Энди ишдан келиб турган эдим, қўшним чиқиб “Кўрмайсизми қўшни, ўғлим ўқиётган коллежда бир дўсти туғилган кунини нишонлашар эмиш. Шунга ҳар бир ўқувчи 30 минг сўмдан пул йиғиши шарт эка. Ойлигим ой охирида келади. Туғилган кун эса эртага экан. Шунинг учун сиздан итимос, 30 минг сўм бериб турсангиз” деди. Пулни бердим. Умуман, кейинги пайтларда ўзбек ёшларида енгил-елпи нарсаларга, уйин-кулгига берилиш ҳоллари кузатилаяпди. Сарлавҳада келтирилган мақол мазмунидан келиб чиқсак, ўзи баҳоли қудрат яшаётган ҳалқнинг фарзандларида бундай ҳо-ю-ҳавасга берилиш қаердан пайдо бўлди? Бунга кимлар шароит яратиб бераяпди?
Келинг, бир бошдан бошлайлик. Илгари турли байрамлар хонадонларда нишонланар эди. Ҳозир бундай байрамлар ташкилотларда нишонлаш одатга айланган. Албатта, бундан манфаатдор шахслар бор. Масалан, Учқўрғонлик бир укамизни айтишича, унинг фарзанди боғчага қатнар экан. Бир кун боғча мудираси унга қўнғироқ қилиб фарзандининг туғилган кунини нишонлаб беришни илтимос қилган. “Эртасига боғчага бориб, фарзандимнинг туғилган кунини нишонлаб бердим. 100 минг атрофида пулим кетди” деди. Боласига совға-саломлар қилган, боғча ходимларига эса базм уюштириб берган. Албатта, ичкиликлари билан. Энди, бола мактабга боргандан кейин ота-онанинг сарф-харажати янада ортади. Бирор ўқитувчининг туғилган куни бўлса, ўқувчилар 5000-1000 минг сўмдан пул йиғиб устозларига совға-салом қилишади. Ўқувчининг ўз туғилган куни ҳам ўта дабдаба билан иншонланади. Ўқувчилар пул йиғиб, синфдошларини табриклашса, маишатни ўқитувчилар қилишади. Бола мактабни битириб, коллеж ёки лицейга ўқишга кирса, юқоридаги ҳолат яна такрорланади. Олий ўқув юрти ишхоналарда ҳам шу ҳолат. Янги йил яқинлашса тарбия масканларидан тортиб турли ташкилотларгача янги йилни нишонлаш учун яна «йиғди-йиғди» бошланади. Бунақанги ишлар баъзи ёшларни жиноий йўлга киришига ҳам олиб келаяпди. Тошкентлик Дўлтабой исмли дўстимизни айтишича, қўшнисининг фарзанди коллежда ўқир экан. Ота-онаси янги йил байрамини коллежда нишонлаш учун ўғилларига пул топиб бера олмаганлар. Бола нима қиларини билмай кўчага чиқиб нашаванд болалар груҳига аралашиб қолган. Уларнинг таклифи билан 150.000 минг сўм эвазига наркотик моддани бир жойга олиб бориб бергани кетаётганида милиция ходимлари томонидан ушланиб, беш йилга озодликдан маҳрум этилаган.
Бундай иллатларнинг урчишида ОАВ, айниқса, телевидениелар ҳам «жонбозлик» кўрсатишмоқда. Агар чет элдан бирор меҳмон келиб телевидениеларимизни кўрса, «Ўзбекистонда ҳар куни байрам экан» дейиши турган гап. Кудузини-ку қўйинг, ҳатто кечаси соат икки ёки учда ҳам телевизорни ёқсангиз, албатта, икки-учтасини липиллаб ўйнаб турганини кўрасиз. Гўёки Ўзбекистонда ҳеч қандай муаммо йўқдек… Ҳар куни байрам. “Ҳой, ҳали биз ҳар куни байрам қиладиган даражага етганимиз йўқ. Тўхтат бунақа ҳашаматларингни” дейдиган раҳбар йўқ. Бундай шароитда ота-оналар бошдан дўппини олиб, ҳар ҳил тарғиботларга учмасдан ўйлашлари керак. Топаётган беш-тўрт сўм пулларини болаларининг билим олишлари учун, уларни соғлом бўлиб ўсишлари учун сарфлашса бўлмасмикин?
Эргашбой МЎЙДИНОВ
«Бирдамлик» Халқ Ҳаракати Учқўрғон тумани бўлими раиси