Ўзбекистоннинг Қирғизистон ва Тожигистон билан зиддиятлари жиддий.
Мамлакатлар ўртасидаги зиддиятлар, чегарадаги келишмовчиликлар ҳақида
Ўзбекистон матбуотида хеч қандай маьлумотлар йўқ. Етарли маьлумотга
эга булмаган аҳоли эса, айниқса аёллар савдо-сотиқ ишлари билан
Қирғизистоннинг “Халмиён”, “Қорасув” бозорларига, Бишкек шаҳрига товар
олиб келишга боришади. Чегара посидан эмас, балки ноқонуний йўллар
билан ўтишади. Улар куп холларда қўлга тушиб, жиноий жавобгарликка
тортиладилар. Натижада аёллар ўртасидаги жиноятчилик ошиб кетган. Бу
ана шу чегара, божхона қонунчилигининг билмаганлари оқибатидир.
Яна бир мисол. Аёллар Тошкент шаҳридаги “Абу сахий” бозоридан
мол олиб келадилар. Наманган постида уларни ушлаб, молини хужжати
йўқлиги учун деб олиб қўяди. Фақат ҳайдовчига хужжат қилиб, қолган
молларни расмийлаштирмасдан аёлларни “қамалиб кетасан, молингни
оламан десанг” деб қуриқ қўл билан жўнатиб юборишади. Жавобгарликдан
қўрқиб, ҳуқуқини билмаган аёллар миллион-миллион сўмлик молларини
расмийлаштирмай шундайича постдагилар ташлаб кетишади.
Журналист аёл Туркияга ўғли билан саёхага бориб, у ерда чегарадан кириб борганидан сўнг мамлакатдан ҳеч ким уларни таъқиб қимагани, “давлатим сенга ишониб мамлакатга киритган бўлса, мен нега ишончсизлик билдираман” деган фикрни берганларини айтиб берди. Бекордан-бекор милиция кўчаларда на одамларни, на машинани тўхтатмаслигини, биздан катта фарқ қилишини гапирди. Улар 10 кун саёҳат қилиб қайтиб, ўша Наманган постида ўтишаётганда милиция ходими паспортларини олиб, Россиядан келишяптими деб ҳайдовчидан сўраб, “Юкларингизни текширамиз” деб 1 соат ушлаб турган. Қачонки “Туркиядан саёхатдан келяпмиз, юкларимиз учун деклорация тўлдириб, Ўзбекистонга кириб келдик, сизнинг вазифангиз хайдовчининг хужжатларини, қонунга риоя қилмаяптими, йўқми шуни текшириш эмасми, юқори раҳбарингизга бу харакатларингиз ҳақида маьлумот бераман” деганидан сўнг, паспортлани шофёрга бериб, кетишларига руҳсат берган. Қонуни рўкач қилиб, форма кийган ИИБ ходимлари таьмахур бўлиб қолган. Ўтган йўловчидан нимадир ундириб, чўнтагини тўлдиришга одатланишган. Чет элдаги каби видионазорат, қонун улар учун ишламайди. Бундан фойдаланиб, мансабларини суьистимол қилиб, бир йилда постда турган милиция, божхона ходимлари “Лассети” машиналарини олиб, дабдабали уйлар қуришяпти. Давлат ойлиги билан бир йилда шунча ишни қилиш мумкин эмас.
Яна бир мисол. Асли Қирғизистонда туғилиб, Фарғонага келин бўлиб тушагн аёл, хозир 60 ёшда. Ота-онасининг қабри Қирғизистонда. Русларнинг хайити бўлганда, қабрни зиёрат қилиш ҳам қарз ҳам фарз экан улар учун. Аёл ота-онасининг қабрини зиёрат қилиш учун ўтмоқчи бўлганда чегарада Қирғизистондан ҳақиқатан ҳам ота-онаси шу ерга кўмилган деган маьлумотнома кўндиришини сўрашган. Қариндоши йўқ, ота-онаси ўлган. Ким жўнатади, қабрда ётганлар жўната олмайдику, деса ҳам тушунишмаган. Нихоят, мустакил журналистнинг маслахати оркали ота-онасининг қабрини хайит кунида зиёрат қилишга мушарраф бўлди. Бу аёл арз қилишни билибди, арз қилишни билмаган қанча инсонлар эса сарсон-саргардон. Энг осон йўли пора бериб иш битириш йўлига ўтиб олганлар. Чегарачилар, ИИБ ходимлари шундай даражага фуқароларни олиб келишган. Уларга иши тушганлар қонун йўли билан эмас, шулардан тезроқ қутилиб қуя қолай деб, пора берадида иши битади, пули йўқ кимсалар эса сарсон бўлиб, тухматларга қолиб юраверади. Матбуотда чегарадаги ноқонуний ишларни ёзилмайди. Фақат фуқароларнинг қонун бузаётгани ёритилади. Божхона қонунчилиги, чегара қонунчилиги борасида ахолининг хукукий саводхонлиги йўқ даражада. Халк ишони сайлаб қўйган депутатлар, партия вқакиллари, сенаторлар, Олий мажлис корчалонлари бу хакда хабари йўқми? Бор албатта, аммо, гапиришга муаммоларни кўтариб чиқиш урнига хамиша фукароларни айбдор килишади. Мансабдорларнинг тегирмонига сув куйишади.
ОЙША РАХМОН КИЗИ.