Бу мақоламни ҳоҳ чақириқ деб тушининг, ҳоҳ оддий мақола деб, фарқи йўқ. Хазрат Умар ҳалифлик қилган дврда, яъни ҳокимият тепасида турган пайтларида, барча аҳолига бир кийимдан мато тарқатилди. У кишининг бошқа одамларга қараганда бўйлари бир мунча новча эди. Ўша кезлари кўп минг киши иштирокидаги йиғинда Хазрат Умар энди сўзламоқчи бўлиб турсалар аҳоли орасидан бир киши чиқиб «Тўхта, Умар! Эгнингдаги янги матони қаердан олдинг? Шу саволга жавоб бер. Кейин гапирасан» деди. Агар хозирги мустабидлардан бири бўлганида, оддий фуқорони кўпчилик орсида ҳокимият тепасида турган кишига шундай савол бергани учун қолган умрини авахтада чиритган бўларди. Шундоқ бўлаяпти-ку. Лекин Хазрат Умар одил инсон эдилар. Ўз манфаатларидан давлат ва халқ манфаатларини устун қўяр эдилар. Юқоридаги воқеадан кейин Хазрат Умар ўғилларини чақириб, фуқоро саволига у жавоб беришини илтимос қилдилар. Ўғиллари у кишини бўйлари новча бўлгани учун бир кийим мато етмаганини, шунинг учун у ўзига тегишли бўлган матони отасига берганини айтиб берди. Шунда одамлар тинчланиб, у кишини сўзлашларига руҳсат беришди.
Ҳозир ҳукумат мақтаганларни дўст, танқид қилганларни эса душман деб биладиган замон бўлиб қолди. Ҳақиқатда ҳам шундайми? Аслида душман ҳеч қачон душманлигини ошкор қилмайди. У юзига ниқоб кийиб олган шахсдир. Яъни алломаларимиздан бири Сойиб Табризий айтганларидек: «Кимки менинг айбимни мендан яширар, ҳайҳот, кўздек азиз бўлса ҳам менга ёвдур, менга ёт». Ёки Рукиддин Аҳвадий айтганларидек: « Ким айбингни айтса, у дўстинг, ким яшириб юрса – заҳарли илон»
Мен 1993 йил турмада ўтирганимда бир саводсиз терговчи менга “Ўзингиз билган душманларни рўйхатини ёзиб беринг”, деди. Мен “Қанақадушманлар? “ деб сўрасам, “Муҳолифат ва ваҳобийларни”, деди. Шунда мен “Ваҳобийларни билмадим, чунки мен диндор эмасман, лекин муҳолифат қандай қилиб душман бўлади?”, дедим. Терговчи “Ўзингизни билмаганликка олманг, умрингиз қамоқда чирийди”, деб дўқ – пўписа қила кетди.
Ҳукуматни-ку тушинса бўлар. Чунки ҳокимият тизимининг аксарият бўғинларида совет тарбиясини олган кишилар ўтирибди. Лекин ўз олдига Ўзбекистонда демократик жамият қуришни асосий мақсад қилиб олган, асосан мусофирчиликда яшаётган биродарларимизга нима бўлди? Масалан, мен Муҳаммад Солиҳ, Абдураҳим Пўлат ёки Баҳодир Чориевни танқид қилсам, уларнинг душмани бўлиб қоламанми? Яқинда М. Солиҳни тарафдорлари ва унга қарши кучларнинг рўйҳати эълон қилинибди. Ё алҳазар! Бундай рўйҳатни ким ва нима мақсадда тузганини билмайман. Лекин одамларнинг ўз сиёсий манфаатидан келиб чиқиб, дўст – душманга ажратиш, бошқаларни вазифаси эди шекилли. Энди Сизларга маслаҳатим: Абдураҳим Пўлатов , Баҳодир Чориев, Абдужалил Бойматов, Юсуф Жума ва Жаҳонгир Муҳаммадга қарши ва тарафдорлар рўйхатини ҳам тузинглар. Кейин бошқаларига навбат келсин. Ҳукумат қора рўйхат тузганидек, сизлар ҳам рўйхат тузаверинглар. Бўлаверинглар. Бўлиб ташлаб, кейин ҳукумронлик қиласизлар. Агар ўша ҳукумронликка ярайдиган ҳокимият қўлларингда бўлса.
Ўзга юртларда баҳолиқудрат Ўзбекистоннинг келажаги учун курашиб юрган дўстларим! Мен ораларинга кириб олиб, сизларни бир – бирларинга душман қилиб, бўлиб ташлашга ҳаракат қилаётган шахсларни ким эканлигини билмайман. Эхтимол бундай шахслар таниқли ёки ҳеч ким танимайдиган кимсалар бўлиши мумкин. Лекин шуни эсдан чиқармангларки, юртимизда 30 миллионга яқин халқ яшаяпди. Ҳеч бўлмаса шуларни ҳаққи ҳурмати, бир иш қилаётганда ана шу халқни ҳам бугунги ҳаётини, келажагини бир ўйлаб кўринглар. Қачонгача бир – бирларинга тош отиб, айғоқчиларнинг иғвосига учиб юрасизлар? Сизларда бор имконият бизларда йўқ. Тўрт – беш кишини тўплаб йиғилиш қилиш қанчалар қийинлигини сизлар тасаввур ҳам қила олмайсизлар. Сизларда имконият бор экан, бир – бирларинга тош отавермай жиддий ишлар билан шуғиллансаларинг бўлмайдими? Билиб қўйинглар, Сизларни бир – бирларинга отаётган тошларинг тўғри халқнинг пешонасига келиб тегаяпди. Хеч бўлмаса бу ишларинг билан кимларни хурсанд қилаётганларингни тушиниб етинглар.
Биламан мендек оддий инсонни бу сўзлари сизларга таъсир қилмайди. Лекин шуни эсдан чиқарманглар: вақтлар келиб халқ бизларни сўроқ қилади. Ҳаммамиз халқ олдида қилган ишларимиз учун жавоб берамиз.
Носир ЗОКИР
“Бирдамлик” халқ демократик ҳаракати Наманган ва Фарғона вилоятлари бўйича координатор