Ҳайит ҒАФУР
Биринчи ҳикоя
Май ойининг сўнги кунлари. Пойтахтнинг эски шаҳардаги серқатнов кўчаларидаги уйлардан бирининг дарвозаси олдига қўйилган стулларда ўтирган одамлар бугун кунни анча исиганини, яқин кунлар ичида пишиқчиликга ҳам етиб келишлари ҳақида суҳбатлашар эдилар.
Кўчага қўйилган стулларда ўтирган одамларнинг кўпларининг ёши катта бўлиб, шу ёшларига яраша гапирганларида ҳам гаплари салмоқли ва вазмин эди.
Ўтирганларнинг кўпчилиги қўни қўшнилар бўлиб уларнинг гаплари ўз ҳовлиларидаги дарахти-ю эккан памидору кўкатлари хақида борар, уларнинг орасида ёши элликдан ошиб қолган жуссаси тўладан келган киши куннинг иссиғидан қўлидаги рўмолчасини айлантириб ёнидаги шерикларига қарата; – ҳа умр деганлари шу эканда мана соғ -саломат шу кунларга ҳам етиб келдик. Ўлмаган қул етибди деганлар машойихлар. Яқин кунларда бозорларда қовуну торвузлар хам чиқиб қолади. Ота- боболаримиз қовунни пўчоғи ерга тушдими, куз бошланди, деб ҳисоблаганлар.
Бу гапларни жимгина тинглаб ўтиргандан бири; -Ҳа, умр деганлари шу эканда, ўтаверар эканда, деди ёнидаги қўшнисини гапини маъқуллаб.
Шу пайт ҳовлидан қўлида катта бўш сўмкани кўтариб олган ёши етмишлардан ошиб қолган, чўққи соқолли киши чиқиб келди. Ҳовлидан чиқиб келган одамни кўрганлардан бири ўрнидан бир қалқиб, ҳа Азимжон ака бу жуда катта сумкани кўтарволиб қаерга кетяпсиз, бу сўмкага бир қоп нарса сиғадиёв. Сизга буни кўтариш оғирлик қилмайдими ,дея берган саволига; -Ҳа йўқ , оғирлик қилса нима кўп такси кўп, беминнат, пулини берсам олиб келишади. Бугун ҳовлига одамларни кўп келиши аниқ . Қозонга керак бўладиган нарсаларни тайёрлаб қўймасак бўлмайди, дея йўлнинг нариги томонида жойлашган автобус бекати томон кета бошлади.
Бекат ўриндиғига ўтирган Азимжон аканинг бугун хурсандлиги дунёча бор. Юзидаги мамнуниятлик бу одамнинг ҳатти -ҳаракатида ҳам ифода топган. Бир неча кунларки ҳарбий хизматга чақирилган ўғлининг икки йиллик хизмати ҳам ниҳоясига етган.
Шу кунларда чолу кампир кечасилари ҳам бедор ўғилларининг хизматдан келишини интизорлик билан кутардилар. Мана бир неча кундирки, чолу кампир тонг отмасдан туриб нари бери юмушларини тугатиб, дарров дастурхон ёзар, ўзлари кўп истеъмол қилмасаларда лекин ўғлимизнинг насибаси дея дастурхонни турли- туман мева-ю ,ширинликлар билан тўлдиришар эди.
Дастурхон атрофида чой ичиб ўтирар эканлар мабодо кўчадан ўтиб кетаётган мошина тормоз берса ёки сигнал чалгудек бўлса чол дарров ўрнидан туриб, ўғлим келдимикин деб кўчага чиқар эди.
Ҳар кунгидек бугун ҳам дастурхон атрофида ўтирар эканлар кўчадан Азимжон ака, ҳов Азимжон ака деган товушдан сергак тортган чол ҳовлига чиқиб дарвозани очганида кўчада турган нотаниш кимсага назари тушди.
-Ассалому алайким, Азимжон ака.
-Ваалайкум ассалом, келинг биродар.
-Саломатлигингиз яхшими ака?
-Шукур.
-Мен сизга хуш хабар олиб келдим , суюнчиcига бирон нарса атаб қўйганмидингиз?
-Ха албатта суюнчи сиздан айлансин.
-Ўзингиз холосмисиз? -дея нотаниш одамга берган саволидан бироз ҳижолат тортган чол;
-Қани ичкарига кирсинлар, деб бу одамни ховлига таклиф қилди.
Киракашнинг; -Азимжон ака мехмонни кўчада қолдирмайлик дея мошина томонга қилган ишорасидан сўнггина келган одам билан саломлашиб эътибор бермагани, тонг қоронғусида тўрт қадам нарида Волга машинаси эшигини очиб, чиқиб келаётган ўғлига назари тушди.
Киракаш билан хол ахвол сўрашни чала қолдириб тез одимлаб келаётган ўғлини бағрига босганча ўғлининг Ассалому алайким ада, адажон саломатмисиз деган сўзларидан алланечук бўлган чол кузларидаги соғинч ёшларини тухтата олмас, келдингми, соғ саломат келдингми дея такрор такрор сўраверарди.
Ўғлининг келганини хабарини эшитган қизу куёвлари, қариндош ва қўни қўшнилардан бирпасда ховли одамга тўлди.
Бирор -бир йиғинда доимо ҳозиру нозир куёвларидан бири қозон осган, иккинчиси келаётган одамларнинг ўтирқизиб нону чойидан хабар олган, куёвларидан миннатдор чол эса уларни доимо дуо қиларди.
Азимжон ака тўй ҳашамларда ёки қадрдон меҳмонлари келадиган пайтларда доимо Олой бозорига тушар, бу бозордаги мева ва сабзавотлар бошқа бозордагига нисбатан қиммат бўлсада лекин сара бўлганлигидан олган нарсаларидан ўзи хурсанд бўлар эди.
Бугун бозорни айланар экан ўзининг эски қадрдонларини учратиб қолди. Дўстларига ўғлининг ҳарбий хизматдан келганини айтиш билан бирга, дийдор ғанимат дея уларни чойхонага таклиф қилди. Дўстлар чойхонадан турар эканлар тушдан кейин албатта йўқлаб боришларини айтиб хайрлашдилар.
Уйдан чиқганига тўрт соатлар бўлиб қолганидан апил- тапил олган нарсаларини аравачада чиқартириб олгач йўл ёқасидаги таксилардан бирига юкларини жойлаштириб йўлга тушди.
Такси уйи олдига яқинлашар экан, дарвоза олдида тумонат одам турганидан “ҳа анча кечикиб қолибман. Мана одамлар хам келиб қолишибди” деган ўй кечди кўнглидан.
Такси тўхтаб Азимжон ака мошинадан тушар экан, уйи олдига яқинлашаётганида эътибор бермагани куёвларининг тўн кийиб, белбоғ боғлаганларига назари тушди.
Кўча эшик олдида турган тумонат одамларнинг юзларидаги ғамгинликдан ҳайрон булган чол,булар орасидан қайнотаси томон келиб, уни қучоқлаб йиғлаб юборган куёвининг ҳатти ҳаракатидан ҳайрон қолиб;
-Тинчликми болам -деди.
-Ада, адажон, айрилдик, айрилдик – деган сўзларини эшитибоқ шошиб ичкари томон кириб кампирини номини айтиб;
-Қанисан Роҳила қанисан дер, охирги йилларда анча дардман бўлиб қолган кампирим наҳотки дунёдан ўтган бўлса деган ўй билан уни уй хоналаридан изларди.
Роҳила холанинг кўзлари ёшга тўлган, чолнинг назарида кичик жуссаси янада кичрайиб қолган кампири меҳмонлар учун ажратилган хонадан чиқиб чоли томон юрар экан кампирининг болам-болам деган сўзларини эшитиб, турган жойида қотиб қолган эди.
-Дадаси боламдан ажралдим,боламдан!
Кампирининг бу гапларини эшитиб, шошиб ўғлининг ётоғига кирган чол хона ўртасига ётқизиб қўйилган ўғли ёнига келди. Чол ўғли юзига тортилган оқ сурпни очар экан хозиргина бир неча соат илгари кўзини қувонитирган ўғлиниг қонсиз юзига қараб, фарзандининг оламдан ўтганидан, орзу умидлари барбод бўлганидан чексиз истиробда дилининг қаъридан отилиб чиқган фарёд билан; Жон болам, жоним болам дер, кўзидан тинмай ёш ақарди. .
Ўтган асрнинг 20 чи йилларининг охири, бутун давлатда бўлгани каби қимматчилик авжига чиқган махаллари тирикчилик ғамида Чустдан Тошкентга иш қидириб келиб қолган ва яхши иш топиб бинойидек тирикчилигини ўтказган, шунингдек ота -онасига хам моддий томондан доимо ёрдам бериб келган Азимжон ака кейинчалик Тошкентдан уйланиб шу ерда қолиб кетган эди.
Азимжон ака халол ишлади, уй хам қурди, оилада икки қиз хам туғилди. Ўзбек учун қиз хам азиз фарзанд. Аммо оилада ўғил боланинг туғилиши, бу оиланинг мустахкамлиги, шажарасининг давомийлиги асоси бўлганлиги учун хам кўп хонадонларда ўғил туғилишини интизорлик билан кутишади.
Азимжон аканинг хам ёши элликдан ўтганда ўғил кўрди. Яккаю ёлғизи ўғлига бўлган чексиз мехри -мухаббатидан хам кўп вақтини ўғли билан ўтказар, доимо бирга юришар, дам олиш кунлари театр ва кинотеатрларга боришар, қўни қўшнилар хам ота боланинг доимо бирга юришларига хавас қилишар эди.
Чол ўрта буйлик бўлиб гавдаси хам ўзига яраша эди. Аммо ўғли аксинча бўйдор бўлиб, чўзик юзли, қалин қошлигидан амакиларига тортган эди.
Махалладаги бўйга етган қизларнинг нигохини ўзига торта олган ўғилларининг улғайгани сари ота-оналарининг мақсадлари фарзандларини тезроқ уйлантириш ва набирали бўлишлик орзу – хаваси бирзум бўлсада уларни тарк этмас эди.
Ўзбек оилаларида фарзандлар тарбиясида оналар хам кўпроқ масъул эканликлари, оталарга қараганда фарзандлар билан оналар куп вақт бирга бўлишлари аниқ. Лекин ота болага эътибор берган қўни -қўшни, махалла- куй Азимжон аканинг фарзандига бераётган ибратли тарбиясидан бу оилага анча хурматда эдилар.
Бугун тонгда кутиб олганлари оиланинг шодлиги бўлган ўғиллари узуликсиз келаётган мехмонларнинг анча силгиб қолганидан ўзига яқин дўстларини кузатиб қўймоқчи бўлиб кўчага чиқанида ногахоний тезликда келган енгил машина босиб кетганлиги оқибатида фожиали халок бўлди.
Бундай айрилиқ дарди чолни ётқизиб қўйди. Орадан бир йил ўтмай Азимжон ака хам оламдан ўтди.
Ўлими олдида бошида турган кампири, қизлари ва куёвларига сўнги васияти-уни хам ўғли кўмилган қабрга кўмишларини, тириклигида доимо ўғлининг бошини бағрига босиб эркалатгани, бу дунёда юзига боқиб тўймаган нури дийдаси бошини кўкраги устига икки қўли орасига қўйишларини сўради.
Чолни васиятини бажардилар. Тириклигида доимо фарзандига талпинган ота яна ўғли ёнида эди. Қабристондан қайтаётган одамлар орасида келаётган қўни -қушнилар маюс, бошларини кўтармаган куйи гапиришиб келар эдилар.
-Бугун кун анча исиди.. деди бири иккинчисига. Оғир гавдаси билан юрганида тезда терлаб кетадиган ва юзидаги терни артар экан.
-Ха, яқин кунларда пишиқчиликга хам етиб борамиз. Ўлмаган қул етибди деб шунга айтган эканларда машойихлар деди иккинчиси унга.
(Давоми бор)
Copyright © 2018 Birdamlik.Info