек тушунтириш бериб ўтганманки, бунинг мағзини чақмаслик мумкин эмасди.
Қарор баённомасини тўлиқ англаб етганингизда эди, ўзингизни қаҳрамон қилиб кўрсатишга истеҳола қилган бўлардингиз.
Мана ўша қарорнинг қисқартирилган матни. Такрор-такрор диққат билан ўқиб чиқинг. Уққанингиздан кейингина иддаоларингизни эшитаман. Ўқинг:
“БИРДАМЛИК” ХАЛҚ ДЕМОКРАТИК ҲАРАКАТИ ЎЗБЕКИСТОН БЎЛИМИНИНГ ИЧКИ ҚАРОРИ:
Маълумки, Тошкентнинг Олой бозоридаги “ОШ” тадбирида иштирок этиш мақсадида поездга чипта харид қилган Ҳаракатнинг Хоразм вилоят бўлими етакчиси Валерий Назаровнинг уйи 2012 йилнинг 5 декабр кунидан бошлаб қуршовга олинган.
Ўтган йилнинг 6 декабрь куни ўз уйининг қуршовда эканлигини маълум қилган Назаров изсиз ғойиб бўлган эди. Етакчимизнинг қўл телефони ўчирилганлиги сабабли, тинимсиз қилинган қўнғироқлар ҳам иш бермади. Назаровнинг ўзи ҳам бирор маротаба фаол ва етакчилар билан боғланишга уринмаётганлиги барчани ташвишга солиб қўйди. Чунки, биласиз, тажрибадан маълум, Куч ишлатар тизимлари ходимларининг тузоғига тушган фаол ва етакчиларимиз энг аввало, қўл телефонларидан мосуво этиладилар. Айнан мана шу ҳолат “Бирдамлик” фаолларининг ўзга маслакдошлари билан бўлган алоқасининг узилишига олиб келади.
…Хабарингиз бор, Назаров билан 40 кун давомида алоқа узилиб қолганлиги сабабли биз, (шахсан мен ҳам) турли шубҳа-гумонларга боришга ва ўз тахминларимизни интернет орқали баён этишга мажбур бўлгандик.
Ваҳоланки, В.Назаровнинг ҳолидан хабардор бўлиш ва Ҳаракат етакчисининг кейинги тақдири билан боғлиқ ҳолатларга аниқлик киритиш ва матбуотда ёритиб бориш, умуман, Хоразм воҳасидаги воқеликлар хусусида хабарлар тайёрлаб тарқатиш, аслида, Ҳаракат матбуот Котибининг (Б.Маҳмудовнинг) вазифаси саналади. Агарда Б.Маҳмудов вазифасига совуққонлик билан қарамасдан, ўз вақтида В.Назаров тақдири билан боғлиқ кейинги жараёнларни “Бирдамлик” сайти кўмагида Ҳаракат бошқарувига, халққа етказиб турганида эди, биз турли тахмин, фараз ва шубҳа-гумонларимизни ОАВ орқали овоза қилмаган бўлардик.
…Ҳаракатимизнинг Хоразм вилоят бўлими матбуот котиби Бахтиёр Маҳмудовга бир эмас, бир неча маротаба шахсан ўзим қўнғироқ қилиб, Валерий оғанинг тақдиридан ташвишда эканлигимизни билдирдим. Шу билан бирга Бахтиёр оғага “Назаровнинг уйига, Хивага ўтиб келинг. Вазиятга аниқлик киритинг”, дея такрор-такрор илтимос қилдим.
Ҳаракат бошқаруви томонидан қайта-қайта берилган топшириққа қарамасдан, Бахтиёр Маҳмудов маслакдоши Валерий Назаровнинг хонадонига бир ярим ой мобайнида бирор маротаба ҳам ташриф буюрмаган. Ваҳоланки, Маҳмудов истиқомат қилаётган Урганч шаҳри билан Хива туманининг ўртаси 15 дақиқалик йўл.
“Мен Валерий оғанинг уйларига одам юбордим. Топа олмасдан келдилар”, дейди Б.Маҳмудов телефон орқали бўлган суҳбатларимизнинг бирида.
Ўзлари эса, “Адашмасам, Валерий оға ўз уйида эмас, ўзга бирор жойда уй қамоғида сақланаётган бўлиши керак. Хавотирланадиган жойи йўқ, назаримда, Назаров хавфсиз жойда, ИИБ подвалида эмас”, деган тахминлардан нарига ўта олмадилар…
Кейинчалик маълум бўлишича, Бахтиёр оға томонидан В.Назаровнинг ҳолидан хабар олиш учун икки маротаба сафарбар этилган инсон Ҳайитбой ака бўлиб чиқдилар.
“Бирдамлик” Халқ Демократик ҳаракатининг собиқ аъзоси, бугунги кунда ЎХҲ ва “Эрк” партияси сафида фаолият олиб бораётган Ҳайитбой аканинг В.Назаровдан ҳол сўраш учун қилган ҳаракатлари эътирофга лойиқ, албатта. Бунга ҳеч бир эътирозимиз йўқ.
Чунки, қай бир ҳаракат, ташкилот, партияда бўлишимиздан қатъий назар, ўйлайманки, бизнинг мақсадимиз, муддаомиз муштарак: диктатурага асосланган тузумга қарши курашиш, Ислом Каримов режимини қонуний йўллар билан таг-тугидан қўпориб ташлашдан иборат. Шу нуқтаи назардан, мамлакат ичкарисида фаолият олиб бораётган турли ташкилот, партия ва ҳаракат аъзоларининг ўзоро ҳамжиҳатлиги, бир-бирларининг ҳаётига бефарқ қараб тура олмасликлари, бу каби ижобий хусусиятлар эътиборга молик, албатта. Бундан фақат қувониш керак, холос.
Аммо, масаланинг иккинчи томони ҳам борки, таҳлилга муҳтож:
Биринчидан, нима учун Ҳаракатимизнинг Хоразм вилоят бўйича матбуот котиби Бахтиёр Маҳмудов бедарак кетган ўз дўсти, маслакдоши Валерий Назаровнинг ҳолидан хабар олиш учун бир ярим ойдирки, у истиқомат қилаётган хонадонга боришга журъат этмади?
Бунинг ягона сабаби, Урганч билан Хива туманидаги “Оқ ёп” қишлоғи орасидаги арзимас масофамиди, ёки бошқа бир узрли сабаблари ҳам мавжудмиди?
Иккинчидан, Хоразм воҳасининг “иссиқ-совуғи”дан яхшигина бохабар бўлган Бахтиёр Маҳмудовга Назаровнинг изсиз йўқолиши арзимас воқеа бўлиб туюлган бўлиши ҳам мумкин, дейлик. Бироқ, бизнинг, мухолифатнинг фаолиятида бир етакчининг бир ойдан ортиқ вақт давомида унсиз кетишини нормал ҳол сифатида қабул қилиш мумкинми? Бу нимадан далолат беради, Матбуот Котибининг ўз ишига совуққон ва лоқайдлигиданми, ёки бу ҳолатни бошқачароқ талқин қилиш ҳам мумкинмикин?
Учинчидан, Б.Маҳмудов нима учун В.Назаровнинг ҳолидан хабар олиш истагида шахсан ўзи Хивага қадам ранжида қила олмади?
Истаймизми йўқми, ушбу савол атрофида тўхталишга мажбурмиз.
Ушбу ҳатти-ҳаракатини Б.Маҳмудов мен билан суҳбатда, “Бора олмайман, борсам, мени ҳам Назаровнинг аҳволига солишади”, дея изоҳлади. Ва ўз навбатида Матбуот Котиби ушбу сўзларини эҳтиёткорликнинг ўзига хос бир кўриниши сифатида қабул қилишимизни истаган бўлишлари ҳам эҳтимолдан ҳоли эмас.
Аммо шуни унутмаслигимиз керакки, биз, “Бирдамлик” фаоллари бутун бир бошли режимга, Каримовнинг диктатурага асосланган зўравон тузумига қарши кураш учун бор ҳузур ҳаловатимиздан, тинчлигу осойишталигимиз, керак бўлса, боримиз, жонимиздан кечишга руҳан тайёр ҳолда сафарга отланган одамлармиз, ё ёлғонми?
Эл учун, халқ манфаати учун ҳар қандай азобларни, оғриқларни енгишга ботинан тайёр бўлганмиз, барча қийинчиликларни бўйнимизга олганмиз, тўғрими?
Ҳали бошданоқ танлаган йўлимиз осон эмаслигини жуда яхши билардик. Ана энди айтингчи, бугун ички қўрқувни енга билмаслик, ёхуд эҳтиёткорлик оқибатида ўз етакчисининг ҳолидан бир ярим ойдирки, хабар олишга ботина олмаган шахс эртага қандай қилиб кўпнинг, элнинг орзу умидлари учун ўз ҳаловатидан кечиши мумкин?!
Ваҳоланки, Б.Маҳмудов ўзини эҳтиёт қилиб турган айни бир пайтда, ўзга бир ҳаракат фаоли Ҳайитбой ака Назаровнинг ҳолидан хабар олиш учун “Оқ ёп” қишлоғига боришга ботинибди-ку, ўзида журъат топа олибди-ку? Энг муҳими, Ҳайитбой акани ҳеч бир хавф таъқиб қилмаган, ҳаёти хатарда қолган эмас.
Тўғри, эҳтиёткор бўлишимиз жоиз. Бироқ керакли жойларда, зарурий ҳолатларда… Бироқ, керагидан кўп, ортиқча эҳтиёткорлик қўрқоқликнинг кўзгудаги акси эмасмикин? Нима дедингиз?!…
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, ўз вазифасига совуққонлиги, маслакдоши, узоқ йиллик сафдошининг ҳаётига лоқайдлиги, бефарқлик ва эътиборсизликка йўл қўйганлиги сабабли, “Бирдамлик” Халқ Демократик Ҳаракатининг Ўзбекистон бўлими, Ҳаракатнинг Хорзм вилоят бўлими Матбуот Котиби Бахтиёр Маҳмудовга нисбатан жазо чорасини қўллашни маъқул деб топди”. (Қарор матни тугади).
“Тўғри гап – туққанингга ёқмайди”, биламан. Ҳозир ана шу ҳақиқат ҳақда ўйлаб қолдим.
Биласизми, сиз нима учун Назаровнинг ҳолидан хабар олишга журъат этмадингиз.
Менимча, бу саволга Валерий оға ўтган йилнинг август ойидаёқ менга почта орқали юборган илк хатида жавоб бериб қўйгандек.
Аслида, шахсий ёзишмаларни очиқлаш одамгарчиликка тўғри келмаслигини биламан. Аммо вазият тақозо этганлиги сабабли ошкор қилишга мажбурман. Валерий Назаров мени тўғри тушунадилар, деган умиддаман:
“ Хоразмдан Тошкентга салом.
Ассалому алайкум ҳурматли етакчимиз.
…Сизга бир ҳолат ҳақида кўп даврлардан бери айтолмай, Тошкентга борганда ҳам яна сўзлашаолмадик икки оғиз. Билдиришни мактуб орқали билдиришни лозим кўрдим ичимизда икки томонга ишлаётган кимса ҳар бир ҳаракатимиз аппаратга хабардор қилинишини мен ўша Қирғиз элчихонасига Тошкентга йўл олаётганда Маҳмудов Бахтиёрни уйини олдида соат 2.30 ларда аппаратни чангалига фақат мен тушдим Бахтиёр ва Рўзибойлар бу ҳолатни фақат томоша қилишди. Ва аралашишни эп кўришмади.
Тошкентга чиқишдан олдин Бахтиёрни уйида обед ташкил қилдик. Ва улар бир шиша ароқ ичишди. Менгаям таклиф қилишди. Ҳатто, пиво ичинг ароқ ичмасангиз, деб кўндиришга уринишди. Ва мен намозхонлигимни рўкач қилдим. Менинг гумоним аппаратда тергов ўтказилаётганида ичиб сиздан келиб чиқади хатто врач чақириб қон текшируви ўтказишга уринишди. Мен қаршилик кўрсатганим сабабли бу мавзу ўз ўзидан ўчди.
Иккинчи вариант, мен Россия Президенти номига устимдаги аппарат сиқувларидан нолиниб ёрдам сўраб В.В.Путинга қилган мурожаатимни маслаҳат тариқасида кўрсатгандим ва шу тўғрисида терговда мавзу қўзғатилди.
3-вариант, ёзилган мақолалар бироз юмшатилиб керакли пунктлар ўзгартирилиб сайтга чиқди…
… Эҳтиёт тариқасида ўз хавфсизлигимни асраш учун …. менинг фикрим ҳозирча жим житлик ва осойишталикни бир мунча муддатга сақлашни маъқул кўраман. Кейинчалик тафсилотлардан келиб чиқиб, тактик ҳаракатни бошлашни ва имкон доирасида осонлик билан қутилишни ва бой бермасликни маъқуллайман.” (Мактуб тугади).
Ушбу мактубнинг асл нусҳаси:
Хат мазмунига изоҳ беришга ҳожат бўлмаса керак. Бу ҳамюртингиз, сафдошингиз Валерий оғанинг сиз ҳақингиздаги хулосалари эди.
Валерий оға компьютер илмини билмаганлиги сабабли, бу соҳада ҳамиша сизнинг кўмагингизга муҳтож бўлиб келишидан хабарим бор. Жумладан, Валерий оғанинг қаламига оид хабар ва мақолалар сиз орқали жўталишини ҳам инкор этмассиз?
Қўлимда В.Назаровнинг сизга нисбатан аниқ айблов битилган хати турган бўлса-да, то шу кунга қадар, сиздан гумонсирашдан ўзимни тийгандим: “Гумон – иймондан айиради”, дейишади, ахир.
Ҳозир ҳам бу мавзуда сизга қарата аниқ бир гап айтишим мушкул. Биргина Валерий оғанинг ёзувларига, шубҳа ва гумонларига таяниб сизга МХХнинг айғоқчиси, деган оғир айбловни қўя олмайман. Бу мен томонимдан ўта адолатсиз қарор бўлган бўларди…
Ана шу қарорим туфайли ҳам 2012 йилнинг 19 август куни Валерий оға ёзган ўша хат мазмунидан қатъий назар, то шу кунгача сизни Ҳаракат сафидан бадарға қилиш ҳақида ҳатто ўйлаб ҳам кўрмаганман.
Модомики, МХХга “агент”лигим хусусида иддао қилишга журъат этибсизми, умид қиламанки, тахмин ва фаразлар эмас, қўлингизда даъволарингизни тасдиқловчи, кўрсатишга арзигулик аниқ далилларингиз бор. Кутаман, матбуот орқали очиқланг….
Валерий оғанинг “ОШ”даги мукофот пуллари масаласига келсак, Назаров сизга ортиқ ишона олмасликларини айтгач, пул жўнатмасининг “пин рақами”ни эл. почта орқали юбормаслигимни сўрагандилар. Демакки, “пин код” сизнинг қўлингизга тушишини истамаганлар.
Қачонки, саломатлигини тикласа, Тошкентга келиб, шу ердан олишларини айтганлар.
Сизга интернет орқали битилган мактубда ёзилган ўша санада В.Назаровга ажратилган сармоя етиб келган эди. Ҳар доимгидек, “пин коди” менда. Ҳали маблағнинг изига қайтиб кетишига анча муддат бор. Умид қиламанки, Валерий оға пойтахтга келиб ўзига тегишли улушни олишга, албатта, улгурадилар. Бу ёғидан хавотир олманг.
Энди ўйлаймнаки, бу масала ёпилди, нуқта қўйсак ҳам бўлади.
Муҳтарам Б.Маҳмудов, сизнинг, “Тахаллус билан мақола ёзмасликни талаб қилишди. Ахир биз нима учун курашаяпмиз. Инсонларнинг ҳуқуқлари ва эркинликлари поймол бўлмаслиги учун эмасми?”, деган дийдиёнгиз, ўйлашимча, алоҳида таҳлилга муҳтож.
Сизни билмадиму, шахсан мен мақола ё хабарни тахаллус остида бериш бу журналистгагина хос, илло мухолифат аъзосига эмас, деган фикрдаман.
Ҳа, шундай, мухолифат аъзоларининг тахаллус ортига беркинишларини сира истамасдим.
Сиз шу ўринда бир нарсани тушунмаяпсиз, ёки тушунишни истамаяпсиз, назаримда.
Мухолифат аъзоси тахаллусни ўзига қалқон қилиб оладиган бўлса, у халқ орасида Ҳаракатнинг мақсад ва ғоясини қай бир қиёфа ё ниқоб остида амалга оширади? Мен шуни ҳеч ҳам тушунмайман.
Тахаллус ёпинчиғи остида ҳукумат томонидан ёғаётган “қору довул”лардан ўзимизни асраш илинжида биқиниб, пусиб юрадиган бўлсак, сафимизни кенгайтириш, ҳамюртларимизни жалб этиш, ғоя атрофига жипслаштириш ишларида, тарғибот жараёнларида кимнинг қиёфасига, кимнинг номига суянамиз? Қай бир ниқобдан қандайин тарзда фойланамиз?
Одам тахаллус ортига беркиниши мумкиндир, бироқ мухолифатда чин маънода омма ўртасида тарғибот ва ташвиқот ишларини олиб бориш жараёнида қиёфа ва кўринишни ҳам ўзгартириш қудратига эга эмаску, ахир?
Ўзимизки қўрқоқ киши бўлсак, бизга ким эргашади, кимни ҳам эргаштира олардик, айтинг?
Агар ёзганларингизнинг ростлигига ишонар экансиз, тахаллус ортига беркинишга не ҳожат?
Бу масаланинг бир жиҳати.
Иккинчи жиҳати шундаки: “Мен тахаллус остида ёзаман. Демакки, ҳукумат менинг шахсим ҳақида маълумотга эга эмас. Менинг шахсим сирлигича, номаълумлигича қолмоқда. Шу аснода хатардан ҳолиман!”, дея фикрлайсиз, шундайми? Бунчалар тор ва калта ўйламасангиз?
Ахир, Ўзбекистон МХХсининг қудрати ҳақидаги лоф ва латифалардан хабарингиз бор.
Мамлакатимизнинг МХХси АҚШ разведкасидан ҳам тезкор эканлиги ҳақида турли чўпчаклар тўқиб чиқарилиши бежиз эмас-ку.
Сизнингча, куч ишлатар тизимларида, ҳукумат тепасида бир тўда ахмоқлар ўтирибдими, тахаллус деганларига лаққа тушадиган.
Уларнинг ҳеч бир нарсага ақли етмаслиги мумкиндир, бироқ ўз соҳаларининг, ўз ишларининг устаси эканлигини наҳот билмасангиз?
Айғоқчилик бобида уларга тенг келадигани йўқ. Рақибга баҳо беришда адашманг.
Шу маънода гарчи тахаллус билан ёзган тақдирингизда ҳам бу хабар қай бир компьютердан, кимнинг эл. почтасидан қаерга “чиқиб” кетаётганлигидан наҳотки уларни бехабар, деб ўйласангиз?
Керак бўлса, улар аллақачон сизнинг нафақат қадамингиз, балки олаётган ҳар бир нафасингиздан ҳам бохабар, барчасидан воқиф бўлишлари турган гап.
Мухолифат фаолини тахаллус хавфдан халос этолмайди. Ҳеч қачон! Наҳотки, шу оддий ҳақиқатни тушунмасангиз?
Шу боис ҳам мен мухолифат фаолининг қуён юракларча тахаллус ортига беркинишга уринишини ҳеч қачон оқламаган бўлардим.
Яна бир муҳим жиҳатлардан бирига урғу бераман: айтингчи, ёзаётган мақола ва хабарларимиз мавзуси долзарблиги жиҳатидан тахаллус ортида пусиб ўтиришимизга арзийдими ўзи?
Ҳеч шу саволни ўзингизга бериб кўрганмисиз?
Тан олиб айтадиган бўлсак, ёзган хабар ва мақолаларимизда ҳар доим ижтимоий мавзуларда уралашиб юрамиз.
Зеро, бу каби жўн ва оддий мақолаларимизни кези келганда маҳаллий матбуотларда, “сариқ” деб ном олган ОАВ воситаларида ҳам эълон қилиш мушкул эмас, мумкин бўлади.
Ҳали бирор маротаба сиёсий жиҳатдан тўқ мағизли бирор бир мавзуни кўтариб чиққанингизни билмайман. Эҳтимол, мен адашаётгандирман.
Кези келганда иқтисодий мавзулар таҳлилига ҳам тишимиз ўтмайди, ё нотўғрими?
Ижтимоий мавзудаги айтилавериб сийқаси чиқиб кетган мақола ва хабарларимиз тахаллус остида беришга арийдими ўзи, йўқми? Шу ҳақдаям ўйлаб кўрганмизми ҳеч?!
Бу каби мавзу жиҳатидан тор, мазмунан саёз хабарларимизни эълон қилиш жараёнида тахаллус ортига яшринишимиз шунчалар шартмикин?
Шундай кейин ҳам мухолифат сафидаман, дейишга уялишимиз керак эмасми?
Бизнинг худди ана шу каби ички қўрқувимиз амалдаги ҳукуматга қўл келмоқда, агар билсангиз.
Сизу биз Усмон Ҳақназаров кўтарган мавзуларнинг ўндан бирини айтишга журъат этмаганмизки, тахаллусни ўзимизга қалқон қилсак. Дунёга такрор келган тақдиримизда У.Ҳақназаров бўлиш қўлимиздан келмайди.
Толиб Ёқубов, Ҳазратқул Худойберди, Камоллиддин Раббимов, Абдужалил Бойматов (бу номларни узоқ давом эттиришим мумкин) ҳам бўлолмаймиз.
Мўътабар Тожибоевага ҳам икки дунёда тенглашолмаймиз!
Улар кўтариб чиқаётган мавзу ва муаммоларга оғиз жуфтлашга ожизлик қиламиз.
Нуқул ижтимоий мавзулар атрофида тентираймиз. Ёлғон эмаску бу.
Ҳа, тушунаман, “Сиз номини санаган одамлар мамлакатдан ташқарида, хатарсиз майдонда мардлик қилаверади-да. Зўр бўлса, Каримовга қарши Ўзбекистонга келиб курашсин. Қатъий гап айтиб кўришсинчи?!”, демоқчисиз. (Чориевга қарата айтганингиз каби).
Бундай дейиш, таъна қилиш сизу мен томонимиздан ўтакетган ноҳақлик бўлмасмикан?
Юқорида номлари зикир этилган фидоийлар Каримов зулмидан қутилиб кетган, хавфсиз, озод ва обод ўлкадан қўним топган кишилар сифатида ўз ҳузур ҳаловатларини кўзлаб барчасига қўл силташлари, “ўзинг учун ўл етим, ўз томингга ёққан қорни ўзинг кура”, дейишлари ҳам мумкин эди.
Лекин, сизга, менга, миллатга, ўзбекка бўлган меҳр, юртга бўлган садоқат, соғинч ҳисси уларни ҳамиша уйғоқликка, мардликка ундайди.
Сизу бизчи?
Ўз турмуш ўртоғимиз чизган суратлар рекламасини қилиб туриб-да, уялмай-нетмай ҳақ сўраймиз, мухолифатман деб кўкрак керамиз, қаҳрамонликка даъво қиламиз.
Бу ҳам камлик қилгандек, кети узилмайдиган “Рассомлар кўргазмасига” оид хабарларимиз тагига ҳам ўз имзоимизни қўйишга ҳадиксираб турамиз гоҳо.
Арзимаган каломимиз эвазига ха