Яқинда узоқ йиллар юқори лавозимларда ишлаган ёзувчи Мурод Муҳаммад Дўстнинг бир мақоласида “Тарихни ковламайлик. Бугун ва эртадан гапирайлик” деган мазмундаги гапини ўқиб қолдим. Биламан у юқоридагиларни тарихни эслашни ёмон кўришини билиб, шу гапларни ёзган. Лекин у , қилган ишларику бир томонда турсин, юқоридаги сўзлари билан тарихда қандай инсон бўлиб қолишини билармикин?
Тарихини унутган халқни келажаги бўлмайди. Бу гапни мен эмас, ўтмишдаги алломаларимиз айтиб ўтишган. Ҳозирги кунда дунёнинг баъзи давлатларини тепасида, давлатни ҳамон зўравонликка асосланиб бошқраётган раҳбарлар турганлиги ҳеч кимга сир эмас. Уларнинг қисмати ҳам барчага аён. Баъзилар тан оладими йўқми, Совет даври ҳам бизларнинг тарихимиздир. Тарих бўлганда ҳам, уша даврнинг унсурлари сақланиб қолаётган ҳозирги замонда бизларга сабоқ бўлишга арзийдиган тарихдир.
Қўлимда 1991- йили “Камалак” нашриётида чоп этилган “Қаҳрли кунлар” номли китоб турибди. Ушбу китобда, Машҳур сиёсатшунос Рой Медведев шундай ёзади. “Сталиннинг саломатлиги ёмонлашаётган ва бу атрофдаги ҳамкасбларига аён бўлса-да, унинг ногоҳоний ўлими бутун малакатнигина эмас, балки юқоридагиларни ҳам эсанкиратиб қўйди. Худога айланиб қолган бу одамнинг миясига қон қуйилишидан ёки юрак хасталигидан вафот этганлигига ишониш қийин эди. Доҳийсиз яшаш мумкин эмас, деган фикрга кўникиб қолган халқ ҳам, унинг ўрнини ким эгаллашини билмас эди.”
Эсингизда бўлса бир пайтлар Ёсир Арофат, Ненси Манделла номлари ҳам террорчилар сафида тилга олинар эди. Бугун уларнинг номлар тилларда дастон. Қуйидаги воқеа ҳам шунга ўҳшайди. Медведевни ёзишича Сталинни вафот этган куниёқ унинг кўнглини олиш учун қатағон қилинганлар қамоқдан озод этила бошланди. Сталин шундоқ жаллод эдики, хатто атрофдагиларини ҳам қўрқув остида ушлаб туриш учун уларни яқинларини ҳам қамоққа ташлаган эди. Шулардан бири СССР ташқи ишлар вазири лавозимида ишлаган, қатағон машинасини юрғизишда фаол қатнашган В.Молотовнинг турмуш ўртоғи Палина Жемчужина эди. Сталин уни ўзинини турмуш ўртоғи, сирли равишда ҳалок бўлган Аллиуевани ҳимоя қилгани учун яҳудийлар гуруҳига аъзоликда айблаб қамаган эди. Ваҳоланки бу гуруҳ тузилганда ҳукуматни ўзи қўллаб қувватлаган эди. Исроил билан алоқалар бузилгач, бу гуруҳ жиноий гуруҳга айлантирилди ва булар сафиган Жемчужинани ҳам қўшиб юборишди. Уни қилмаган ишларини, қийноқлар остида бўйнига қўйишган эди. Сталин вафот этган куни Молотов Бериядан турмуш ўртоғини озод этишларнини сўрайди. Уша куниёқ Берия турмада ётган Жемчужинани олдига кириб, “Полина! Сен ҳақиқий коммунистсан”деб хитоб қилади. Уша куни Сталинни турмуш ўротоғи билан яқин муносабатда бўлганлиги учун қамалган, киноценарийчи А.Я. Каплер ҳам озод этиладилар. Қаранг, Сталинни ҳохишини бажариш учун, халқ душмани деб эълон қилинган кишилар, у вафот этган кунини ўзидаёқ қаҳрамонга айланиб туришибди.
Ҳўш, Сталин нима учун турмуш ўртоғни ёмон кўриб қолган эди. Сталин ҳақида яратилган “Монстр” деган кино фильмда шундай эпизод бор. Аллиуева Россияни вилоятларидан бирига қандайдир иш билан боради. У Москвага жўнаш учун поездга чиқаётганда, уни таниб қолган халқ унга қарата “ Доҳиймиз бўлаётган ишлардан беҳабарлар. Бориб айтинг ҳақсизлик ва очлик тинкамизни қуритиб юборди” деб қичқиришади. Бундан ҳодисани кутмаган Аллиуева Москвага борса, Сталин Варашиловни дачасида бюро аъзолари билан революцияни 17 йиллигини нишонлаб ичиб ўтирибди. Шунда у ҳаммани олдида, жаҳл билан “Одамлар ҳақсизликка, очликка чидолмай дод деб ётибди. Сизлар эса бу ерда байрам қилиб ўтирибсизлар, уят эмасми?” дейди. Шунда Сталин ўрнидан туриб аёлига яқинлашиб, атрофдагиларга, “Кўрдиларингми, мени хотиним халқпарвар бўлиб қолибди” дейдида, тутаб турган муштугини унинг кўксига жаҳл билан босади. Аллиуева дод солиб йиғлаб ташқарига чиқади. Ва Молотовни аёлига “Иосиф гапига қарши чиққанларни кечирмайди. У мени энди ўлдиради” дейди. Эртасига Аллиуевани жасади ётоқҳонасидан топилади. Ҳа, золимлар ўз манфаатлари учун ҳатто яқинларини ҳам аяб ўтиришмайди.
Сталинни золимларга хос бўлган ҳусусиятларидан яна бири шундай эдики, у доимо атрофини “тозалаб” турарди. Масалан 1937-38- йиллардаги қатағонлар даврида 25 нафар унинг атрофидаги раҳбарлардан фақат 5 нафаригина тирик қолган эди ҳолос.
Яқинда уч ҳафта давомида Россиянинг биринчи телеканали орқали Н. Ҳрушчёвнинг эсдаликлари берилаяпди. Ҳрушчёв шундай дейди. “Сталинни ҳамма раҳбарлар ёмон кўрар эди. Лекин ҳамма раҳбарлар уни мақтар эди” Ҳақиқатда ҳам Ленин вафот этганда, унинг жасадини устига борган Сталин, жасадга қараб тупурган эди. Сталин вафот этганда эса унинг ўлганини билган Берия жасадига қараб, сўкиниб, тупуради.
Ҳа, ўз халқини устидан зулм ўтказувчи кимсалар шунга лойиқдирлар. Ҳозир бошқа замон. Энди улар ўлгандан кейин эмас, балки тириклигидаёқ, атрофидагилардан ташқари халқ ҳам уларни юзига тупурмоқда. Яқин шарқда буни кўрдик. Насиб қилса яна кўрамиз.
Носир Зокир.