Шу йилнинг 9 феврал куни ҳуқуқбон Татьяна Довлатованинг наркотикларни тарқатишда айбланган ўғли – Юрий Николаевнинг жиноят иши апелляция тартибида кўриб чиқилади.
Маълумки, 2011 йилнинг август ойида тошкентлик ҳуқуқбоннинг 31 ёшли ўғли Юрий Николаев қўлга олинган эди. Героин билан қўлга олинган В.Исабаев, гўё бу героинни устахонада унинг автомобилини таъмирлаётган Ю.Николаевдан олгани тўғрисида кўрсатма берган, аммо Довлатова Т.нинг ишонишича Юрий Николаев ҳеч қандай наркотик сотмаган,балки “ломка”дан азобланган мижозини меҳмон қилган.
Қонун бўйича суд Юрий Николаевнинг ҳаракатларини ЖКнинг 276-моддаси ( Наркотикларни ноқонуний сотиб олиш) билан малакалаши лозим эди, аммо у асоссиз равишда Юрий Николаевни ЖКнинг 273-моддаси билан айблади (Гиёҳвандлик воситалари ёки психотроп моддаларни ўтказиш мақсадини кўзлаб қонунга хилоф равишда тайёрлаш, олиш, сақлаш ва бошқа ҳаракатлар қилиш, шунингдек уларни қонунга хилоф равишда ўтказиш) ва декабрнинг охирида 10 йилу бир ойлик муддатга озодликдан маҳрум қилинган. Аввалроқ, Татьяна Довлатова уйлари ёппасига бузилиб, яшашга яроқсиз уйларга кўчирилаётган шахсларга етказилган зарарни қоплаш бўйича ўтказилган суд мажлисларида кузатувчи сифатида қатнашган эди.
Шунингдек,у бир неча ой давомида бир нечта валюта алмаштириш пунктларини кузатиб,сўнг бу алмаштириш пунктларига порахўр милиция ходимлари ҳомийлик қилаётгани тўғрисида давлат органларига шикоят ёзган эди. Бундан ташқари, у ўтган йилнинг апрел ойида Россия-1 телеканалида эфирга чиққан Россиянинг “Специальный корреспондент” телекўрсатувига интервью бериб Ўзбекистондаги жуда кичкина нафақалар ҳақида гапириб берган эди.
Шундан кейин Татьяна Довлатова икки марта катта жарималар тўлашга ҳукм қилинди, ногиронлик бўйича нафақасини бекор қилинди.Шунингдек, унинг уйига шубҳали касб билан шуғулланувчи тажовузкор аёллар ҳужум қилишди, аммо Татьяна Довлатова учун энг оғриқлиги унинг ўғлини ҳибс қилиниши бўлди.Воқеаларнинг бундай ривожланиши ҳукмрон режимнинг репрессив сиёсатига мос келгани учун ҳеч кимни ҳайрон қилмади.
Ўзбекистон ҳукумати жонга теккан фаол фуқароларни уларнинг қариндошларини озодликдан маҳрум қилиб “зарарлантириш” усулини кўп қўллагани ҳаммага маълум.Ўтган йилнинг ноябрида Самарқанднинг руҳий касалхонасида 5 йил мажбурий равишда даволанган машҳур журналист Жамшид Каримов озод қилинди.Октябрда эса 6 йиллик ҳибсдан кейин ҳуқуқбон Норбой Холжигитов қамоқдан озод қилинди.
Айтишларича, “даволанишдан” кейин мустақил журналист ва мамлакат президентининг жияни Жамшид Каримовнинг “томи кетган”.У ўзи билан ўзи гаплашадиган бўлиб қолган.Бошқаларнинг айтишича,унинг ақли жойида, аммо 43 ёшли журналист ҳолдан тойган ва руҳан сингандек кўринади. Нима бўлганида ҳам оиласи, дўстлари, яхши кўрган ишидан бир неча йилга маҳрум қилинган Каримовга етказилган зарарни бўртириб юбориш қийин. У Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари жамиятининг аъзоси эди. Бундан ташқари у мустақил интернет матбуот, шу жумладан Уруш ва Тинчликни Ёритиш Институти (IWPR) билан ҳам билан ҳамкорлик қилар эди. Шундан кейин, 2006 йилда суд қарори билан у психиатрия шифохонасига ярим йилга жойлаштирилди. Унинг даволаниш муддати бир неча марта узайтирилди. Сўнгги хабарларга кўра жабрдийда Каримов Ж. яна қаёққадир ғойиб бўлган. Эҳтимол, у яна “даволанишга” жўнатилгандир.
Октябр ойида озод қилинган таниқли ҳуқуқ ҳимоячиси ва мухолифатчи-демократ Норбой Холжигитовнинг тақдирига ҳам ҳавас қилмайсиз. У ЎИҲЖ лидерларидан бири бўлиб, фермерларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қиларди. Натижада, уюштирилган айбнома билан 6 йил озодликдан маҳрум этилди ва бу вақт ичида у анча соғлиғини йўқотди. Унинг ёши ўтганлиги, қандли диабетнинг ўтиб кетган формаси ва тишларининг йўқлиги билинди. Аниқ маълумки, Холжигитов бир неча марта калтакланган. Муддати тугашига яқин у зўрға ҳаракатланадиган бўлиб қолди. Ҳозир Холжигитов ўзининг она шаҳри Жиззахда яшаяпти. У бутунлай ўз фаолиятидан воз кечган, ҳатто журналистларга ҳам интервью бермаяпти.
Эмиграциядаги ўзбек сиёсатчиси Тошпўлат Йўлдошев ва унинг сафдошлари октябр охирларида бу икки маҳбусни озодликка чиқарилганини АҚШ давлат секретари Хиллари Клинтоннинг Ўзбекистонга ташрифи билан боғлашмоқда. Мамлакатда, гўё қандайдир демократик ўзгаришлар бўлаётганлигини юқори мартабали меҳмонга кўрсатиш ва бунинг натижасида моддий рағбатлантириш олиш учун. Ўзбекистон ғарбдан катта пул гранти ёки инвестиция олса сиёсий маҳбусларга раҳм қилиши каби қонуният бор, яъни ўзига хос олди-сотди бўлмоқда. Бунда қамоқдаги 30 дан ортиқ фуқаровий фаоллар савдолашиш учун матоҳ ролини ўйнамоқда. Шунинг учун яқин келажакда бу сон камаймайди. Барча ривожланган давлатларда фаол фуқаролар ҳукуматнинг муваффақиятсиз сиёсатини очиқдан-очиқ танқид қилишади ва бу ҳукуматга оптимал стратегияни ишлаб чиқишга ёрдам беради, ҳамда шу йўл орқали у ёки бу соҳада давлатнинг ривожланиш имкониятини оширади.
Ўзбекистон амалдаги ҳукумати халқ билан мулоқотни қабул қилмайдиган ва “билағонлар”ни қаттиқ жазолайдиган кам сонли давлатлар қаторига киради. Каримов режимига фаолларни жазоловчи “гўшт майдалагич”га тиқиш ва одам ўзлигини йўқотмагунча яхшилаб айлантириш ҳеч нарса эмас. Бу режимга мустақил фикрловчи одамлар керакмас. Барчасини заиф қулларга ёки қиймага айлантирилади. Улар оғир қуллик меҳнатига, фарзандларининг пахта далаларида ишлашига ёки 2005 йилда Андижонда бўлгани каби одамларни ёппасига отиш ёки маҳкумларни чексиз қийнаш, тириклайин қайноқ сувда қайнатиш, калтаклаш, бўғиш ва мажбурлашларига эътироз билдирмасликлари лозим.
Нима учун бундай қилинмаслиги керак? Ривожланган давлатларнинг раҳбарлари Ўзбекистоннинг қилмишларини жазосиз қолдираётган бўлса нима учун одамларни камситмаслик керак ? Оёқ ости қилинаётган инсон ҳуқуқларини эслатсак ҳам улар Тошкент билан яна яқинлашаверишади. Бунга жавобан Каримов ҳам ўзини худди қонунларини ислоҳ қилаётгандай тутади, лекин барча қабул қилинган қонунлар диктатура моҳиятига мос келмагани учун амалда қўлланилмайди. Масалан, октябрда ўзбек ОАВларида “Жиноий иш ҳаракати вақтида қамоқда ушлаб туриш” ҳақида янги қонун эълон қилинган эди, аммо ҳуқуқбон Довлатова Татьяна айтганидек: ”депутатлар бекорга вақт сарфлашмоқда,ахир маҳбусларнинг ҳуқуқлари қоғозда қолиб кетмоқда ”. Ғарб бунинг барини яхши тушунади, аммо Тошкентга нисбатан икки хил стандартлар қўллашмоқда. Афғонистонда давом этаёган уруш эътиборга олинса, бунинг ҳайрон қоладиган жойи йўқ. Ғарб лидерларини Афғонистонга Термездаги ҳарбий база орқали жўнатилаётган юклар қизиқтиради. Демак, иттифоқчи Ўзбекистоннинг ҳудудида бўлаётган барча ёвузликларга ҳозирча кўз юмиш афзалроқ.Бир нарсани қурбон қилиш керак. Бу нарса ҳатто виждон бўлса ҳам. Ўзбек халқи ташқаридан ёрдам кутмаса ҳам бўлади. Одамлар ўзига ўзи ёрдам беришга ҳам қурби йўқ, чунки улар СССР қулаганидан кейин ўтган 20 йил давомида муаммолар тагида қолиб кетган. Бир сўз билан айтганда, ўзгаришлар бўлиши учун ҳали шароит етилмаган.
Ўз мухбир