“Бирдамлик” ҳаракати фаоли Анварбек
Мамлакатимизда кундан-кунга инсон ҳуқуқларига доир вазият оғирлашиб бормоқда ва қамоқхоналарда жазо муддатини ўтаётган маҳбусларни қийнаш ҳолатлари ошиб бормоқда. Биргина мисол www.BBCUzbek.com интернет саҳифаси тарқатган хабарга кўра куни-кеча яна бир маҳбуснинг жасади ўз оила аъзоларига топширилган. Ҳалқаро ҳуқуқ нормаларига кўра жазо муддатини ўтаётган маҳбусга нисбатан қийноқ қўллаш умуман мумкин эмас. Шунингдек Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигида ҳам инсонларни қийноққа тутиш қонунга хилоф келиши белгилаб қўйилган.
Бироқ амалдаги қонунларга ким ҳам амал қилар эди? Шу ўринда www.birdamlik.info ўқувчилари эътиборига юмшоқ айтганда –адолатсиз ҳукумат қамоқхоналарида узоқ муддат азоб чеккан оддий бир ўзбек йигитининг айтганларни ҳавола қилсам. Мен бу кўзлари жовдираб турган ватандошимни Манас кўчаси билан Боконбаева кўчалари кесишган Бишкек шаҳрида, 5-6 ой илгари учратиб қолган эдим. Ўшанда соат тушки 12 лар эди. Мен Бишкек шаҳридаги муҳим ишларимни ўз якунига етказиб, шаҳарни тарк этишга чоғландим ва лекин тўсатдан шаҳарни айланиб, эътиборга молик жойларни томоша қилгим келди.
Деярлик барча жойларни томоша қилиб шаҳар айланар эканман, Манас ва Боконбаева кўчали кесишган жойдаги кўприк ёнига келиб қолдим. Кўприк шундай қурилган эканки, устидан темир йўл ўтса, остидан автомобиллар ўтмоқда ва кўприкнинг ҳар икки томонида йўловчилар ўтиши учун махсус қурилган ўзига хос тунел бор. Мен ўз йўлимда давом этар эканман, ушбу кичикроқ тунел ичкарисидан ўтишимга тўғри келди. Тунел ичкарисга кириб, бир неча қадам юрганимдан кейин ҳайрон бўлдимки, бу ер камида икки ойдан буён супуриб-сидирилмаган эди. Ҳайратимга ҳайрат қўшган нарса шу бўлдики, тунел ичкарисида кимдир паст овозда Қурон суралари айтмоқда.
Мен нафасим қайтиб бораётгани учун тезроқ бу ердан чиқиб кетгим келди, бироқ қизиқишим кучлилик қилиб ортимга қайтдим ва секин юриб ҳалигина Қурон суралари айтган инсон ёнига келдим. Қирғиз тилини яхши билмасада имкон қадар ҳаракат қилиб, кимсиз, -деб сўрадим. Ерга чўккалаб ўтириб олган инсонинг жавоби соф ўзбек тилида янгради:
-Бир мусофирман.
Менга дастлаб ишонмаган, Қирғизистон миграцияси берган ҳужжатимни кўрсатганимдан кейин, ўзимдан экан, -деб барча бошидан кечирганларини айтиб берган бу йигит билан узоқ суҳбатлашдим. Суҳбат давомида маълум бўлдики, у маълум муддат “Тоштурма”да жазо муддатини ўтаган, уч йил деганда озод этилган ва яна қамалиш хавфи пайдо бўлгани учун ўз она ватанини тарк этиб, Қирғизистон орқали Туркияга кетишни режалаштираётган ватандошим экан.
У “Тоштума”да ўзига нисбатан қўлланилган қийноқлар ҳақида қуйдагиларни айтиб берди.
-Мени деярлик ҳар кун азоблашар эди. Биринчи борган кунлари мени сув бермай қийнашди. Кейин эса бошимга целлофан кийгизиб нафас олишимга имкон бермай қийнашди. Айбларни бўйнимга олавермаганимдан кейин тирноқларим орасига шприц игнасини суқишди. Мен шундан кейин барча содир этмаган жиноятларимни ўз бўйнимга олдим. Лекин қийноқлар тўхтамади. Мени ҳар куни резина калтак билан дўппослашар эди ва баъзан шаҳватни қўзғотувчи дориларни томиримга юборишиб, кейин менинг ҳолимни кулиб томоша қилишар эди. Баъзан ўйлаб туриб, хўрлигим келиб кетадики, аксарият ҳолларда мени орқа тешигимга резина таёқ тиқишиб азоблашар эди.
Мен эндигина 24-ёшни қаршилаган ушбу йигитнинг айтганларини диқат билан тинглар эканман, қудратдаги режимнинг тасаввуримдагидан-да ваҳшийлашиб кетганини ҳис этдим.