Биринчи мақола.
СТАНДАРТЛАШТИРИШ ШАРТМИ?
Ҳар бир соҳада ислоҳот – пастдан, асосан мутахассислар томонидан амалга оширилиши керак.Ўзбекистон ҳукумати эса «юртбоши” томонидан илгари сурилган – “ҳукумат биринчи ислоҳотчи” деган тезисга асосланиб, тиббиёт соҳасида ҳам ислоҳотни юқоридан туриб амалга оширмоқчи. Соғлиқни сақлаш вазирлигига, нималарнидир эвазига, ҳали тиббиётда тажрибаси йўқ ёш йигитни вазир лавозимига олиб келиб қўйишди. У ўзича янгилик яратаман, деб тиббиётни “стандартлаштириш”га ҳаракат қиляпти…
Вазирнинг фикрича,тиббиётнинг ҳамма соҳасини албатта стантартлаштириш керак экан. Масалан, бирон беморга ташхис қўйишда “стандарт”да кўрсатилган текшириш усулинигина қўллаш лозим эмиш. Бошқа усулларни қўлласангиз сизни жиноятчига чиқаришади. Даволашда ҳам шундай. Масалан, моягида шиш (Гидроцелий) пайдо бўлган касалларни аниқлаш ва бартараф этишнинг кўп усули бор. Аммо вазирнинг кўрсатмаси шу эканки, фақат у кўрсатиб берган бир хил усулдан фойдаланиш лозим эмиш. Унда ҳар бир касалга индивидуал, керак бўлса, ижодий ёндашиш қаерда қолади? Шифокор бир хил андазада даволайдиган робот ўхшаб қолмайдими? Аслида, Шўро даврида ўқишни битириб ишлаётган шифокорларнинг аксарияти малакали мутахассислар (бугунги тиббиёт мутахассислари тайёрлаш муаммоси ҳақида кейинги мақолаларда сўз юритилади). Уларнинг кўпчилиги ҳар бир касалликни аниқлаш, даволаш усулларини яхши билишади. Шундай экан, андазаларга қараб қолмасдан, ўзи қайси усулни яхши ўзлаштирган бўлса, ўша даволаш усулидан фойдалангани яхши самара беради. Демак, стантартлаштириш шифокорнинг ҳар бир касалга индвидул ва ижодий ёндашишига тўсик. Бу “ислоҳот” касалнинг тузалмаслигига, даво самарадорлигининг ошмаслигига, касаллар ва касалликлар сонининг купайишига, тиббий сарф харажатларнинг ошишига сабаб бўлади, беморларнинг касалхонада ётиш куни кўпаяди.
Айтайлик, меатастенос касалллигини бир кунда даволаш мумкин. Аммо стандарт бўйича, 7 кун ётқизмаса шифокор жиноятчи бўлармиш. Яна қизиғи шуки, “Станддарт“ бўйича наркоз бериш шарт эмиш. Ҳолбуки, айрим амалиётларни наркозсиз ҳам ўтказиш мумкин. Айтайлик урологик касалликда қовукка катиттер найча ўрнатилиб, касал ўринни банд қилиб бир неча кун ётқизилиши шарт эмас…
Вазирнинг “станддарти” бўйича, тиббиёт олийгоҳларида дарс берадиган ҳар бир ўқитувчи тиббий тоифа олиши керак эмиш. Бизнингча, назарий кафедраларда ишлаётган муаллимга категория керак эмас. У касал даволамайди, беҳуда вақт ва маблағ кетказишнинг кераги йўқ.
Вазир жаноблари тиббиётни ислоҳот қиламан, деб тинмай тиббий техникалар олаяпти. Ҳозир складларда талай техника тиқилиб ётибди. Аммо буларни ишлатадиган кадр йўқ. Холбуки, кадр олдиндан тайёрланиши, сўнг зарур техника олиниши керак. Чунки, кадрларни тайёрлагунча техник асбобларнинг ўзи маънавий эскириб янгилари чиқади. Кейин яна фалон пулга техника олиш керак бўлади. Касалхонадагилар аввал харид қилинган, фалон минг долларга келган техникани чиқитга чиқаришга ёки хусусий шифокорларга “бериб юборишга” мажбур бўлишади. Хусусийлар эса, уни ўз билганича ишлатиб, касалларни ногирон қилиб қўйиши ҳам ҳеч гап эмас. Назаримизда бу вазирни кимдир, нималардир эвазига “Катта”га тавсия қилган. У киши эса, орқа-олдига қарамасдан, стантарлаштириш олдин қайси мамлакатларда ўтказилганини ҳам сўрамасдан (назаримизда унинг гапларига лаққа учиб) уни вазирликка қўйган. Ҳолбуки, бу тажриба бир пайтлар жаҳон тиббиётида қўлланилган. Масалан, Америкада 70-йилларда шу хил стандартлаштиришга уринишлар бўлган. Аммо орадан 5 йил ўтиб таҳлил қилиб кўришса,бу “назария” ўзини оқламаган. Касаллар вақтида тузалмаган. Даволанувчиларнинг шифокорлар устидан ёзган шикоятлари сони 130 фоизга ошган ва маълум даврдан кейин бу тажрибадан воз кечишган… Шундай экан, “вилосипед”ни қайта ихтиро қилишнинг, дунё тажрибасида ўзини оқламаган алмисоқда қолган усулларни қўллашнинг кераги бормикан?
Искандар ИКРОМИЙ
Copyright © 2018 Birdamlik.Info