Британиянинг Ўзбекистондаги собиқ элчиси Крейг Маррей ўзининг мубоҳасали «Самарқанддаги қотиллик» китобини АҚШда ҳам чоп этган. У «Жирканч дипломатия» деб аталади.
Китобдан Британияда чоп этилиши ман этилган ҳужжатлар ҳам ўрин олган.
Ўтган йил китоб Британияда чиқиши арафасида Ташқи ишлар вазирлиги Крейг Маррейга маҳкама иши билан таҳдид қилиши ортидан муаллиф баъзи ҳужжатларни китобдан тушириб қолдирганди.Америкада чоп этилган китоб версиясида жаноб Маррей, жумладан, Ўзбекистондаги инсон ҳуқуқлари поймол этилиши ҳолларини фош этиши ортидан ўз раҳбарлари билан ўтказган қизғин баҳслари ўрин олган.
Би-би-си Крейг Маррей билан «Жирканч дипломатия» китоби тўғрисида суҳбатлашди.
Крейг Маррей: Аслида бу Британияда чоп этилган китобнинг ўзгинаси. Аммо у мен энг бошида ёзган қўлёзмадан сал бошқачароқ қилиб кесиб олинган. Қўлёзмам, албатта, иккала китобдан ҳам узунроқ эди. Аммо мен АҚШда чиққан китобимда Британияда чоп этилишига тўсиқ қўйилган материалларни чоп этишга эришдим. Айниқса менинг Ўзбекистонда ўтказган давримни тасвирловчи ҳукумат ҳужжатларини чоп эта олдим. Шунингдек, баъзи шахслар ҳақида ҳам кўпроқ тафсилот бериш имкони туғилди.
Би-би-си: Демак Сиз ўз китобинингизни АҚШда чоп этиш билан Британиядаги чекловларни айланиб ўтган бўласиз ва британияликларда бу китобингизни олиб ўқишга имкон туғилади. Шундайми?
Крейг Маррей: Ҳа, тўғри. Британиялик нашриётлар британ ҳукумати чоп этилишини истамаган бир қатор ҳужжатларнинг китобимдан ўрин олишини исташмади. Британияда сўз эркинлигини ҳимоя этадиган қонунлар жуда ожиз. АҚШда эса сўз эркинлиги кучли қонунлар билан ҳимоя қилинади. Шундай экан, америкалик ноширлар мубоҳасали ҳужжатларимни чоп этишга анча иштиёқманд бўлишди.
Би-би-си: Нима учун АҚШда чиқаётган китобингиз энди «Самарқанддаги қотиллик» эмас, балки «Жирканч дипломатия» деб аталади?
Крейг Маррей: У «Самарқанддаги қотиллик» деб номланмаслигига сабаб шуки, британияликлар Самарқанд шаҳри ва унинг қаерда экани ҳақида эшитган бўлсалар, америкалик ноширлар, америкаликлар бу шаҳар ҳақида эшитишмаган ва муаллиф нима ҳақида гапираётганини тушунмай қолишлари мумкин, деб қарор қилишди. Шунинг учун китобимнинг Америкада чиқаётган версияси «Жирканч дипломатия» деб номланади
Би-би-си: Агар америкаликлар Самарқанд ҳақида эшитишмаган бўлса, уларнинг Ўзбекистондаги ифлос дипломатия ҳақида ўқишга қизиқиши бўлади деб ишонасизми?
Крейг Маррей: Кўрамиз, қандай бўлишини. Аслида китобнинг кўп қисми, айниқса, АҚШ ташқи сиёсатининг танқидига бағишланган. Унда Америка ҳукуматининг Каримов режими билан иттифоқчиликка киргани қораланади. Албатта, бу ўтмишда. Аммо ўтмиш ҳам бутун «террорга қарши кураш» деб номланган жараённинг бир қисми. Унинг ёрдамида террорга қарши кураш дея ахлоқийликка ва оқилона иш юритишга чек қўйилгани намойиш этилади. Менимча, бу америкаликлар учун анча қизиқ мавзу бўлади.
Би-би-си: Китобингиз Британияда жуда яхши қабул қилиниши ортидан унинг асосида Ҳолливудда фильм тасвирга олишлари тўғрисида гап чиққанди, ҳозир у қандай босқичда?
Крейг Маррей: Ҳа, китобим асосида фильм олиш жараёни ҳали ҳам давом этмоқда. Уни Парамаунт студиялари тасвирга олишади. Фильмга олишнинг ўзи келгуси йил бошланади. Афсуски, йирик фильм яратиш зудлик билан амалга ошадиган жараён эмас. Аммо жараён яхши кетаяпти ва мен бундан жуда ҳам мамнунман.
www.BBCUzbek.com