ТЎРАБЕК САНО: “Бирдамлик” ҳаракати фаоли.
(Воқеий ҳикоя)
Давоми.
Осмонда юлдузлар чарақларди. Бугунги оғир иш, мушт ва тепки зарблари танимга кучли ҳорғинлик бераётганди. Карахт ҳолда талай муддат ётдим. Ухлай олдимми, йўқми билмайман, бир пайт қандайдир қадам товушидан хушёр тортдим. Бошимни кўтариб, қадам товуши келган ёққа қарадим. Эллик қадамлар нарида бир кўланка мен томонга келарди.
Кўланка яқинлашган сари юриш – туришидан Акромга ҳам, Суҳробга ҳам ўхшатмадим. Қаттиқроқ тикилиб, ўнг қўлида сумкаси борлигини илғадим. Янада яқинлашганида чап қўлида қармоғи кўринди. Қадам ташлашидан ва қадд-у бастидан қари киши бўлса керак деб, ўйладим. Келгувчи беш қадамлар қолганида, туйқусдан мени кўриб қолди. Чамамда, бироз сесканиб кетди.
—Кто ты? – деди у ва овози ҳам қарияларга ҳос эди. Негадир унинг рус миллатига мансублигини билиб, анча хотиржам тортди.
—Конечно же человек! – дедим. Жавобим бироз дағал чиққанини сездим. Бу ҳам бояги кайфиятсизлигимнинг оқибати, дея ўйладим.
Қария тепамга келиб яхшироқ разм солди.
— Вижу, что человек. Но что ты здесь делаешь?
— Да так…..Хотел поехать домой….. Беспомощен я, то не получается.
— Почему, какова причина? Ты….болен?
— Нет, я совершенно здоров, всего – лишь меня избили до полусмерти. К тому же, я голоден как собака…
— Кто же так бесчеловечно издевался над тобой?
— Националисты….. Нацисты
— Как это так?! Разе в нашем городе есть националисты?
— ………
— Понятно… Очень даже понятно…
У ёнимга келиб чўнқайиб ўтирди ва қўлидаги латтадан қилинган халтасини очиб, бир бурда нон ва унинг ярмича келадиган пишлоқ чиқариб берди. Чолга боқиб, кўзларида меҳр ва ачиниш аломатларини кўрдим.
Қариянинг узатганларини оларканман, ноннинг ҳиди димоғимга урилди. Умримда ҳеч қачон нон ҳидининг бунчалар ёқимли бўлишини туймагандирман. Дарҳол нон ва пишлоқдан бир – бир тишладим. Очирқаниб чайнаётганимда ҳомийимга миннатдорчилик билдириш кераклиги ёдига тушди.
— Спосибо! – дедим чолга.
Сўнгги луқмани ютаётганимда балиқчи менга қараб, бир нафас қулочини кенг ёзиб турдида, кейин “тап” этип тиззаларига урди. Унинг бу ҳаракатларига дастлаб тушинмадим. Чол яна сумкасини очиб, буханка кесишга тушганида, билдим-ки, у хозирги ҳаракати билан қўлимдаги егуликлар зумда ғойиб бўлганига ажабланганини билдирган экан.
Чол нон устига юпқа пишлоқ бўлагини қўйиб, менга узатди. Буни ҳам иштаҳа билан ер эканман, сув ичгим келди. Балиқчи шу ҳолатимни сезган каби олдимга елим идишга солинган сут қўйди.
Ердаги майда тошлар тирсагимга бота бошлаганди. Чолдан ўтариб олишимга ёрдам беришини сўрадим. Бу меҳрибон қарияга балиқ тутишдан кўра мени боқиш хуш ёқаётгандек эди. Унинг узатганларини ҳарсангга суянган куйи, то нафсим ором олгунча едим.
Бирдан ҳижолат бўла бошладим. Чолнинг олиб келган озиқларини деярли еб битиргандим. Буларни балиқчи ўзи учун олиб чиққанлигини эндигина идрок этаётгандим. Очапотлигим учун кечирим сўраб қўйишим керак, деб ўйладим. Менинг кечирим сўрашимга у қўл силтаб қўя қолди. Хатто, бўшаёзган сут идишини сумкасига жойлаётганида, юзида чолларга ҳос завқланиш аломатларини кўрдим. Бу вақтда уфқдан бош кўтараётган ой таъсирида зимистон чекинаётганди.
Қорнимга егулик кирганидан танам бир оз қувватланганини сезардим. Яна бир неча дақиқадан сўнг, Қоронғулик чекинди ва уфқдан баркашдек ой бош кўринди. Шу ёруғликдан фойдаланиб, меҳрибон бу чолнинг юзига яхшироқ тикилиб олиш ғанимат, деб ўйладим.
Яқин орада бундай кўринишли кишини кўрмаган эдим. Чолнинг юзининг ҳар бир ўлагида қарилик аломатлари бор эди. Пешанасида қат-қат ажин, ҳар иккала кўзининг қулоқ томонидан чўзилган чизиқларнинг айримлари ияк қисмигача етиб келиган. Гўё шу туфайли ияги ҳам ўнқир – чўнқир бўлиб келиб, даҳани остидаги ажинларга туташиб кетганди.
Бошқалар нима дейишини билмайман, лекин, мен шу воқеадан кейин айрим одамларда кўрганим, чолникига ўхшаш ажинларга кўзим тушса, бу чизиқлар —
соҳибининг саҳийлиги ва яхши одам эканлигидан дарак, дея ўйлайман.
Чол билан бир соатчи суҳбатлашдик. Бугинги воқеаларни айтиб бердим. У мени диққат билан тинглар, ачиниш ва таъжубларини билдирар, шунча вақт давомида бу ерга балиқ овлаш учун келганлигини эсламасди.
Қадрдон қария билан хайрлашиб уйимга йўл олдим. Шохкўчаларда қатнаётган транспортларни айтмаганда, бутун шаҳар уйқуда эди.
Ёнимда хужжатим йўқлиги боис катта кўчалардан юришга журъат қила олмадим. У ерларда милиция ходимлари бўлиши керак, деб ўйладим. Ўш вилоятининг Тартибни сақлаш ва Ҳавфсизлик идоралари ҳодимларини ўзбек ҳамкасбларидан қолишмайди, деб баҳолардим. Агар, хужжатсиз қўлга тушсам, улар менинг оёғимни тегизмай чегарадан ўтказиб қўйишлари турган гап.
Ижарада яшайдиган уйга ҳавсизгина етиб келдим. Бугунги кун жуда хоритганди. Тўшакка чўзилдим-у кўзим уйқуга кетди.
Уйғонганимда тушга яқинлашиб қолганди. Биринчи қилган ишим жароқатларимни қайтадан боғлаш бўлди. Сонимдаги кеча тош тилиб кетган жой шимимга чилп ёпишиб қолган эди. Уни ажратгунимча анча азоб чекдим. Шошиб нонушта қилдимда, кўчага чиқдим. Мақсадим, хужжатимни тиклаш эди. Эҳтиётни унитмай, чека кўчалар орқали биз қочқинларнинг ҳуқуқий клиникамиз, “Адилет” ташкилотига келдим.
Ўзбек миллатига мансуб ўзбек юрист мендан хужжатимни кимлар йиртганини суриштирди.
— Маҳаллий миллатдошлар,-деб қўя қолдим. Негадир кечаги воқеалар тафсилотларини айтишни истамаётгандим. Юрист ҳам ортиқча суриштириб ўтирмади. Ташкилотнинг хизмат машинасида Миграция депортаменти идорасига келдик. Бу ерда ариза ёзиб, йўқолиш сабабларини ёзишимга тўғри келди.
Кечга томон менга янги гувоҳнома беришди. Миграция ходимлари хужжатимни тайёрлашга киришгач, юрист иш жойига қайтиб кетганди. Йўлакда кетарканман, худди биринчи марта шу каби хужжатга дуч келган каби, гувоҳномамни сўнгги сатригача ўқиб чиқдим.
Негадир, кечаги соҳилга боргим келди. Қарияни кўргим, у билан суҳбатлашгим келарди. Кеча суҳбатлашганимизда у: “Бугун кечикиб келдим”- дегандек бўлувди.
Сой бўйига бир пастда етиб келгандек бўлдим. Яхши хордиқ олганим, кечаги куннинг чарчоқ ва кўнгилхираликлари аригани учун кайфитим кўтаринки эди. Худди, бу ерга биринчи бор келган каби тоғларнинг гўзал манзараларини томошо қилмоқда эдим. Атрофдаги тоғлар жуда гўзал ва виқорли эди. Бу гўзалликларни кеча пақамаган эдим. Пайқай олмас ҳам эдим.
Сойнинг шаҳарликлар келиб чўмиладиган бу қисми кенгроқ бўлиб оқарди. Лекин, 200 метрча нарида, даранинг торайган жойида сой ҳам энсиз, суви жўшиб оқарди. Тоғдан тоғу – тошга урилиб келаётган сув шу ерга келганда, табиат қурган тош – тўқонга урилиб, пастга томон шаршара ҳосил қиларди. Сув беш метрлар тепадан тушса ҳам атрофга шовқин солар, қуйига сингиб, кўпиклари билан келиб, кенг ва сокин жойга сингишиб кетарди.
Сув жуда секин оқаётган соҳилни кузатиб, кечаги воқеа бўлган жойларга кўзим тушди. Бирдан кайфиятим ўзгарди. Кўз олдимда Суҳроб ва Акром гавдаланди. Энди ҳаёлларим ўша кўнгилсизликлар таҳлили билан банд эди.
Мени бошқа миллат вакиллари калтаклашганида бунчалик алам қилмасди. Ўз миллатдошим, ўзбеклигимни, мусофирлигимни, яна пулга ўта муҳтожлигимни била туриб, арзимаган 150 сўмимни ўзлаштириш учун мени шунчалик урди.
Мен ҳали Ватанни тарк этмаган пайтларимда, нега ўзбек халқи бунчалик хор-у зор, дея ўйлардим. Кечаги кун воқеаларини эслаб, бунга жавоб топгандек бўлдим. Миллатдошларимнинг иноқ эмаслиги, шу хору- зорликнинг битта сабаби, деб ўйладим.
Халқимнинг афтода аҳволи, минталитетидаги қусурлар ҳақда ўйлар, ўзимча буларнинг боисини ўзимча топар, лекин, уларнинг сабаби барибир узоқ тарих билан боғлиқлигига ақлим етарди.
Қуёш ботиб, атроф қаронғулаша бошлаганда, қадам товушини эшитиб, ҳаёлдан бош кўтардим. Кутганим – балиқчи чол сўқмоқ бўйлаб келарди. Агар у қараса, узоқдан қўл кўтараман, деб ният қилдим. Лекин, диққат билан йўлига тикилганча, шахдам одимларди. Сўқмоқнинг учга айрилган қисмидан ўтиб йўлни мен томонга солганидан билдимки, у аллақачон мени кўриб таниган.
Яқинимга келиб у бошини кўтарди. Минг йиллик қадрдонини кўрган каби юзи ёришиб, ариқ ва ажиндор қўлини менга узатди. “Яна кўришимизни билгандим”-деди.
Икковимиз бироз юриб, кеча танишган еримизда тўхтадик. У ерга ҳалтасини қўйиб, мендан жароҳатларинг оғримаяптими, деб сўради ва яраларимни кўриб қўйишини айтди. Сўнг ердаги буюмларига эгилди. Гапига тушинмадиммикин, деб ҳайрон бўлиб унга қараб турардим. Халтасидан дока, йод ва яна аллақандай дорилар чиқарди.
— Кампиримга кечаги воқеани айтиб бергандим. У жуда кўнгилча ва ғалати. Яна кўриб қолсанг, буларни бериб қўй деб, қўйярда – қўймай бериб юборди. Ва яна пенциясидан сенга икки юз сом пул ажратди.
Чол камзули чўнтагидан тўрт дона юзталик чиқарди. У, худди кечаги дукондор аёлники сингари — учта элликталикка тўртинчиси белбоғ қилиб, тахланган эди.