Жамшид исмли 25-26 ёшлардаги мехнат мухожири хикоясича, оилавий кийинчиликлар, маблаг етишмаслиги, уни Козогистонга етаклаб келган.
-Каерда турасиз?
– Тошкентдаги отчопарнинг кун ботишидаги махаллада.
– Отчопарга якин турсангиз, бизнес, яъни олди-сотти килмадингизми?
– Олди-сотти килишга харакат килиб курдим. Аммо кулимдан келмади.
– Ота-онангиз йукми?
– Отам пенсионер, онам улган, икки опачамдан бири касал булиб колганди. Уни Тошкентдаги врачлар сил касали, деб уйлаб, тинмай даволашди… Биз топган пулимизни дорига сарф килдик ва врачларнинг чунтагига тикдик. Аммо уларнинг даволари фойда бермади. Опачам вафот этди. Уликхонада ёриб куришса, унинг упкаси эмас, буйраги касаллиги маълум булди. Демак нотугри ташхис куйиб даволашган. Кушниларимиз духтирларни судга бериш кераклигини айтишди. Аммо кориндошлардан айримлари, «куй, бахтингдан кур, судга борганинг билан кизинг тирилиб келармиди», деб отамни судга бормасликка кундиришди. Бу вокелардан кейин иккинчи опам хам касалга чалиниб, 2 гурух ногирони булиб колди…
-Узи касбингиз борми? Нима иш киласиз? – сураймиз, Жамшиддан.
– Узим дурадгорман, аммо гишт куйиш, калаш, евреромонт, хуллас, хамма иш кулимдан келади. Тошкентда иш ахтариб курдим, аммо иш берувчилар берган пул уйга бориб келиш ва овкатланишдан бошкасига етмасди. Отам ва опчамнинг нафакалари камлиги учун, уларга хам ёрдамим тегсин, деган максадда, четга чикиб ишлашга мажбур булдим. Дастлаб Козогистоннинг Алмати шахрига бориб бир шахсни уйида икки ой ишладим. Би роз пул топиб, уйдагиларга олиб бордим. Хурсанд булишди. Чегарага келиб, яна Алматига бормокчи булдим. Аммо хеч бир тушунтириш бермай, мени утказишмади. Баъзилар фалон пул бер, утиб кетасан, дейишди. Аммо у айтган микдордаги пул менда йук эди. Нима килишимни билмай бошим котиб турган пайт, шу ердаги объездчиклар кулимда неча сум борлигини сурашди. Айтдим. Улардан бири уша пулга айланма йуллар билан утказиб куйди. Яна Алмаотига бордим. Аммо бу гал ишим юришмади. Икки ой ишлаган жойимдан пулимни олаолмадим, иш берувчи, времянкани куриб булгандан кейин, ичган-еганларимни хисоб китоб килиб, «хозир кризис, огайни, ичган еганингга мен рози, сен мехнатингга рози бул», деб паспортимни кулимга бериб, эшикка кузатиб куйди.
– Индамай кетавердингизми?
– Нима хам киларолардим, паспортимни берганига ичимдан суюндим, ялиниб-ёлвориб, йул пули олдим. Уша пулга Остонага етиб олдим. Остонада бироз ишлагач, Узбекистонлик бир одам Кустанайда купрок пул тулашларини айтиб колди. Мен у ерга бордим. Беш ой ишлаб бироз пул йигдим. Кустанайдан Сатпаев шахрига кайтаётиб, автобус юкхонасига топширган сумкам йуколиб колди. (хайдовчилар, йулда тушган йуловчилардан кимдир, билмасдан уз сумкам, деб обкетиб колган булиши мумкин, дейишди) Сумкамнинг ичида хужжатларим ва бир оз пулим бор эди. Сатпаев шахрига етиб автобусдан тушдим. Аммо полицияга мурожаат килишга куркдим. У ерда вокзалда утириб, куринишидан туппа-тузик аёлдан бу ерда бир кун тунашга квартира топиладими, деб сурадим. У бир хонодонга олиб борди. Сунг кафега кириб овкатланишга ундади. У ерда бир бакал шампан виноси ичишни тавсия килди. Шампаннинг ярмини хам ичмасдан куз олдим коронгилашди… Эртасига эрталаб уйгонганимда ёнимда беш ой ишлаб топган пуллар йук эди… Нима килишимни билмай, кучага чикдим. У ерда полиция мулозимлари кулига тушдим. Улар мени Сатпаев шахридаги Ички ишлар бошкармасига, бир соатдан кейин Жезказган шахридаги вактинча сакланадиган изоляторга олиб боришди. Сунг судга тортиб, шахсим аниклангунча 30 кунга камашди. Аммо уч суткадан кейин миграция полицияси булимидан паспортимнинг нотариус тасдиклаган копиясини топиб олишди ва ташкарига чикариб юборишди. Хали икки кадам юрмасимдан яна миграция полицияси ушлаб олди. Когозларимни, паспортимнинг ксерокопиясини курсатдим. Аммо у «Ксерокопия утмайди», деб мени яна Жезказган Ички ишлар булимига олиб бориб, зах, совук изоляторга ташлашди. Эртасига Жезказган шахар судида тагин суд килишиб, ун суткага маъмурий жазо тайинлашди ва вактинчалик изолаяторга олиб боршди. Мени Жезказган вактинча сакланадиган изоляторида нимагадир, шу ерда ишлайдиган мулозимлар калтак билан кутиб олишди. Узим ёшлигимда бокс билан шугулланганим учун каршилик курсата бошладим. Аммо улар уч киши булиб, дубинкалар билан калталай бошлашди. Хушимдан кетиб ётиб колдим… Яхшиям шу ерда ишлайдиган бир рус аёли менга иссик овкатдан, кийим кечакдан ёрдам бериб турди. Акс холда бу зах ва совук изолятордан сог чикишим кийин эди. Ун кундан кейин мулозимлар кучага чикариб, миграция полициясига боришимни айтишди. Инкиллаб-синкиллаб миграция полициясига бордим. У ерда менга суд карори ва паспортимнинг ксерокопиясини беришди унда тезда Козогистонни тарк этишим ёзилган эди. Пулим йуклиги учун бир амаллаб бекитиб юрган мобил телефонимни(уни рус аёлига бериб куйгандим) сотдим ва шу пул билан Сариогочга етиб келдим. Аммо Коплонбек деб аталган божхонада мени утказишмади. Яна Сариогоч миграция полициясига ёрдам сураб бордим… Аммо у ерда кулларидан хеч иш келмаслигини айтиб, мени кучага йуллашди.
– Кейин нима булди, Мана, хозир чегаранинг Тошкент томонидасиз. Кандай утдингиз?
– Яхшиям бахтимга Нодавлат ва нотижорот идоралар бор экан. Улар Козогистондаги Халкаро миграция булимига мурожаат килиб, Узбекистон оркали мени шахсимни аниклаб, чегарадан утишга ва паспорт олишга ярайдиган когоз килиб беришди ва бу когоз билан чегарадан утиб олдим. Хозир уйга кетяпман, аммо яна бошим котган, нима килиб булса хам паспортимни тугрилашим, пул топишим ва уйдагиларга ёрдам беришим керак…
Саид АЗИМ.
ТАХРИРИЯТДАН: Юкоридаги сухбатдан анча-мунча нарса: Узбекистоннинг кишлокларидагина эмас, пойтахтда хам оддий кишиларнинг, ишсизларнинг, нафакахурларнинг ахволи огирлиги, иш топишнинг кийинлиги маъум булади. Айни замонда, Узбекистон хукумати узининг четга чикиб ишлаётган фукароларининг хак-хукукларини нега химоя килмаётгани, кушни давлатлар билан ишчи кучларини биргаликда бошкариш… сингари масалаларда шартномалар тузмаётгани тушунарсиз… Жамшиднинг саргузаштларида эса, мардикорларимиз учун сабок буладиган уринлар бор. Айтайлик, ишга кетаётган одам хеч качон конунни бузмаслиги, айланма йулдан утмаслиги, пасмпортини бировга бериб куймаслиги, хатто уни юк сумкада ушламаслиги керак. У «мени Узбекистон чегарасидан утказишмади, шу туфайли айланма йуллар билан утдим» демокчи булади. Чегарадан утказишмаган булса, конун йули билан талаб килиш керак эди. Иккинчидан,каерда ишласа хам иш берувчи билан хеч булмаса, кулёзма холда, икки киши гувохлигида шартнома тузиши лозим. Килган ишини иш берувчи тан олмай колиши мумкинлигини хисобга олиб, хеч булмаса, кул телефонига уйнинг аввалги холати ва иш битгандан кеийнги холатини суратга олиб куйишса, ёмон булмайди. Учинчидан, иш берувчи Алматида ишлаб топган пулини бермабди. Айнан Алматида мехнат мухожирларига, умуман, жабрдийдаларга ёрдам берадиган ташкилотлар бор. Масалан: Алмати ш. Карасай батыр к. 85 уйда. Офис тел.315 +7 (727) 2676055; +7(727)2721159 .,13. Яна: Алмати ш. Богенбай батыр к. 270 уй. 24 х. тел. +7 (727) 2435436, +7(727)2697443 ва хакозо…
Шунингдек, Мехнат мухожирлари учун куйидаги манзилларни эслатамиз: Астана ш. 4 м-н, 1уй. (48-мактаб биноси)тел.(7172) 22-55-04.3. Актау ш. 2 м-н, 69 уй, 8 х. тел.(7292) 52-28-41, факс 51-54-15, 51-22-97. 4.тел. Актау ш. 7 м-н, 19 уй. 37 х.тел. +7 (7292) 51 31 68 , +7 (7292) 50 22 97, +7 (7292) 52 28 41., Актюбинск. ш. Маресьев к. 105уй. оф.408 тел.(7132) 56-86-44. 5. Караганда ш. Алиханов к. 4- офис. 109 х. тел.(7212) 41-14-77,. Костанай ш. Победа к. 70 уй. кв.2 тел.(7142) 56-36-40., Павлодар ш. Торайгыров к. 62уй. 10 офис. Тел.(7182) 55-45-63. Уральск ш. Дўстлик йўлаги, 215 к. 314 офис. Тел. (7112) 50-89-29., 9.Усть-Каменогорск ш. Киров к. 57уй. Кв.2. тел.(7232) 26-30-32., Шымкент ш. Казыбек би к. 49уй. оф.43.тел. (7252) 53-96-93.,
Худди шу ташкилотларга мурожаат килинса, Жамшид бошига тушгандаги каби кургиликлар юз бермасди. Жамшиднинг чет элда юриб (шампан виноси булсада) ичкилик ичиши тугри булмаган. Худди шу хол туфайли 5 ой ишлаб топган пулини йукотган. Умуман мехнат мухожирлари уз хак-хукукларини билишлари, иш берувчи ва мулозимлардан уз хак-хукукларини юмшокрок йул билан талаб килишлари ва хар томонлама сергак булмоклари лозим…




