Мана, бир йилдирки Ўзбекистондаги нафақахўрларнинг, айниқса, касаллик туфайли ногиронлик нафақасига чиққан фуқароларнинг ҳолига маймунлар йиғлашмоқда. Айтиш мумкинки, бунга Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2010 йилнинг 29 ноябридаги 165-сонли буйруғи сабаб бўлди. Гап шундаки, мазкур буйруққа асосан барча вилоятлардаги назорат тафтиш бошқармаси ва бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси ходимлари иштирокида мазкур буйруққа асосан ялпи текшириш ишлари бошлаб юборилганди. Тафтишчилар кексалик нафақасига чиққанларга берилаётган пенсия миқдорининг тўғри тайинланганлиги, шунингдек, беморларга белгиланган ногиронлик гуруҳининг ҳақиқий ёки йўқлигини зўр бериб текширишга тушиб кетишди. Бу тафтиш ҳақиқга аниқлик киритишдан кўра, йиллар давомида аҳолига нафақа сифатида бериб келинаётган маблағларни ундириш, давлат ҳисобига қайтаришга қаратилгандек эди гуё. Мазкур тафтиш натижасида хўлу-қуруқ баробар ёнди ҳисоби. Ўзбекистондаги кексалик ва ногиронлик нафақасига чиққан фуқароларнинг аксариятидан кексалик ва ногиронлик нафақасига чиққан кундан то шу вақтга қадар олган пенсия пулларининг нотўғри белгиланган деб топилган қисмини ундириб олиш компанияси бошлаб юборилди. Кимнингдир чекига 5 миллион, бошқа бировнинг гарданига эса 3 миллион сум қарздорлик тушадиган бўлди.
Самарқанд вилояти, Оқдарё туманининг Зарафшон жамоа хўжалиги Чуқур қишлоқ деб аталмиш манзилда истиқомат қилувчи Ойхуроз Эргашеванинг номига ҳам шу кеча кундузда “Огоҳлантириш” хати кеди. Мазкур номада қуйдагилар зикр этилганди:
“ОГОҲЛАНТИРИШ ХАТИ
Бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси Оқдарё туман бўлими ушбу орқали Самарқанд вилояти назорат тафтиш бошқармаси ва бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси ходимлари иштирокида Ўз.Рес. Молия вазирлигининг 2010 йил, 29 ноябрдаги 165-сонли буйруғига асосан ўтказилган ялпи текшириш мобайнида сизнинг пенсия ишингиздаги иш ҳақи ҳамда иш стажларингиздан аниқланган хато ва камчиликлар натижасида 2 миллион 850 минг сум ортиқча пенсия маблағи олганлигингиз аниқланди ва ушбу қарздорликни 23 октябрга қадар сўндириришингизни огоҳлантирамиз.
Бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси
Оқдарё туман бўлими бошлиғи: /имзо/ Б Жўраев.”
– Мен 1949 йилда туғилганман. Эсимни танибманки, далада ишлайман, пахта тераман, ипак қурти боқаман. Оғир меҳнатлар натижасида 1997 йилда 2-гуруҳ ногиронлик нафақасига чиққандим. Кейинчалик соғлиғим тикланган, мендан ногиронлик гуруҳи олиб ташланди. Кейин кексалик нафақасига чиқдим. Бу дегани энди ишламаяпман, дегани эмас. Бир умр пахта далаларида ишлаш пешонамизга ёзилган. Архивга бориб, иш стажларимни текшириб, маълумотнома олиб келдим. Қаранг, 1966 йилдан то 1997 йилга қадар, жами 31 йил пахта далаларида тер тўккан эканман. Шунинг эвазига менга 190 минг сўм миқдорида пенсия тайинланганди. Бугун шуниям кўп кўриб ўтиришибди. Пенсиямдан 70 минг сўмини кесиб ташлашибди, ойига 120 минг сўмга тушуриб қўйишибди. Энди эса ўша 70 минг сўмни ҳар ойда ортиқча олгансан, деб, давлатга қайтаришимни талаб қилишмоқда. Олтита бола билан пахта далаларида, пилла меҳнатида 31 йил оғир меҳнат қилганимни мукофоти шу эканда, нима қилай? Аммо энди мен нима қиламан. Қишлоқ шароитида бир сўмни топишнинг ўзи бўларканми? Қарйиб 3 миллон сўмни қаердан топиб тўлайман энди? – дея зорланади Ойхўроз опа Эргашева.
Ҳали айтганимиздек, олган пенсия пулини давлатга қайтариш ташвишини ўйлаб оҳлари оламни тутаётган биргина Ойхуроз опа эмас, айни кунда, бундай иложсиз нафақахўрлар сон-мингта.
Биз Ойхуроз Эргашеванинг пахта далаларидаги 31 йиллик оғир меҳнати 190 минг сўмга арзийдими, дея иддо қилмоқчи эмасмиз, асло. Бундай фикрдан йироқмиз. Ушбу воқеаларни сизга етказишдан муддао ўзга. Гап бизнинг эътиборимизни тортган муаммода:
– Архивдан олган иш стажларим ҳақидаги маълумотларни
бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси Оқдарё туман бўлими бошлиғига бериш учун навбат кутиб туриб, эшик олдидаги нафақахўрларга ҳасрат қилиб қолдим. Шунда улардан бири менга: “Қаловини топсангиз қор ҳам ёнади, синглим. Менинг бўйнимга ҳам 4 милллон сўмдан ортиғини осиб қўйишган экан. Таниш-билиш қилиб, уч юз доллар қистиргандим, олам гулистон бўлди. Буларнинг мақсади давлатни бой қилиш, ҳукумат ҳисобига пул ундириш эмас, текшириш баҳонасида чўнтакларини қаппайтириб қолиш. Ана шу мақсадда сиз билан менга ўхшаган содда одамларга огоҳлатриш хати ёзиб, бўлса-бўлмаса, қарздорлик бор дея рўкач қилиб, қўрқитиб, соққа ундириш пайида булар. Сиз бунақанги қоғозбозликларни қўйинг-да. Яхшиси биз каби икки-уй юз долларнинг баҳридан кечинг. Шунда сиз ҳам тинчийсиз, буларнинг ҳам нафси ором олади. Энг муҳими ана шу олдинги 190 минг сумлик тайинланган пулни ҳар ойи олиб ётаверасиз. Ҳаражатингиз олти-етти ойда пенсиянгиз ҳисобидан қопланиб қолади, қўрқманг” деб қолди. Уч юз доллар деган савили ҳам қора бозорда 750 минг сўм дегани экан. Нима қилишгаям бошиб қотиб қолди. Қарз-қавола қилиб уларга айтилган пулни етказсаммикан, ё 31 йиллик узлуксиз иш стажим ҳам ас қотмаса, 3 миллонлик жаримани тўлай қолайми, ҳайронман, – мунғайибгина елка қисди Ойхуроз опа суҳбат давомида.
Мана, асл муаммо, айтмоқчи бўлган гапимиз нимада? Молия вазирлигининг мазкур буйруғи баҳонаи-сабаб бюжетдан ташқари пенсия жамғармаси ва назорат тафтиш бошқармаси тизимларида порахўрлик иллатининг янада авж олиб кетганида. Бўлгандан, тафтишчиман деган одамлар бир нарсалик бўладиган замон бўлиб қолди-ку? Хўп, тафтишчилар текшириш баҳонасида нафақахўр фуқароларни қарздорлик билан қўрқитиб бой бўлиб қолишар, бироқ бу тафтишчи деганларининг фаолиятини-чи? Ким назорат қилади? Бу масаланинг бир томони бўлса. Иккинчи жиҳати ҳам йўқ эмас. Гап шундаки, дейлик, ҳақиқатдан ҳам иш ҳақи ва иш стажи талаб қилинган даражада бўлмаса-да, белгиланган меъёрдан ортиқ миқдордаги пенсия сўммасини ҳар бир нафақахўр ўзларига ўзлари белгилаб олишмагандир? Пенсия тайинлайдиган идораларда ўтирган муттасаддиларнинг каромати эмасми бу? Аслида, агар ҳақиқатдан ҳам дейлик, бир нафақахўр фуқарога иш ҳақи ва иш стажининг камлигидан қатъий назар катта миқдорда пенсия тайинланган бўлса, бу ҳолат ҳам пора эвазига содир бўлган, агар билсангиз. Нега ўз ишини устаси бўлганлар э йўқ, бе йўқ, кимгадир пенсияни керагидан ортиқ тайинлайди? Бирор бир тортиқ, туҳфанинг эвазига-да, албатта. Буни англаш учун инсон донишманд бўлиши шарт эмас. Демоқчи бўлганим, ортиқча миқдорда пенсия белгиланган нафақахўр фуқаролардан олган маблағларини қайтариб олишга бел боғлаган ҳукумат аёнлари бир нарсани, энг аввало, керагидан ортиқ, яъни ошиғи билан пенсия миқдорини белгилаган тегишли ташкилотлардаги масъул муттасаддиларни жазога тортиш зарур шартлигини унутган кўринади. Ўзбекистонда ҳамиша шундай бўлган: Сув келтирган хору, куза синдирган азиз. Қачонгача?
Орзигул.
“Бирдамлик” халқ Ҳаракати Ўзбекистон бўлимидан.