9 май куни тарихда ёвуз Гитлер Германиясининг таслим бўлган кунидир.
22 июнь 1941 йил бошланиб 1945 йил май ойигача давом этган ва Гитлернинг деярлик бутун Европа давлатларини, бир ўқ отмай, ўзининг қудрати билан қўрқитиб уларни тез орада босиб олади. Бу даврларда Гитлер бутун Германия саноатини уруш учун қурол-яроқлар ,танк, артиллерия ва самолётлар ишлаб чиқаришга мослаб фашистлар армияси тиш тирноғигача қуролантирилган турар эди.
Гитлернинг ягона мақсади аввалига яқин орада гражданлар урушидан чиқиб толиққан ва оч ва ярим оч эндигина колхоз ва савхозларни тузиб,онда-сондаги завод қурилишларини бошлаётган Совет Иттифоқини босиб олиш ва у ердаги битмас-туганмас бойликларни талаб ўзлаштириш ва уларнинг галдаги асосий вазифаси бутун жаҳонга немис миллатини ҳукмрон қилиш эди.
Ана шу дамларда Гитлер ва Сталиннинг ораларида урушмаслик битимлари ҳам бор эди. Советлар разведкасининг кўпгина Германия ичидаги хабарларига кўра иш тутган Сталин ҳам охирги уруш олди пайтларда немислар армияси СССРнинг Европа чегаралари бўйлаб йиғилиб машқлар ўтказаётганидан,уруш бўлиши муқаррар экани ҳаммага аён эди. Уруш ниҳоятда яшин тезлигида узоғи билан 1941 йилнинг кузигача Гитлернинг ғалабаси билан тугалланишига мўлжалланган ва яширин “Барбаросса” плани орқали амалга оширилиши керак эди. 22 июнь кечаси роса 2 тайёргарлик кўриб қўйилган ва Шимолий Польшадан бошлаб Жанубда Дунай дарёси ва Болқонгача масофада қўшинлар Гитлернинг “олға” деган буйруғини кутиб турар эдилар. Буйруқ берилиши билан чегаралар ларзага келиб,бир вақтнинг ўзида 170 дивизия,10 минг бомбардимон ва қирувчи самолёт ва 60 мингта танклар билан ўзларининг жанговар босқинчи ҳаракатларини бошлаб юборадилар.
Бунча кучга қарши туриш ҳечкимнинг қулидан келмаслигини. Гитлер жуда яхши билар,бу бошлаган хиёнаткорона ҳужумниннг эртанги муқаррар ютуқларига ишонган Адольф Гитлер ширин уйқуга кетади. У қанча кечроқ ахборот олса,шунча кўп ғалаба натижалари бўлади деб ишонган эди. Аммо эртасига телефондан ахборот олган Гитлер натижаларнинг жуда ёмон эканидан аламини телефон трубкасини уриб синдиришдан бошлайди.
Жазаваси кўзиган Гитлерни ундаги кутилмаган натижалар қийнар ва рейхдаги юқори лавозимдаги Гитлернинг ўнг ва чап қуллари ҳам унинг ҳузурига киришга юраклари бетламас эди. Иосиф Сталиннинг уруш тактикаси бугунги бизлар ўйлаётганча ландовурликдан йироқ эди. Унга уруш олди разведкаларидан келаётган маълумотлар етарлича аниқ бўлиб,бунча куламли кучга қарши туришда бирданига душман билан юзма-юз бўлиш энг катта мағлубиятга олиб келиши мумкин эди.
Биринчи вазифа чегарадан душманлар кўпроқ ўтадиган ҳудудларни қалин миналаштириш бўлган ва кутилмаганда олға интилган душман танклари биринчи кундан катта йўқотиш ва кўп танкларнинг минадан талофатига олиб келган. Иккинчидан доимий орқага чекиниш билан ҳар бир совет солдатининг автомат ва пулемётлар ёрдамида унлаб ва ҳатто юзлаб душман аскарларини қирибташлаб,чаққонлик билан чап бериб орқага келавериш тактикасини қулланганки,урушда қувганлар қочганларга нисбатан бир неча марта кўп ҳалок бўладилар.
Самолётларнинг эса кўплари орқага қайтиб учувчилар ўз мамлакатларидаги йўлларга қуниб ўрмон ёки бошқа ерларга беркинганлар ва баъзилари эса парашютда тушиб қолиб самолётларини вайрон қилишган. Орқага мажбурий чекинишдан Белорусия ва Украина республикалари ва Москва атрофидаги област ва районларида ва Сталинград,Рязан,Курск,Орел каби шаҳарларда қаттиқ жанглар бўлиб бу шаҳарлар бирнеча марта қулдан-қулга ўтиб турган.
Қаҳрамон шаҳар Ленинград аҳолиси 900 кунлик блокадада озиқ овқатсиз немислар қуршовида қолиб очликдан ҳаётдан кўз юмганлар ва уларнинг кўпларини фақат ҳаводан келган учгичлардан ташланган нонлар сақлаб қолган. Баъзида бир одамга бир кунга чақмоқ қандча нон теккан. Сталинградда эса,совет ва немис аскарларидан иборат халқалар сони 14 тага етган,бу шаҳарда қамалда қолган армия учун совет ва немис самолётлари келиб озиқ-овқат ташлаб турганлар.
Масалан немис самолётлари ташлаган нонлар ўз инерцияси билан учишда давом этиб совет аскарларига тушган ва аксинча ҳам бўлиб турган. Уруш ортидаги ҳудудлари урушга қурол-яроқ ва снарядлар,нон ва кийим,бошқалар армияга озиқ-овқат етиштиришга сафарбар этилдилар.Завод ва фабрикалар тинмай кеча ва кундуз ишлай бошлаган,станок ортида кўпинча аёллар бўлса,уларнинг орасида вояга етмаган ва мактабидан чиқиб келган болалар ва қизлар кўп бўлишиб,
улар ватан ҳимояси ва урушдаги ота ва акалари учун,жон куйдириб меҳнат қилишганлар. Урушда ҳалок бўлганлар сонига келсак улар кўпгина ахборотларда совет аҳоли ва жангчилардан 20 миллион ва умумевропада жаъми 30 миллион атрофида деб келинсада,кеча яқинда Росия расмийлари советлардан салкам тўққиз миллион деган хабар тарқатди. Ўзбекистондан чиққан уруш қаҳрамонлари
270 та атрофида бўлганлар ва ўтган тўрт йил ичида қурбонлари бўлмаган оила қолмаган деса бўлади,ҳатто бирнеча кишиларидан айрилган оилаларимиз ҳам бўлган. Ана шундай қийинчиликларга қарамай,бутун қирк-уруғ совет халқлари дўстона яшаб,улар бир бутун улуғ ва ўлкан мамлакатда аҳил ва бирдам яшаб уларнинг севикли Қизил Армияси бу Улуғ Ватан Урушида катта ва қийин синовдан ўтсалар,
халқлар эса албатта ғалаба қилиш орзуси билан яшадилар ва бунга тўрт йиллик оғир шароитни бошларидан кечириб,ўз орзуларига эришдилар. Бу байрам қолган ўтмишдаги қардош республикаларда катта байрам сифатида байрам қилиниб ёдга олинсада,Ўзбекистонда уруш қатнашчиларига ҳам,бу байрамга ҳам аҳамият берилмайди,аксинча тантанали бу байрамни мотамсарога айланиб ўтганларни хотирлаш 29 март кунини 9 майга келтириб қўйилган.
Йилдаги 365 куннинг атиги бир кунида шунчаки бармоқ билан саноқли азиз уруш ветеранларини бир пиёла чой билан ва уларнинг хасталикларига сотиб олинадиган дори дармонларига ҳам етмайдиган арзимас пул билан эслаб қўйилади. Масалан 2006- йилда Қарши шаҳрининг Маъгизон маҳалласидаги тушакка михланиб қолган 10 нафар 80 ва 85 яшар уруш ногиронлари олдига 9 май куни на шаҳар ҳокимиятидан ва на маҳалла оқсоқоли вакилининг келиб хабар олмаганларининг гувоҳи бўлганман.
Келинг дўстлар,кимларнинг оилаларида бизларнинг келажагимиз деб жонларини гаровга қўйиб,вақтида қон кечиб жанг қилган бу табаррук отахонларимизнинг ҳаммасини элимизнинг қаҳрамонлари десак арзийди. Қариндошимиз бўлмасада уларнинг уйларига арзимас совға-салом олиб бориб ва уларнинг бир дам ёнларида ўтириб бу улуғ байрамлари билан табриклаб қайтсак савоб бўлар эди.
Ахир улар эртасидан бугуни яқин,гўё “пишиб турган олма”нинг ўзи эмасмилар? Ҳаммангизни бу Каримов йўқотган байрам билан табриклайман ва вақти келиб бу байрам ҳам албатта тикланади,ўзларингизга соғлик ва омонлик тилайман.
Ёдгор Турлибеков
http://www.wdscode.guru/birdamlik/?p=7148