“Банк”, “Кредит” сўзларини эшитсам, ўз ўзидан асабим таранглашиб, қон босимим кўтарилиб кетадиган бўлди- дейди. Пахта банки ҳовлисида турган аёллардан бири суҳбатда. Ўзбекистон Республикаси Президентининг чарвочиликни ривожлантириш тўғрисидаги 2006 -йил мартдаги ПК-308 сонли қарорига асосан оиламизнинг иқтисодий шароитини яхшилаш максадида
Пахтакор туман Пахта банкидан 1.500.000 кредит олиш учун керакли хужжатларни йилнинг бошида, январь ойи топширгандик. Банкнинг “Кредит” бўлими ходими устама йиллик 14 % дан кредит беришларини айтиб хужжатларимизни олиб қолганди. Биз ишимиз осон кўчганидан хурсанд эдик. Бироқ овараю сарсон қилди бу банк ходимлари.
Орадан 5 ой вақт ўтибдию биз хомон хужжат тўғрилаяпмиз. Хужжатларимизни тўлиқ бўлди деб олиб қолишганди ўша пайт. Биз тушунмасак. Январь ўтиб февраль ойи кредитдан хабар олиш учун банкка бордик. Банк кредит бўлими бошлиғи Ахмат “Кредитни қайтарилишини кафолатловчи хат” кераклигини айтди. Болаларимиз ишлаётган фермердан кафолат хати олиб келайлик десак
“Туманда иқтисоди ўзини қоплайдиган фермернинг ўзи йўқ” деди. “Кредит олганимиздан сўнг олган молимизни суғурталатиб келамиз” десак ҳам кунмади. “Хужжатлар тўлиқ бўлмаса кредит беролмайман” деди. Ахмат бу кредитни фақатгина “Мадад” суғурта бўлимидан суғурталаб беришимизни талаб қилди. Биз Оқбулоқ қишлоғидан Пахтакорга, Пахтакордан Жиззах шаҳрига бориб бир амаллаб “Мадад” суғурта бўлимини топдик.
“Мадад” суғурта бўлими ҳам олмоқчи бўлаётган 1.500.000 сумнинг ҳаммасини суғурта қилолмаслигини, ҳар биримизга фақатгина 670.000 сумни суғурталаб беришини айтди. Шу суммани суғурталатиш учун ҳар биримиз 108 мингдан учаламиз жами 324.000 сум пул тўладик. Бор-кел билан март ойи ҳам ўтиб кетди. Худонинг берган куни эртадан кечгача банкдамиз. Ҳар куни “эртага келинг” деб қайтаришади.
Апрель ойи ҳам келди. Бош оғриқ талаблар бу ёқда турган экан. Ахмат бизга “Пахтакор туман Пахта банкидан 1.500.000 сум миқдорда кредит олганман” деган тилхатни наториусдан тасдиқлатиб келинглар ва кафолатланмай турган 830.000 сумини кофолатлаш учун олмоқчи бўлаётган молларингизни Туман суғурта бўлимидан суғурталатиб, суғурта қилинганлигини тасдиқловчи Полус олиб келинглар”-дейишди.
Наториусданку тилхатимизни ҳар биримиз 10.000 сумдан пул тўлаб тасдиқлатиб олдик. Бирок туманнинг суғурта бўлимига борганимизда улар аввал мол олинглар, биз бориб, куриб, шундан сунг суғурта қилиб берамиз дейишди. Биз хали кредит олмаганимизни, кредит олсак мол олишимизни айтдик. “Унда кредит олиб мол олганларингдан сўнг келинглар” дейишди..
Биз яна қайтиб банкка бордикда суғурта бўлимидаги бўлиб ўтган гапни айтдик. Ахмат эса шу Полус бўлмаса кредит беролмаслигини айтди. Энди нима қиламиз? Додимизни кимга айтамиз?- асабийлашади аёллар. Улар ўзаро маслахатлашаяпти “Шу кредитни олмай қуяқолайлик” дейди сарсонгарчиликдан безиб қолган ёши улуғроқ аёл. Бошқаси “Беш ой сарсон бўлдик. Ахир қанча пулимиз, канча вақтимиз кетдику” дейди.
Унда бозорга борсакмикан? Бозорга бориб кимга учрашамиз? Бозорқумгами? Сотилаётган молнинг эгасигами? Далолгами? Уч аёл дам кулиб дам асабийлашиб бахслашарди. Уларнинг бу сухбатларини тинглаб пракуратурага боришларини маслахат бердим. Ачинарлиси шуки жойлардаги баъзи раҳбарларнинг қай бирини қачонгача пракуратура, ИИБ ёки бошқа ҳуқуқни мухофаза қилувчи ташкилотлар назорат қилишади?
Виждонимиз назоратида бўлсак бўлмайдими? Бу суҳбат май ойининг охирларида бўлиб ўтганди.
Саида Қурбон.