Шу йилнинг 11 ноябрь куни “Озодлик” радиосининг мухбири томонидан “Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясида кексалар мажбурий пенсияга чиқарилмоқда экан, фикрингиз?” деган мазмунда берилган саволдан шошиб қолдим. Тўғри, кутилмаганда берилган бу саволга ўша дамда қайсидир маънода жавоб беришга уриндим. Бироқ кейин ўйланиб қолдим. Нафақат Миллий телерадиокомпанияда, балки бутун малакатдаги мавжуд корхона ва ташкилотларда фаолият юритаётган кекса ёшдаги кишилар мажбурий тарзда нафақага кузатилаётганидан хабарим бор эди, албатта. Аммо тирикчилик ташвиши билан андармон бўлиб қолганим учунми, ёки ҳали пенсия ёшига етишимга анча муддат борлиги учунми, билмадим, бу борада жиддий ўйлаб кўрмаган эканман, рости.
“Озодлик” радиосининг ушбу мавзуга бағишланган эшиттиришидан кейин, “мажбурий нафақага чиқариш” тадбирини жиддийроқ таҳлил қилиб кўришга уриндим.
Назаримда, кексарган чоғида нафақага чиқиб, уйида тинчгина набира суйиб ўтиришни истамайдиган одам бўлмаса керак. Мамлактадаги кекса авлод вакиллари бу бахтдан тезроқ баҳраманд бўлишни исташмайди деб ўйлайсизми? Шубҳасиз ҳоҳлашади, албатта. У ҳолда нега улар нафақага чиқишга шошилишмаётир? Табиий ҳолда кексалик гаштини суриши керак бўлган кишиларни нега айнан ҳукумат мажбуран нафақага кузатмоқда? Негаки, кексаларимиз пенсияга чиқишдан қўрқишади. Сабаб? Улардаги бу қўрқув – уйларида ишсизликдан, бекорчиликдан сиқилиб, зерикиб қолишдан ҳайиқиш ҳиси деб ўйласангиз, адашасиз. Кекса ёшдаги ходимларни хукумат томонидан пенсионерларга ҳар ой тўланадиган нафақа миқдори чўчитади. Рости-да, мамлакатда белгиланган энг юқори нафақа пули ҳатто бир кишига урвоқ ҳам бўлмайди-ку? … Яқинда маслакдаошлар билан суҳбатлашиб ўтирарканмиз, ҳазил аралаш айтилган бир чин гап қулоғимга чалиниб қолди: Олтиев деган сенатор ( шундай шахс борми, йўқми, очиғи, билмайман, аммо бу эшитганларим эртак эмас) ниҳоят пенсияга чиқибди. Одатдагидек ой бошида нафақа пули қўлига тегибди. Қараса, 250 минг сўмми-ей, 280 минг сўмми-ей, хулласи калом, пиёз пўчоғидек қалинликдаги пул эмиш. Қон босими кўтарилиб, пенсия таъминотидагиларнинг эшигини қоқибди: “Мен сенатор бўлиб, беш йил давомида бир ярим миллон сўм маош олганман. Белгилаган пенсияни қараларинг, нима, сизлар берган садақами бу?!”, дебди аламдан қизариб. Шунда муттасаддилар пенсия тайинлаш борасидаги бир талай қонунларни, меъёрий ҳужжатларни собиқ сенаторнинг тумшуғига тиқишибди. Олтиев қарасаки, ўзи сенатор пайтида билиб-билмай, тушуниб-тушунмай қўл кўтариб, тасдиқлаб берган қонун ҳужжатлар асосида унга энг юқори деб белгиланган нафақа тайинланган экан. Юрагини чангаллаб қолибди бечора. Ҳа, халқнинг жонига тузим берсин экан. Умр бўйи нафақага берилган тўрт тангани олиб, тирикчилик қилиб юрибди-ку, юрак чангаллаган эмас, ўлган эмас…
Бир товуққа ҳам дон, ҳам сув керак, деганларидек, арзимаган нафақа пулига кун кўриш қийин. Буни кекса ёшдаги кишилар жуда яхши билишади. Шунинг учун ҳам пенсияга чиқиш, улар учун жаҳаннамга тушиш билан баробар. Бор гапдан бохабар ҳукумат нима қилди? Найранг йўлига ўтиб кетди, “пенсияга мажбурий кузатиш”га тушиб кетди. Юқорида айтганларим, бу – масаланинг энг бир “арзимасгина” жиҳати холос. Аммо “кексаларни пенсияга қувиш” тадбирининг асосий моҳияти бутунлай бошқа бир мақсадга қаратилган, агар билсангиз. Йўқ, мен бир нарсани тушунмайман. 55-60 ёшдан ошган одамларни нафақага машбурий чиқариш деган гап қаердан чиқди ўзи? Майли, келинг, инсонийлик тамойиллари-ю, ҳақ-ҳуқуқлар, қоидаларни бир четга суриб қўяйлик-да, ҳаётнинг ёзилмаган қонунидан гаплашайлик. Мустақил бўлганимизга 20 йил бўлди-ку? Истиқлолнинг илк йилларидаёқ “пенсияга кузатиш” мажбурловини қўллашса бўлмасмиди? Нега бу қоида илгарироқ чиқмади? Нега айнан бугун? “Пенсияга мажбурий кузатиш”, бошқачароқ қилиб айтагнда, “ҳайдалиш куйини чалиш”нинг мавридими ҳозир? Кимдан чиққан фикр ўзи бу? Менимча, ёшларга ишчи ўрни яратиш баҳонасида юзага қалқиган “мажбурий кузатув” тадбирининг тагида ёвуз ниятли кишилар кўзлаган сиёсий мақсад, катта бир жиддий ўйин бор. Буни биров билиб, биров билмай қолди. Ҳатто “Пенсияга мажбурий чиқариш” операциясига фатво берган ЮРТ ОТАСИнинг ҳам ақли шошиб, коса тагидаги нимкосани сезмай қолди, адашмасам. “Мажбурий кузатув, мажбурий нафақага чиқариш” нимага ишорат ўзи? Ҳеч масаланинг туб моҳиятини ўйлаб кўрдингизми ўзи? Фикру ожизимча, бу ўйинни ўйлаб топганлар содда халқимизни қўзғамоқчи, оёққа турғазмоқчи бўлишган. Ростиям шу-да, мамлакатда қонун ҳамма учун – шоҳгаям, гадогаям баробарми? Баробар! Қонун олдида ҳамма тенгми? Тенг! Мамлакатдаги мавжуд қонун-қоидага ҳамма бирдек бўйсуниши керакми? Керак! Энди ўзингиз ўйлаб кўринг, бутун бир юртнинг кекса кишилари мажбуран пенсигага қувилса-ю, ёши бир жойга бориб қолган мамлакат ОҚСОҚОЛИ ўз “пост”ида миқ этмай, жилмай турса, бу халқ учун ҳақорат эмасми? Модомики қонун-қоида барчага баробар экан, унга энг аввало ЮРТ ОТАСИ бош эгиши, барчага ўрнак-намуна кўрсатиши, биринчилардан бўлиб ўрнини бўшатиб бериши керак эмасми? Йўқ, мен тушунмайман-да! Нега энди “пенсияга мажбурий кузатиш” масаласи 90-йилларнинг бошида, мамлакат Президенти 50 ёшида эканлигида чиқмади-ю, айнан бугун, Ислом Абдуғаниевич 70 ёшни уриб қўйганида ўрмалаб қолди? Ҳа-а-а, мана, гап қаерда! “Пенсияга мажбурий қувиш” оддий халққа эмас, эл ОҚСОҚОЛИга қарата айтилган бир ишорат бўлмасин яна?! Мажбуран нафақага чиққан элнинг кексалари эртага “Нима, Каримов қари эмаси?” демайдими, эътироз қилмайдими? Мен билган шу ўзбегим бўлса, бир бўлмаса, бир айтади, албатта. Буларнинг бари оммани Каримовга қарши қўйиш учун ўйлаб топилган ўйин бўлмасин яна дейсан-да, ҳавотиру ҳадик исканжасида қоласан киши… Йўқ, сиз айтинг, нима бу? Енг учида, мулойим қилиб, қоғозга ўраб Ўзбекистон Президентининг истеъфосини сўраш усулими? Энди билсам, сиёсат ҳам мисоли бир қимор. Мана шу қиморда ОТАмизни қурбон қилишмасин дейман-да!.. Нима эмиш, бугун мамлакатга кексалар керак бўлмай қолганмиш! Қўшимчага эшимча, бизчи, эртасини ўйламаган биз ёшлар эса нима дедик?: “Улар кучдан қолган, қўллларидан энди ҳеч бир иш келмайди, эскича ўйлаб, эскича сўйлайди” дея нуронийларни яроқсизга чиқариб қўйдик.
Йўқ, мен кекса ёшдаги кишилар нафақага чиқмасдан Худо ёш берса, яна минг йил ишласин демоқчи эмасман. Айтмоқчи бўлганим, халқимизда “Қариси бор уйнинг париси бор”, “Қари билганин – пари билмас” деган гаплар бўларди. Шу маънода мен Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси журналисти Шарофиддин Тўлагановнинг “Озодлик” радиосига берган интервьюсидаги фикрларига мутлақо қўшилмайман, қўшилолмайман. “Пенсия ëшига етганлар ҳозир микрофон кўтариб бир жойга бора олмайди. Кейин барибир уларнинг фикрлари сал эскичароқ” дейди ҳамкасбимиз. У ҳолда, юқоридаги халқ ибораларининг моҳияти қайда қолди, йўқолди-ку, Шароф ака, дегим келди. Ҳой, яхшилар, сўзнинг, айниқса, ўзбек тилимизда бир гапнинг тўрт томони бор дейишади. Э-я, бу нима деганингиз? Агар Миллий телерадиокомпанияда ишлайдиган 60 га кирган ходимнинг ярим килограмм келмайдиган микрафонни кўтаришга қурби етмаса, у ҳолда 70 ёшни ортда қолдирган МАМЛАКАТ РАҲБАРИ қарйиб 30 миллон аҳолининг юкини, дарду ташвишини кўтаришга ярайдими? Халқимиз “Етти ўлчаб, бир кес”, “Олдин ўйла, кейин сўйла” деб бежиз лутф қилмаган. Гап калтагининг бир учи ЮРТ ОТАСИнинг бошини ёриши, қонига бўяши мумкинлигини сўзлашдан аввал обдон мушоҳада қилиб кўриш керак эмасми? Бу гапингиз билан кекса юртдошларимизни қўя туринг, кимсан, Ислом Абдуғаниевични бутунлай бекорага – яроқсиз матоҳга чиқариб қўйибсиз-ку, ҳамкасб.
Яна нима эмиш, “Пенсия ëшига етганлар… уларнинг фикрлари сал эскичароқ”миш. Бу нима деганингиз? Демак, ёши ўтиб қолганлар қалоқ фикрлар экан, у ҳолда “кексариб қолган президент И. А. Каримов “Ўзбекистон – келажаги буюк давлат”, деб хато ўйлайди, хато сўйлайди” демоқчимиз, хамкасб? Ҳеч нарсага тушунолмай қолдим…
“Бирдамлик” Халқ Ҳаракати Ўзбекистон бўлими раҳбари Малоҳат Эшонқулова