Эгамназар Шайманов. “Бирдамлик” ҳаракати фаоли
Ўзбекистонда ноҳақ диний айблов қўйилиб, ҳукуматчилар қора рўйхатига тушган ва қамалиши муқаррар бўлган Мўминбек (исм ўзгартирилди), умр йўлдоши ва уч фарзанди билан Ватанни тарк этишга мажбур бўлганди. У дастлаб Ўш вилоятига келди. Мўлжали, у ердаги қочқинлар идорасига мурожаат этиш эди.
Мўминбек келибоқ, Ўш шаҳрида Ўзбекистон ИИБ ваколатхонаси очилаётгани ҳақда эшитди. Бу фактнинг аниқ эканлигини билгач, ўша куни тунда йўл тортиб, Бишкекка келди. Келаётгани ҳақда бизга телефонда айтган эди, кутиб олдик.
Ўтган ой бошида Қирғизистон Ички Ишлар Вазири Болотбек Ноғойбаев Ўзбекитон Ички Ишлар Вазирлигининг Ўшдаги вакили Баҳодир Матлубов билан учрашув ўтказганди. Келишувга кўра, Ўзбекистон ИИВ вакили Ўш шаҳрида ўз ваколатхонасига эга бўлади. Ўз навбатида қирғизистонлик вакилининг Андижон шаҳрида ўз ваколатхонаси очилади.
Томонларнинг баён қилган мақсадлари террорчилик, уюшган жиноятчилик, диний экстеримизм, ва ноқонуний муҳожирликка қарши баҳамжиҳат курашиш. Бу расмийча шундай. Лекин, бизнингча, бу ерга яширинган қочқинларга Қирғизистондаги демократик тамойиллар туфайли кўпдан қўли етмай келаётган Ўзбек миршаб ва чекистлари, охир оқибат илож топишган кўринади. Ташаббус Ўзбекистон томоннинг ғояси ва қирғиз ҳамкасблари қандайдир манфаатлар сабаб уларга ён берган бўлишлари мумкин.
Қочқин Мўминбек эса, Ўшга ин қурган ўзбек миршаби учун Бишкек икки қадам, деб ҳисоблайди. У келиб билганки, хозир Ўшдан бошпана топган ўзбек қочқинларининг асосий қисми бу ерни тарк этишмоқда. Илгари ўзбек миршаблари ва чекистлари Ўшда бемалол ҳаракат қилган бўлса, энди Бишкекка ҳам йўл очишди. У бизнинг “Бишкек қочқинлар учун ҳавфсиз макон”-деган гапимизга ҳам ишонмади ва ўз қариндошини қора тортиб, Россия федерациясига жўнаб кетди.
Мўминбекнинг ташвишланганича бор. 2006 йил июл ва августида ББТ Қочқинлар идорасидан рўйхатдан ўтган ўзбек қичқинларининг уч нафари — Исроил Холдоров, Саъдулло Шокировлар ва Валижон Бобожоновлар бирин сирин Ўзбекистонга ўғирлаб кетилган эдилар. Булардан ташқари, расмий манбаларга кўра ўнга яқин ўзбек қочқинлари Ўшлик ҳуқуқ тартибот органлари ҳодимлари томонидан тутқин қилиниб, кейинчалик Ўзбекистонга эктрадиция қилинган.