Қўлланма

(биринчи)

“Бирдамлик”Ҳалқ Демократик Ҳаракати

  Фуқаровий фаоллик учун амалий қўлланма 

АҚШ

“Бирдамлик” нашри

  2010 йил

2013 йил қайта ишланиб,тўлдирилди

Муқаддима

Ўзбекистондаги зўравонлик,пораҳўрлик ва адолатсизликка таянган диктатурани улоқтириш ва ҳалқ хокимияти,инсон ҳуқуқлари заминида,адолатли,ҳур ва фаровон давлатни,жамиятни барпо этиш кўпчилик юртдошларимизнинг орзуси бўлиб келмоқда.   Ислом Каримовнинг якка хокимликка асосланган диктаторлик тузимини,деярли чорак аср хукумронлик қилиши давлат,жамият ва инсон ҳаётининг ҳамма жабҳаларида юртимизни инқрозга,қолоқликка,қашшоқликка олиб келди. Мустамлакачи Шўролар даврида ҳалқимизнинг беқиёс матонати,улкан ақли,тинимсиз меҳнати ва забардас иродаси натижасида барпо этилган юртимиз саноати,қишлоқ хўжалиги,фани,техникаси ва маданияти топталди,талон тарож қилинди. Ҳалқимизнинг мустақиллик шарофати билан дунёнинг тараққий этган Ғарб мамлакатлари сари ривожланиш умиди пучга чиқарилди.

Диктатор,унинг оила аъзолари,бир тўда унга яқин тўралар ва куч ишлатар вазирликларнинг раҳбарлари учунгина бозор иқтисоди,тадбиркорликка йўл очилди. Бозор иқтисоди,тадбиркорлик тизим сифатида Ўзбекистонда жорий этилмади. Бунинг оқибатида мулкдорлар синфи шаклланмади.  Демократик  муҳолифат қатоғон этилгандан сўнг,ҳар қандай дунёвий,диний  ўзгачафикирловчилар тақиб этилди ва этилмоқда. Сиёсий махбуслар сони,инсон ҳуқуқларини поймол этиш,тадбиркорлик имкониятлари чекланганлик бўйича Ўзбекистон дунё мамлакатлари ичида биринчи ўнликда. Бундай аянчли аҳволни нозўравон фуқаровий бўйсинмаслик,фаоллик амалиёти билан тубдан ўзгартириш Сиз ва бизнинг қўлимизда!

Умидимиз,ушбу қўлланма билан танишиб чиққач,Сиз азиз ватандошларнинг ҳаётга ва ўз тақдирингизга бўлган қизиқишингиз ортади ва зўравонлик,порахўрлик,адолатсизлик асосида қурилган давлатда  яшаш на қадар мусибат эканини янада чуқурроқ тушиниб етасиз.   Ҳамда бу оғир шароитни ўзгартириш учун масъулликни ўз елкангизга

олишга ўзингизда ички эҳтиёж сеза бошлайсиз. Биз ўз тақдиримизни кимларнинг қўлига бериб қўйганмиз?  Ўз келажагимиз учун,  фарзандларимиз тақдири учун масъул эканлигимизни биламизми? Ўз оиламизда,  маҳалламизда,жамоамизда,қолаверса мамлакатимизда  адолатли,фаровон ва бахтли ҳаёт қуриш учун бизга нима тўсқинлик қилмоқда?  Ўзбекистон  Конституциясига,  қонунларига риоя қилинувчи давлат,жамият барпо этиш  учун,ҳар биримизнинг адолатли,фаровон,ҳур ва бахтли тақдиримиз  учун қандай ва кимлар билан бирга курашсак мақсадга мувофиқ бўлади? Бу  қўлланма ўз тақдирига ўзини жавобгар деб  билган,фуқаровий фаоллик амалиёти сари қадам ташлаётган инсонлар учундир! Ўқинг,ўрганинг биз билан бирга бўлинг!

Сиз сиёсат билан шуғулланмасангиз,сиёсат сиз билан шуғулланади!

        На фақат сиёсатшунослик фанида,балки кундалик ҳаётда  урф бўлиб  қолган бу содда кўринган ибора, барчамизнинг жиддий этиборимизга молик моҳиятга эга.Сиз сиёсат билан шуғулланмасангиз,сиёсат сиз билан шуғулланади! – иборасининг нақадар ҳаққонийлиги жаҳон  халқлари тарихидан маълум. Сиёсат ўзида турли синфлар,ижтимоий гуруҳлар,давлат ва унинг органларини вужудга келиши,ривожи ва инқирозини мужассамлаштиради.

           Дунёда ижтимоий,иқтисодий ва сиёсий эркинликларга эришган бой, фаровон,ҳур Ғарб давлатлар фуқаролари ўз ҳаётларининг озодлиги,тўкинлиги,фарзандлари  келажаги учун кўп йиллар сиёсий кураш олиб боришган. Жамиятдаги  сиёсий жараёнларда  мунтазам ва фаол қатнашганлар. Лўнда қилиб айтганда,улар сиёсат билан эринмай,вақтлари,молиявий имконларини  аямай шуғулланганлар. Натижада уларнинг ҳаёти  эркин,фаровон ва гўзалдир.

          Тарих ва замонамиз диктаторлик тузимларининг зўравонлиги,пораҳўрлиги,адолатсизлиги сабабли сиёсатдан узоқлаштирилган мамлакат фуқароларини яшаш шароитлари мусибатларга тўла бўлган ва бўлиб қолмоқда. Юқоридаги сабаблар оқибатида  қўрқиш,лоқайдлик ва ёлғонга ишониш тузоқларига тушиб,сиёсатдан  узоқлашган кишилар,моҳиятан ўз тақдирини бошқалар қўлига бериб қўйган инсонлар бўлиб,уларнинг аҳволи аянчли,турмуши ночор ва руҳи тушкундир. Буни Ўзбекистоннинг                     техника,фан,маданият ва маориф чўққиларини эгаллаган,   индустриал-аграр мамлакат яратган ва Ғарб демократик ўлкалари сари интилаётган ҳалқимизнинг,деярли йигирма беш йил ичида Каримовни диктатураси сабаб тушиб қолган аянчли аҳволи мисолида кўриш мумкин.

            Дунёдаги демократия қарор топган АҚШ,Канада,Германия,Франция,Англия,Италия,Испания,Япония,Шведция,Шведцария,Жанубий Корея ва бошқа қатор мамлакатларда фуқаролар ўзлари истаган парламент ва ҳукуматни Конституция ва қонунлар асосида сайлайдилар. Фуқароларнинг ўзлари ҳам жамоатчилик,партиялар қўллови билан хукумат тизимларининг турли олий,ўрта ва маҳаллий органларига сайланишлари мумкин. Парламентга сайланган  халқ ноиблари,миллат вакиллари умумдавлат қонунчилигини амалга оширадилар ва бу билан жамиятда мавжуд бой,ўрта ҳол (энг кўп) ва кам таъминланган (жуда оз) қатламлар ўртасидаги манфаатлар мувозанатини сақлайдилар. Улар мамлакат ривожи ва халқ фаровонлигига асос бўла оладиган қонунлар қабул  қиладилар. Демократик давлатларда иқтисодий ва сиёсий муаммолар бўлса ҳам,уларни ҳукуматлар халқнинг талаби билан тезда ижобий ечишга ҳаракат қилишади. Агар ҳукумат халқнинг талабини амалга ошира олмаса,муаммосини ҳал этмаса исътефога чиқади ва унинг ўрнига янги хукумат келади. Ҳамда муаммоларни хал этади.

       Диктатурага,зўравонликка асосланган мамлакатлар фуқаролари ўзлари истаган ҳукумат ва парламентни сайлай олмайдилар. Шу боис бундай мамлакатлар аҳолисининг қашшоқликдан,ҳақ-ҳуқуқларини поймол қилишдан,адолатсизликлардан  боши чиқмайди. Зулмкор ҳукуматлар эса халқ хоҳиш-истагини назар-писанд қилмайдилар. Ўзбекистон ҳам минг афсуски,  ана шундай яккаҳоким,зулмкор,диктатура ҳукм сураётган мамлакатдир.

Ватанимизда тобора қутириб бораётган Каримов диктатурасининг халқимиз келажагига кўрсатадиган салбий оқибатлари ҳақида ўйласанг даҳшатга тушасан киши. Ўзбекистонда деярли йигирма беш йил давомида ҳукм суриб келаётган яккаҳокимлик,диктатура шароитида мамлакатда мавжуд бўлган моддий бойликлар ўғриланди,талон-тарож этилди. Ҳалқимизнинг азалий инсонпарварликка,уятга,ор-номсга,меҳнаткашликка,билимга чанқоқликка таянган маънавий бойликлари эса топталди,деярли йўқ қилиниш арафасида. Шўролар давридан қолган барча корхоналар ҳукуматнинг эътиборсизлиги,узоқни кўра билмай юритган иқтисодий,ижтимоий,молиявий,кадрлар сиёсати сабабли йўқ  бўлди.    Янги,замонавий ишлаб чиқариш корхоналарини қуришга эса мамлакатда авж олган коррупция,порахўрлик,таниш –билишчиликлар ва энг муҳими Каримовнинг юртимиз,халқимиз манфаатларига туфириши имконият бермади.

             Ўзбекистон фуқоролари аллақачон 30 миллиондан ошганлиги,аммо республика аҳолиси 22 –23 миллионни ташкил этиши маълум. Сабаблари диктатор республиканинг минг-минглаб,дуруст маҳсулот бераётган саноат корхоналари,завод,фабрикаларини,қишлоқ хўжалик жамоаларининг,ерларини ва моддий-техникавий ашёларини талон-тарожига йўл қўйганидадир. Диктатор Мустақиллик берган бозор иқтисодини,мулкдорликни,тадбиркорликни ва бошқа мамлакатлар билан эркин савдони йўлга қўйишдек нодир  имкониятидан фойдаланмади. У,унинг оила аъзолари ва бир гуруҳ унга яқин тўралар юртимизни ўзларининг томорқаларига айлантирдилар. Бу эса фуқароларнинг иқтисодий,ижтимоий ҳаёти ва маънавияти сифат жиҳатдан ёмонлашиб,улар оммавий ишсизлик,хору-зорлик ва ижтимоий мухофазадан маҳрумлик ботқоғига ботишларига сабаб бўлди.

            Каримов 18 январь 2013 йил куни Вазирлар Маҳкамасининг мажлисида,сўнг шу йил 19 июнда Жиззах вилоятига қилган сафарида ўзбекистонлик меҳнат муҳожирларини “дангасага”  чиқариши,диктаторнинг фуқороларнинг муаммоларидан жуда йироқда эканини ва республика аҳолисини боқаётган кимлигини билмаслигини ёки яшираётганини кўрсатди.  5 миллиондан зиёд ўзбекистонлик муҳожир “дангасалар”  Россияда,1 миллиондан зиёд – Қозоқистонда,яна 1 миллиондан кўпроғи бошқа хориж мамлакатларда.

            Бу қўштирноқ ичида ёзилиши шарт – дангасалар фақат Россиядан 2012 йил Ўзбекистонга 6 миллиард 241 миллион доллар юборганлар ва бу Ўзбекистон Хукуматининг пахта ва газ сотишидан келган  даромадидан кўп эканлиги иқтисодчилар томонидан такидланмоқда.

Мамлакатда олий ва ўрта таълим деярли издан чиқди. Йигирма беш йил ичида мамлакат келажаги учун етиштирилиши керак бўлган илмли,зиёли ёшларнинг бир қисми пахта далаларида кун ўтказиб,коррупция,порахўрлик авж олган мактаб ва олий ўқув даргоҳларида олган сифатсиз таълим натижасида саводсиз оммага айланиб қолдилар. Бугун Россия,Қозоғистон,Европа,АҚШ ва Осиё мамлакатларида,асосан қора ишларда ишлаётган ёшларимиз,мана шу деярли йигирма беш йиллик иш жойларининг ташкил     этилмасликнинг,  таълимни ва ижтимоий ҳимояни йўқлигини фожиавий маҳсулидир.

Аҳвол шундай экан,келажакда бизни нималар кутмоқда? Пахта далаларида ўз келажагини йўқотиб,деярли саводсиз бўлиб қолган ёшлар,бизга нималарни ваъда қила олишади? Камбағалчиликдан,иложсизликдан турли диний оқимларга ўзини ураётган ёки жиноий гуруҳларга қўшилиб кетаётган минглаб фарзандларимиздан,биз нималарни кутишимиз мумкин? Бизни,фарзандларимизни,миллатдошларимизни тақдири,Ватанимиз келажаги учун ким масъулиятни ўз зиммасига олади?

            Ўз келажагимиз учун фақат ўзимиз масъулмиз! Биз ўз келажагимизни ўзимиз яратишимиз лозим. Акс ҳолда бошқалар бизни тақдиримизга хўжайинлик қила бошлайдилар.

Ўтган тарихимизга назар ташланг. Шу вақтгача сиёсат билан шуғулланишдан қочиб яшадик. Фақат тинчлик бўлсин,майли машаққат бўлса ҳам чидаймиз,дедик. Бир кун келиб Ўзбекистонимизда ҳам яхши ҳаёт бўлади,деб ўзимизга ўзимиз далда бердик. Афсус,биз сиёсатдан қанчалик узоқлашишга ҳаракат қилмайлик,бошқалар бундан ўз манфаатлари йўлида яхши фойдаланишди. Улар бизни қандай аҳволга солгани мана бугун барчамизга маълум. Келажагимизнинг фаровон бўлиши ва ҳаётимизнинг яхши тус олиши учун афсуски,юртимиздан зулм,зўравонлик қўлланиб қувилган,бир неча  демократик мухолифат гуруҳларидан бошқа ҳеч ким қайғурмайди.

Қани айтингчи,сиёсатдан ўзоқлашиб қандай яхши натижаларга эришдик? Бу саволни ҳар ким ўзига бериши керак.

Азиз ватандошлар! Биз сизларни ўз тақдирларингизни ўзингиз ҳал қилишга чақирамиз. Сиёсатдан қочманг,аксинча сиёсатни яхшилаб ўрганишга ҳаракат қилинг. Зеро,ҳар бир жамиятда сиёсатни яхши билганларгина ўз тақдирларини ўзлари ҳал қила оладилар.

Сиёсатни яхши тушунган,мамлакат сиёсий ҳаётида фаол иштирок этган кишилар ҳаёти билан,сиёсатдан қочиб юрган одамлар жамияти ўртасида ер билан осмонча фарқ бор. Масалан,Ғарб давлатларини олайлик. Бу давлатлар фуқаролари сиёсат билан шуғилланишдан эринмайдилар,юртларидаги,вилоятларидаги,шаҳарларидаги ва қишлоқларидаги сиёсий партиялар,гуруҳлар ҳақида етарлича маълумотга эгалар. Шу сабабли уларда Конституция ва қонунлар асосида,халқнинг бевосита (сайловлар орқали) иштирокида ҳукумат ва президентлар тез- тез алмашиб туради. Бирор бир ҳукумат ёки президент халққа озгина “қарши” иш қилса ёки халқнинг бойлигига “кўз олайтирса”,дарҳол халқ жунбушга келиб,уни саройдан қувиб чиқаради. Президент ҳам,парламент ҳам,ҳукумат ҳам муддати битгач,ўз ўрнини ҳеч қандай муаммосиз  янгиларига бўшатиб беради. Жамоатчилик ҳукумат ва парламент фаолиятини кучли назорат қилади. Уларда шунақа қонунлар механизми яратилган. Бу тартиб- қоидаларни,уларга риоя этишни  халқнинг ўзи яратган. Бу фуқаровий жамиятнинг ҳаётбаҳш эканини кўрсатиб турибди. Албатта биз турли илғор мамлакатлар тажрибасини  инобатга олишимиз ўзимиз учун катта фойда келтиради.

 Деярли йигирма беш йил давомида Каримов,агар Конституцияни бузмаса,уни бир парча кераксиз қоғоз даражасига туширмаса,  Ўзбекистонда хокимиятни,президентликни ушлаб туриши мумкинмиди? Албатта йўқ. Мамлакатимиз асосий қонуни – Конституциямизнинг қуйида келтирилган моддаларига эътибор беринг:

“Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозимига ўттиз беш ёшдан кичик бўлмаган,давлат тилини яхши биладиган,бевосита сайловгача камида 10 йил Ўзбекистон ҳудудида муқим яшаётган Ўзбекистон Республикаси фуқароси сайланиши мумкин. Айни бир шахс сурункасига икки муддатдан ортиқ Ўзбекистон Республикасининг Президенти бўлиши мумкин эмас. Ўзбекистон Республикасининг Президенти Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари томонидан умумий,тенг ва тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан беш йил муддатга сайланади. Президентни сайлаш тартиби Ўзбекистон Республикасининг қонуни билан белгиланади”. (90-модда).

“Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади. Давлат,унинг органлари,мансабдор шахслар,жамоат бирлашмалари,фуқаролар Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўрадилар”. (15-модда).

Хўш,бизни бошимизга деярли йигирма беш йилдан ортиқ вақт давомида мусибатлар ёғдираётган Ислом Каримовни президентлик саройидан қувиб чиқаришга яна қанча муддат керак? Хўш,қанча муддат? Каримов ўлгунича мансабини бошқага бермайди кетса ҳам,у ўрнига ўзига ўхшаган яна бир диктаторни қўйиб кетишга интилади. Тарих шоҳид диктаторлар меросхўри камдан кам  демократ бўлади.

Каримовни Оқ Саройдан қувиш,унинг ўрнига бошқа диктатор келмаслигига эришиш фақат Сиз ва бизнинг фаоллигимизга боғлиқдир! Биз қанчалик сиёсатни яхши тушунсак,сидқидилдан нозўравон фуқаровий бўйсинмаслик курашига қўшилсак ва бошқаларни ҳам шунга жалб қилсак,билингки Каримовнинг саройдан қувилиши тезлашади. “Бирдамлик” сафларига киринг,ўз ватанпарварлигингизни амалда кўрсатинг! Акс ҳолда яна йигирма беш йил ўтганда ҳам,бизнинг юртдошлар,акаларимиз,укаларимиз,болаларимиз,мардикор бўлиб, қийинчилик остида бошқа давлатларда хору зор юраверадилар. Бу ҳақда ўйлаб кўриш,руҳиятимиз,иродамиз,бутун имкониятимизни шу йўналишга қаратиш,ҳаётий ва тарихий муҳим хулосага келиш пайти келди.

Фуқаровий фаоллик сиёсат билан шуғулланишнинг бошланишидир!

             Бугунги кунда қарийб 7-8 миллион ўзбекистонликлар Россия,Қозоқистон,Ғарбий Европа,Жанубий Корея ва бошқа мамлакатларда асосан қора ишларда фаолият кўрсатиб,топган пулларини оила аъзоларига жўнатишмоқда. Хўш, Ўзбекистон республикасининг президентига,у тасдиқлаган ҳукуматга аҳолининг барча қатламига,қонунга кўра нормал ўқишлари,ишлашлари ва яшашлари учун ҳаётий шароитларни яратиб бериш маъсулиятини,Конституция белгиланганлиги,унитилганми? Ишсиз кишиларга нафақалар бериш,уларнинг ижтимоий ҳимояси кафолатланиши шу Бош қонунда аниқ ёзилганку? Ўзбекистоннинг барча ер ости ва ер усти (олтин,газ,уран,пахта,пилла,қора кўл ва бошқа) бойликлари солиқлар ва бошқа даромадлар биринчи ўринда аҳолининг ижтимоий ҳимояси учун сарфланиши лозим. Хозирчи? Минг афсуски,на фақат унитилган балки кимки  эслатишга  уринса,ҳақиқатни айтса,соҳта жиноий иш очилиб қамалади,калтакланади кўплаб қийноқларга солинади.  Ўзбекистон Конституциясига мурожаат қилсак:        “Ҳар бир шахс меҳнат қилиш,эркин касб танлаш,адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ва қонундакўрсатилган тартибда ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқига эгадир.Суд ҳукми билан тайинланган жазони ўташ тартибидан ёки қонунда кўрсатилган бошқа ҳоллардан ташқари мажбурий меҳнат тақиқланади”. (37-модда).

Мамлакат аҳолисининг ишга яроқли,ёш,кучга тўла 7-8 миллиони турли ўлкаларда иш излаб юриши,юртимиз ичкарисида қолган қисмининг деярли ярми ишсиз юрган шу кунларда,диктатор Каримов,буларга қандай ёрдам бермоқда? Давлат,ишсизлар қатламини ҳимоя қилиб,ўз зиммасидаги вазифаларини қандай бажараяпди? Бу саволга жавоб аниқ:президент,хукумат ва парламент ўз вазифасини мутлақо бажармаяпти. Айни пайтда Ўзбекистоннинг барча ер ости ва устки бойликлари фақат  Каримов ва унинг икки қизи,ҳамда унга яқин саноқли тўраларга  қарашли бўлиб қолди. Ушбу бойликлар диктатор ва унинг атрофидаги бир тўда кишиларнинг банкларга яширинча қўйган хисобларини янада кўпайтиршга хизмат қилмоқда.

 Холбуки Бош қонунимизда ёзилганидек:

“Ер,ер ости бойликлари,сув,ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий заҳиралар умуммиллий бойликдир,улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасидадир”.(55-модда).

Бу тўда томонидан Ўзбекистоннинг барча бойликлари инсофсизларча талон – тарож қилинмоқда. Барча ҳуқуқларидан маҳрум этилиб,қашшоқ ҳолга келтирилган фуқаролар эса кун кўриш мақсадида олис ўлкаларга иш излаб чиқиб кетишларлари давом этмоқда.  Уларнинг муҳожирликда кечираётган оғир ҳаётлари ўта аянчлидир.Турмуш кечиришнинг оғирлиги сабаб халқимизнинг азалий одатларига хилоф иш тутаётган,ўғрилик,қотиллик,фирибгарлик ва бошқа жиноятларни айтмайсизми? Иқтисодий ночорлик,қашшоқлик  сабаб  фоҳишалик йўлига ўтишга мажбур бўлган аёлларимиз тақдири учун ким масъул?

          Ишсизлик,ночорлик,оғир турмуш тарзи сабаб, аҳоли орасида турли касалликлар тарқалмоқда,жамиятимиз ахлоқ меъёрлари тубан инқироз   даражасига алла қачон тушган. Лекин давлат ва жамият ҳаётида юзага келган барча муаммоларга амалдаги ҳукумат кўз юмиб келади. Гўёки мамлакатда ҳеч қандай муаммо йўқдек. Буларнинг барчасига,бизнинг ўз тақдиримизни бошқалар қўлига ишониб, топшириб қўйганимиз сабабли эмасми?

Каримов режимининг тазйиқ ва босимлари сабабли кўплаб мухолифат вакиллари,дунёвий ва диний ўзгачафикирловчилар Ўзбекистондан чиқиб кетишга мажбур бўлишди.Уларнинг асосий  қисми шу кунларда Ғарбий Европа,АҚШ ва Канада давлатларида яшашмоқда. Улар демократик давлатлар тажрибасини яхши билишади. Бундан ташқари кўплаб меҳнат муҳожирлари ҳам ривожланган мамлакатлар ҳаёти билан яхши таниш.  Таққослаб кўрган инсон,Ўзбекистонни бу мамлакатлардан ҳар томонлама орқада қолиб кетгани ва бунинг асосий сабабчиси юртимиздаги сиёсий тузум – диктаторнинг хокимлиги экани ойдинлашади. Шу билан бирга,диктаторни устомонлик билан ўз зулм,пораҳўрлик ва адолатсизликка таянган хукумронлигини “барқарорлик” рамзи деб дунё бўйлаб жар солиши маънавий тубанликдир. Бунинг ҳукукий жиҳатдан миллатга қарши амалга оширилаётган жиноят экани кўпчиликка сир  эмас.

 Диктаторлик тузимини оқлаш учун ўзбек миллатини фаолсизликда,“азалий” қолоқликда,маънавий ва сиёсий қарамликда айблаш тизим сифатида амалга оширилмоқда. Бу элимиз учун жуда оғир   шароитда,Сиз ва биз ўз фуқаровий бурчимизни англашимиз,“Бирдамлик” диктатурага қарши олиб бораётган нозўравон бўйсинмаслик амалиётига қўшилишимиз,ўзимиз,оиламиз,қариндош-уруғларимиз,жамоамиз ва миллатимиз учун зарурдир. Шу йўл билангина хозирда мавжуд  халқимизни аянчли аҳволидан қутқаришимиз мумкин. Харакатимиз Дастурида ўқиймиз:“Бирдамлик” ҳаракати диктатурага барҳам бериш учун қўллаётган нозўравон,тинч фуқороларнинг бўйсинмаслик кураш усули қадимдан фуқоролар тарафидан,зулмга барҳам бериш учун фойдаланилган.

 Бунга мисол сифатида,Горбачевнинг қайта қуриш даврида Ўзбекистон ҳалқини мустақиллик ва ўзбек тилига давлат мақомини бериш талаби билан ўтказган кўп минглик тинч норозилик митингларини;  Маҳатма Ганди бошчилигидаги ҳинд халқининг Буюк Британия мустамлакачиларига қарши мустақиллик учун кураши;АҚШ қора танли аҳолисининг Мартин Лютер Кинг раҳномолигида ирқий камситиш ва сегрегацияга қарши амалиётини;Польша ва бошқа Шарқий Европанинг бир қатор давлатлари халқларининг Тоталитар Шўролар  империяси зулмидан ҳалос бўлиши;Филиппин давлати икки миллион аҳолисининг мамлакат президенти истеъфосини талаб қилган намойишлари;Болтиқбўйи республикалари,Грузия,Озорбайжон,Украина ва Молдавияда халқнинг нозўравон ҳаракатлари оқибатида улкан сиёсий,ҳуқуқий ўзгаришлар ва хатто режим алмашиши содир бўлганини  келтириш мумкин”.  Шунинг учун фуқаровий фаоллик сиёсат билан шуғулланишни бошланиши эканини тушиниб,биз ўн йил давомида олиб бораётган нозўравон бўйсинмаслик курашига қўшилинг. “Бирдамлик” сафларида диктатурага барҳам бериш ва юртимизда ҳур,фаровон,адолатли ҳаёт барпо этишга ўз хиссангизни қўшинг!

Мулкдорларни кўпайтириш,тадбиркорликни қўллаш!

АҚШ,Канада,Германия,Франция,Англия,Италия,Испания,Япония,Шведция,Шведцария,Жанубий Корея ва бошқа қатор мамлакатларда демократия амалда жорий бўлиб,шу ўлкалар фуқаролари озодлиги,фаровонлиги учун хизмат этади. Бу мамлакатлардаги демократия моделлари турлича бўлишига қарамасдан,улар моҳиятан халқ хокимиятларидир. АҚШ,биз яшаётган давр жаҳон сиёсатида энг қудратли давлат ва  дунё етакчиси  рўлини бажарувчи мамлакатдир. У демократия тизимининг ҳаётбаҳшлиги ва ривожланганлиги,фуқаролари,умуман аҳолисини юқори даражадаги турмиш тарзига эгалиги сабаб,кўп мамлакатлар аҳлини кўчиб келиш ва яшаш орзусига айланган ўлкадир. 237 йиллик улуғ тарихга эга АҚШнинг демократия тизими,улкан сиёсий мактабдир. АҚШ фуқаролари  ўз келажакларини ўзлари,манфаатлари,ёқтиришлари ва ишонишлари асосида сайлов жараёнида иштирок этиб белгилашади. Улар сиёсатчилар қўлида қўғирчоқ бўлиб қолмасдан,ўзларини сафларидан яхши сиёсатчилар етиштириб чиқарадилар.

АҚШ  аҳолисининг барча қатлами ҳар қандай сиёсий тадбирларда,сайловларда фаол қатнашади ва ўз тақдирлари учун ўзлари курашадилар. Демократиянинг моддий замини,суяк-склет тизими мулкдорликни ривожланган кўриниши эканини,  сиёсатшунослик такидлайди. Бу иддаонинг ҳақиқатлигини АҚШ  жамияти мисолида яққол кўриш осон.  Американинг барча ерлари хусусийлаштирилди. Барча ер ости ва ер усти бойликлари америка халқи манфаатларига хизмат қилади. АҚШда “Каримов тўдаси”га ўхшаган жиноятчиларга йўл берилмайди. Чунки эркинлик,озодлик ва назорат,текшириш етарли даражада. Кўрганингиздек америка халқи сиёсий фаол,бағри кенг,ўта маълумотли,ўта билимдон,инсон озодликлари,ҳуқуқларини олий даражада тутувчи,ҳақиқатда улуғ элатдир.

Демократия устивор мамлакатларда ўз ҳаётининг фаровонлиги,иқтисодий ва сиёсий эркинликлар учун курашни мақсад қилиб олган кишилар,аввало бирор бир сиёсий гуруҳларга,ташкилотларга бирлашиб фаолият бошлашади. Ривожланган демократик мамлакатларда кўплаб сиёсий партиялар,ҳаракатлар,нодавлат ташкилотлар бор. Улар бир бутун бўлиб фуқаролик жамиятини ташкил қилганлар. Фуқаролик жамияти ҳар бир фуқарони давлат ва жамият ишларига фаол иштирок этишини таъминлайди. Фуқаролар сиёсийдан узоқлаштирилган,диктатура хукумрон бўлмаган давлатларда,жумладан Ўзбекистонда,халқ тақдири бир гуруҳ кишилар,“Каримов тўдаси” тасарруфига ўтиб қолган. Аслида,Ўзбекистон Конституциясида фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари тўғрисида муҳим демократик моддалар бор. Масалан,мамлакат Бош қонунининг 34-моддасида шундай дейилган:

“Ўзбекистон Республикаси фуқаролари касаба уюшмаларига,сиёсий партияларга ва бошқа жамоат бирлашмаларига уюшиш,оммавий ҳаракатларда иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар.

Сиёсий партияларда,жамоат бирлашмаларида,оммавий ҳаракатларда,шунингдек ҳокимиятнинг вакиллик органларида озчиликни ташкил этувчи мухолифатчи шахсларнинг ҳуқуқлари,эркинликлари ва қадр-қимматини ҳеч ким камситиши мумкин эмас”.

Афсуски,бу каби эркинликлар фақат қоғозда қолиб кетмоқда. Амалда эса тамоман тескариси. Ўзбекистон фуқароларининг ҳамма сиёсий,иқтисодий ва виждон эркинлиги зулм оқибатида йўқ қилиниб келинмоқда. Фуқароларнинг уюшиш,норозилик намойишлари қилиш ҳуқуқлари топталиб келмоқда.

           Келинг қисқа муддат атрофимиздаги ҳаётга назар солайлик. Сиз Ўзбекистондан ташқарида яшаяпсиз. Бегона юрт,бегона шаҳардасиз. Бу ерга сиз пул топгани,қўполроқ қилиб айтганда ўз кучингизни сотгани келгансиз. Сизни ҳеч ким бу давлатга таклиф қилган эмас. Сиз бу ерга йўқчилик,ишсизлик ва қашшоқлик сабаб бўлиб келгансиз. Демак,Сиз ўз хоҳишингиз билан шу йўлни танладингиз. Сиз меҳнат қилиб келаётган жойдаги завод,фабрика,иморатлар ва бошқа иншоотлар,Сиз ишлаётган мамлакат фуқароларининг мулки,бойлигидир. Улар Сизни ишлатиб, моддий эҳтиёжингизни бир қисмини қондириш учун пул беради. Аслида улар Сизнинг меҳнатингиз ортидан янада бой – бадавлат бўлишади. Бу эркин бозорнинг талаб,таклифидан,эҳтиёжидан  келиб чиқади.

Ўзга юртда бировнинг қўлига,ишига қарам бўлмоқдасиз? Яратганга шукрлар бўлсинки,Сиз ҳозир соғ- саломатсиз. Худо кўрсатмасин,йиқилиб ёки бирор бир касаллик ортириб олсангиз,Сизни ким ҳимоя қилади? Ким Сизни бошингизни силаб,доимий моддий,тиббий ва бошқа ёрдамларни узлуксиз бериб туради? Сиз учун энг яқинларингиздан бошқа,ҳеч ким ёрдам қўлини чузмайди. Бунинг сабаби Сиз Каримов режимининг фуқаросисиз. Бу режимга инсонларнинг кўпайиши ёки касал бўлиши ёқмайди. Агар ривожланган демократик давлатнинг фуқароси бўлганингизда,Сизни давлатингиз,Сизга ҳатто яқин қариндошларингиздан ҳам ортиқроқ ёрдам ва эътибор қилар эди. Афсус Сизнинг тақдирингиз билан ўз давлатингиз заррача қизиқмайди.

Аслида инсонлар бир хил дунёга келсаларда,аммо турли шароитда вояга етадилар. Ўсиб – улғайиш мобайнида атроф – муҳит,инсонлар хати-харакатлари бола онгига ижобий,салбий таъсир қилади. Минг афсуски, биз ўзбеклар,оталаримиз банд бўлишлари сабабли,кўпича онамизни тарбияси билан,ёшлигимиздан қўрқитув, катталарга бўйсуниш, итоаткорлик,ўз фикримизни айтолмасдан бошқалар фикри билан юриш каби иллатларга ўргатиламиз. Сифатли овқатдан кўра пул йиғиш ва катта тўй қилиб йиллаб йиғилган пулни совириш масалалари ҳаётимиз ва тарбиямизнинг катта жумбоғлари десак янглишмасак керак.  Мулкдор бўлиш,мустақил бўлишдан бошланади. Буни тарбия жараёнимизни мукаммаллаштириш натижасида,ёшларимизни ҳақиқий мустақил шахслар этиб ўстириш,бой-бадавлат яшашга ўргатиш,жамоа ишлари,сиёсий фаолликка тортиш билан демократия жори этилгач ҳал қилиш мумкин.

Мана шу атрофимизда,бизни ўз завод ва корхоналари билан ўраб олган иш берувчилар ҳам бир вақтлар биз каби қашшоқ ва камбағал бўлган бўсалар ажаб эмас. Улар замон келишини,дунё ўзгаришини олдиндан ҳис қилишган,ўз вақтида сиёсий ва иқтисодий фаоллик қилишган. Шу сабабдан ҳам бу “янги бойлар” замон билан ҳамнафасдирлар. Улар ҳозиргача сиёсат билан шуғулланадилар. Акс ҳолда рақобатга дош бермасликлари мумкин. Ютиш ва ютқазиш бу жараёндир,буни тадбиркорлар яхши тушинади.

Ўзбекистон келажакда тўлиқ ва ҳақиқий бозор иқтисодиётига,эркин бозор муносабатларига,мулкдорликка,тадбиркорликка ўтади. Каримов диктатураси томонидан эркин бозор муносабатларига қарши қўйилган барча тўсиқлар олиб ташланади. Ўзбеклар азалдан тадбиркорликга,билимга ўч миллат сифатида танилган. Бу дегани мамлакатда жуда кўплаб янги бойлар пайдо бўлади,ишчилар албатта бозорга қараб ишга ёлланадилар. Бугун Сизнинг олдингизда ҳам маълум имкониятлар пайдо бўлмоқда. Танлов эса Сиздан –Ўзбекистоннинг янги бойлари сафида бўлишни истайсизми ёки оддий ишчи бўлиб қолишними? Бу Cизнинг танловингиздир. Бугун Cиз қайси сиёсий ташкилот аъзосисиз,деб сўрашга ҳақлимиз. Сиз ўз келажагингиз,фарзандларингиз учун қайси сиёсий гуруҳлар билан ҳамкорликда кураш олиб бораяпсиз? Сиз қайси партияни қўллаб- қувватлайсиз? Қайси партиянинг ёки қайси сиёсий ҳаракатнинг мақсад ва вазифалари,кураш услуби сизга маъқул? Шу ҳақда ўйлаб кўрганмисиз? “Бирдамлик”нинг энг муҳим мақсадларидан бири юртимизда мулкдорчиликка таянган ҳур,фаровон,адолатли давлат барпо этишдир. Мулкдорларни кўпайтириш ва тадбиркорликни  қўллаш,бизнинг Ҳаракат Дастури кўрсатмаларини амалга ошириш борасидаги табиий ҳолдир. Бизнинг сафларга қўшилинг,ёлғонга ишонишни,лоқайдликни ва қўрқувни улоқтиринг!

                    Сиёсий фаоллик муаммоларни ҳал этишнинг калитидир!

АҚШ,Канада,Германия,Франция,Англия,Италия,Испания,Япония,Шведция,Шведцария,Жанубий Корея ва бошқа қатор демократия давлатларда яшайдиган          аҳолининг кўп қисми ўз ҳақ- ҳуқуқлари учун курашиш учун қайсидир сиёсий ташкилотга аъзо бўлиб киришади. Кўп кишилар бир вақтнинг ўзида бир қанча сиёсий  ташкилотлар ва ҳаракатлар аъзоси бўлишлари мумкин. Албатта уларнинг дастурлари ва мақсадлари бир йўналишга қаратилган бўлса. Масалан,ишчиларнинг аксар қисми касабауюшмалари,ўзаро ёрдам ташкилотларига аъзо бўлиб киришади. Бу ташкилотлар ишчилар ҳақ -ҳуқуқларини иш берувчи ва турли давлат идоралари олдида  ҳимоя қилади. Бундан ташқари фуқаролар сиёсий партиялар фаолиятида маълум рўл ўйнашади. Улар аъзо бўлган ташкилотлари орқали ўзларини ва фарзандларини келажакда яхши яшашлари учун кураш олиб боришади. Маҳаллий коммуналар,вилоят маъмурий бошқармаси ва парламентда ўзларини муаммоларини кўтариб чиқадиган, вакиллари бўлиши учун ҳамиша ҳаракат қилишади. Ўз ишончларини оқламаган вакилларга ишончсизлик билдириб,ўрнига бошқа одамни сайлашади.

Ўзбекистонда эса туман,шаҳар,вилоят ва республика даражасидаги бошқарув идораларига шахсан Каримов,мўмайгина кўкидан олгандан сўнг,у ёки бу амалдор тайинланади. Буни “сайлов” тарзида ёки бевосита тайинлаш тарзида амалга ошишининг  фарқи йўқ. Ўзи президентлик сайловини сиёсий фирибгарлик ўйинига айлантириб келаётган диктатор Каримов,наҳот бошқа сайловларни нормал ўтказса?

Ўзбекистонда мавжуд қўғирчоқ партиялар жамоатчилик ишончини қозона олмади. Улар бугунги кунда ҳеч кимга кераксиз ташкилотлар каби,жамият ҳаётидан тобора ажралиб ўз-ўзидан этибордан қолиб,йўқолиш йўлидан кетмоқдалар. Шунинг учун биз ҳозирданоқ қайсидир партия ва сиёсий ташкилотлар билан бирга фаолият олиб боришимиз мумкинлигини аниқлаб олишимиз даркор. Ўзбекистонда  “Бирдамлик” Халқ Демократик Харакатидан бошқа,ўзбек халқи орзу умидлари,дарду армонларини теран ҳис қилиб,мамлакат ва жамият ҳаётидаги муаммоларни чуқур ўрганадиган,уларни ҳал қилиш йўлида кураш олиб борадиган партия ва ташкилот йўқ.

Ўзбекистонда фаолияти таъқиқланган “Бирлик”,“Эрк”,“Ўзбекистон Халқ Ҳаракати”,“Озод деҳқонлар”каби мухолифатдаги ташкилотларнинг хорижда туриб амалга ошираётган ишларини самарали дейиш қийин. Бу партиялар ҳам Каримов режими қулашини узоқдан томошабин бўлиб кутиб туришгандек,тасурот уйғонади кишида. Агар биз бу каби аянчли вазиятга қул бўлиб,индамай томошабин бўлиб қараб турсак,аҳвол борган сари ёмонлашиб бораверади. “Бирдамлик” режа асосида,нозўравон фуқаровий бўйсинмаслик курашини давом этмоқда.  Агар бошқа,халқ учун куюнадиган сиёсий ҳаракатлар,партиялар маълум иттифоқ тузиб биргаликда,элимиз келажаги учун кураш олиб борсак ва бу фаолиятдан кўнглимиз тўлиб,бир-биримизга ишончимиз ортса мақсадга мувофиқ иш бўлар эди. Бу тарих,хозирги кун ва келажак учун,бизнинг энг юксак муваффақиятимиз бўларди. Агар бугун биз сиёсат билан шуғулланмасак,келажагимизни,фарзандларимиз бахти ва иқболини бой бериб қўямиз. Сиёсий фаоллик муаммоларни ҳал этишнинг калитидир! – дейди сиёсийтехнологлар.  “Бирдамлик” сафларига қўшилинг,Ўзбекистонни “Зулмистон”га айлантирган диктаторлик тизимини нозўравон фуқаровий кураш услублари билан енгайлик. Ҳалқ хокимияти,инсон ҳуқуқлари заминидаги,озод ва фаровон Ўзбекистонни барпо этилиши,Сиз ва бизнинг сиёсий ва ижтимоий фаоллигимизга боғлиқ!

Унутманг – бугунги мухолифат эртанги ҳукуматдир!

          Тараққий этган демократик мамлакатларда кўплаб сиёсий партиялар,ҳаракатлар,касабауюшмалари,нодавлат ташкилотларини бўлиши табиий ҳол деб билинади.  Муҳолифат амалдаги хукумат кўра олмаган,муаммоларни ёритувчи ойна,–дейишади сиёсатшунослар,сиёсийтехнологлар. Амалдаги хукуматни муаммолар,уларни ҳал этишга ёндашиши борасида,қайсиси бирламчи,қайсиси иккиламчи мавзуларида танқид қилади. Бунга хокимият ва уни ушлаб турган партия жавоб беради,мухолиф партия,гуруҳни ўз

дастури асосида танқид қилади. Ўзбекистон,Туркманистон,Шимолий Корея,Белоруссия,  Куба,Зимбабва ва бошқа диктатура хукумрон мамлакатлар сингари,улар қатоғон қилинмайди.

           Биз, ўзбекистонликлар кўпинча қайсидир сиёсий ҳаракат ёки партияларга қараб,сиёсат билан шуғулланиш уларнинг иши,яхшиси сиёсатга аралашмаган маъқул,деган фикрда бўламиз. Кўплаб кишилар мухолифатдаги ҳаракатлар ёки мухолиф кишиларга қўрқув билан,баъзида шубҳаланиб қарайдилар. Бунинг боиси ҳукуматнинг мухолифларга нисбатан тоқатсизлиги ва узоқ йиллар давомида мухолифатни халқимиз кўзига ёмон кўрсатиб келганлигидир. Ривожланган демократик мамлакатларда амалдаги ҳукуматга қарши мухолифатдаги партиялар фаолият олиб бориши табиий бир ҳолдир. Мухолиф партия,харакат ва гуруҳлар жамият учун ҳаётий зарур қисм деб қабул қилинади. АҚШда иккита асосий,Демократлар (1828 й.) ва Республикачилар (1854 й.) партиялари,ҳамда бошқа бир нечта кичик таъсирга эга,Либертариан (1971 й.),Багранг (1980 й.),Конституциячилар (1992 й.) ва бошқа партиялар фаолият олиб боришади. Уларнинг газеталарини,сайтларини ўқисангиз,радиосини тингласангиз ва телевизорини кўрсангиз,бир-бирларини аямай танқидини тушиниб,сочингиз тикка бўлиши мумкин. Лекин бу амалдаги ҳақиқий демократиянинг кўринишидир. Ҳеч ким мухолифларга бегона ва ўгай кўз билан қарамайди. Чунки,мухолифат шу халқ манфаати ва мамлакат келажаги учун ишлашини жамоатчилик,ҳар бир фуқаро яхши билади. Унутманг – бугунги мухолифат эртанги ҳукуматдир!

Ўзбекистонда ҳукумат томонидан халқаро жамоатчиликни чалғитиш,элдошларимизни алдаш мақсадида ташкил қилинган қўғирчоқ сиёсий партиялар эмас,ҳақиқий мухолиф партиялар ташкил топиши керак. Мухолифатнинг мамлакат сиёсий саҳнасига чиқиши осон кечадиганга ўхшамайди. Каримов ҳукумати ҳар қандай йўл била