Халқимизда “Юрган дарё, ўтирган бўйро” деган нақл бор. Ҳа, энди, юраверганингдан кейин кўравераркансан, керак бўлса, уст-бошингдан ҳам жудо бўлавераркансан киши. Одатда, юрган одамнинг пойабзали пошнаси емриларди, бизда, Ўзбекистонда эса саҳал бошқачароқ. Юрган одамнинг эгни йиртиларкан. Яна қаерда, инсон ҳуқуқларининг энг ОЛИЙ идораси – омбудсман Сайёра Рашидова хонимнинг қабулида-я?
Гап шундаки, Ўзбекистон “Альянс” инсон ҳуқуқлари ташкилоти етакчиси Елена Урлаева ва ёлғиз фарзанди Григорийнинг тақдиридан ташвиш чеккан ҳуқуқ фаоли Лариса Григорьева 26 февраль куни бир қулоч ариза кўтариб, не-не умидлар билан омбудсман Сайёра Рашидованинг қабулида пайдо бўлишди.
Таббийки, қабулда ҳар доимгидек паймол бўлган ҳақ-ҳуқуқларини тиклашда малик кўмак сўраб келганлар талайгина эди. Ҳатто мадад истаб, вилоятлардан тонг саҳарлаб етиб келганлар ҳам бор.
Бироқ, негадир соат 11.00 да бошланиши керак бўлган қабул соат миллари 12.00 га етиб қолди ҳамки, бошланай демасди.
– Балиқ бошдан дейишганлари рост экан. Биз у ерга адолат истаб борсак, адолатсизликнинг устидан чиқдик, – ғамга ботган ҳуқуқ фаоли Лариса Григорьева оғир хурсинди, – Қабулда 30 дан ортиқ одам сарғайиб ўтирибди. Бирортаси қабулни бошлай демайди. Аслида, Сайёра Рашидованинг қабули соат 15.00 да бошланар экан. Соат 11.00 да эса Рашидованинг ўринбосарларидан бири қабулни бошлаши лозим экану, бирорта одам тумонат одамга ачинай демайди. Афтидан, уларга фуқароларни илҳақ куттириш хуш ёқади шекилли. Соат 12 га 15 дақиқа қолганида Елена Урлаева “Нега қабул бошланишидан 45 дақиқа ўтсаҳамки, бирорта ходим қабул қилай демайди? Бу ерда ўтирган жабрдийдаларнинг гуноҳи нима?” дея Омбудсманнинг ходамларига эътироз билдиришга тушди. Одамларни хушёрликка чақирди. Мана, бўлар эканку, биргина Урлаеванинг қатъий эътирози туфайли, дарҳол қабул қиладиган ходим қаердандир етиб келди. Қабул ҳам бошланди. Агарда Елена Урлаева ҳақ-ҳуқуқларини талаб қилмаганларида эди, билмадим, қабул қачон бошланарди? Янаям ачинарлиси, узоқ вилоятлардан келган фуқароларга Сайёра Рашидованинг котибу ёрдамчилари “Биринчи бор қабулга келаётганларни омбудсманнинг шахсан ўзлари қабул қилмайдилар. Улар ёрдамчиларига, ёки ўринбосарларига учрашишлари талаб этилади” деб, алдаб, ноумид қайтаришмоқда. Янаям қизиғи, “Иккинчи бор қабулга келаётганлар ҳам ёрдамчиларига ёки бўлмаса ўринбосарларига учрашиб қайтишлари шарт” деган талаб қўйилмоқда. Ҳатто улар менга ҳам “Сизнинг Сайёра Рашидова қабулига киришингиз мумкин эмас. Аввал пастдан юқорига қараб борасиз. Ёрдамчиларига учрашасиз. Рашидовани кутиб ўтирманг” дейишганди, мен уларга “Эшикларингизни синдириб, ёқалашиб бўлсаям шахсан омбудсманнинг ўзига кираман, қани, кучинг бўлса, қаршилик қилиб қўрчи?” дедим ғазаб билан. Шундагина овозлари ўчиб қолди. Бироқ, барибир бошқа фуқароларни авраб-алдаб, ортларига қайтаришни давом эттираверишди. Таббийки, бу каби ноҳақликларга чидай олмаган Елена Урлаева “Нега фуқароларнинг ҳақ-ҳуқуқларини топтаяпсизлар?” дея уларга эътироз билдиришга тушдилар ва қабулда ўтирган одамларни ноҳақликка қарши бош кўтаришга чақирди. Шунингдек, қонун доирасида ишлашларини талаб қилиш мақсадида улар қабулхонага киришга жазм этдилар. Бироқ, биласиз, эшик олдида бир эмас, иккита ички ишлар ходими ўтиришади. Ясавул бўлиб. Улар дарров ўз “бурчларини” ўташга тушиб кетишди. Қабулга келган фуқароларнинг “онгини заҳарлаётган” Елена Урлаевага иккита барчангидек ички ишлар ходими бараварига ёпишиб, қўлларини қайришиб, худди бир жиноятчини судрашгандек, уни куч билан бино ташқарисига судраклашди. Мана шу талотўпда милиция ходамларидан бири Урлаевани куч билан силтаб-тортқилайман деб унинг энгинаги пальтосини йиртиб юбориди, пальтонинг енгини узиб олиди. Яхшиямки, енги қўли билан бирга сўғирилиб кетмади-я. Булардан ҳамма нарсани кутса бўлади. Ҳақиқий ваҳшийлар улар. Ҳуқуқ талаб қилиб келган одамга шуми муносабат?, – дея сўзига якун ясади суҳбатдошимиз.
Мана, энди бу Омбудсман Сайёра Рашидова хонимнинг қабули жараёнларининг биридагина бўлган текин “томоша”. Айни энди суд, прокуратура, ички ишлар, миллий хавфсизлик, солиқ, божхона каби ДАВЛАТ идораларда ҳар куни, ҳар сония содир бўлаётган дилхираликларни, бу каби аянчли манзаларни ўзингиз кўз олдингизга келтириб кўраверинг.
Тошкентнинг қоқ марказида, Омбудсман қабулида етакчи ҳуқуқ фаолига шу тақлид муносабат қилишдими, қўлини қайириб енги билан бирга юлиб олишгача бориб етишдими, чекка вилоят ва туманлардаги мўштумзўрликларнику гапирмай қўяверинг. Айтсангиз тилингиз, айтмасангиз дилингиз куяди! Ҳа, нима, “КЕЛАЖАГИ БУЮК ДАВЛАТ”нинг дастлабки АЛОМАТЛАРИда бу! Шундай эмасми?
“Бирдамлик” Халқ Демократик ҳаракати матбуот хизмати