ОММАВИЙ ПАХТА ТЕРИМИ: У ЯНА ДАВОМ ЭТМОКДА

Довуд СУЛАЙМОН

Хоразмликлар, хар йилгидек, навбати билан Рамазон хайити, Мустакиллик байрами ва Билимлар кунини кутиб олганларидан кейин, яна бир «кутлуг» кунни Пахта терими бошланадиган кунни хам кутиб олдилар. Аввало пахтанинг каймогини – энг юкори навини ойнинг бошида фермерлар кулида ишлайдиган кишлоклик теримчилар оилалари, бола-чакалари билан биргаликда териб ола бошладилар.

Урганч шахрида сентябрь ойининг 10-кунида олий укув юртлари талабалари куч-куронлари билан борган жойида ётадиган булиб, юкларини трактор тиркалма араваларига ортиб, узлари автобусларга миниб, жонажон пахта далаларига сафарбар килиндилар. 11-12 сентябрь кунлари эрталаб барча касб-хунар коллежларининг олдида тиркалма аравалар, юк машиналари, шахар ва туманларга катнайдиган йуловчи ташувчи автобуслар каторасига тизилиб турди.

Милиция ходимлари, ут учириш машиналари хам шу ерда эди. Коллежларнинг талабалари бири копга солинган курпа-ёстик, бири раскладушка (йигиладиган ёток), айримлари хатто каттакон кроват кутариб, коллеж бинолари олдига тупландилар. Кийим-кечаклари, идиш-товоклари, бир-икки кунга етадиган озик-овкат алохида сумкага солинган эди. Нихоят курпа-тушак ортилган тракторлар, талабалар билан тулган автобуслар милиция машиналари куршовида колонна булиб йулга тушди. Коллеж укувчиларининг ота-оналари болаларини худди харбий хизматга кузатгандек кузатиб колдилар.

Коллеж талабалари пахтанинг асосий теримчиларидир. Улар ахолининг 15 ёшдан 19 ёшгача булган катламидир. Уларга кунига 60 килограммлик меъёр куйилган. Шу меъёрдан кам пахта терганлар турли усуллар билан жазоланадилар. Кунлик овкат учун 25 килограмм пахта пули ушлаб колинади. Шуниси ёмонки, талабаларга терим даврида яхши яшаш шароити яратиб берилмаган. Ювиниш, кийим-кечакларни ювиш имконияти йук. Усмир ёшлар зурга имкон топиб, кийимларини арик-каналларда ювиб оладилар. Чанкаганда кайнатилмаган хом сув ичилади. Озик-овкат махсулотлари сифатсиз, овкатланиб, юкумли ичак касалига чалинишлар, буйрак касалининг хуружи тутиб йикилиб колишлар тез-тез содир булиб туради.

Шундай килиб, янги оммавий терим давом этмокда. Бозорлар бушаб колди. Куплаб автобуслар ва бошка техникалар хам пахта терувчилар хизматига жалб килинган. Корхона ва ташкилотларнинг идоралари чикиш эшигига «Хамма пахта теримида» деган ёзув илиб куйилди. Чунки хакикатан хам ходимларнинг купчилиги хар куни далага катнаб пахта теради. Колган ходимлар эса кузга ташланмайдиган бошка эшикдан кириб чикадилар.

Шахар умумтаълим мактабларининг укувчилари теримга юборилмади. Лекин уларнинг укитувчилари хар бири хафтанинг 3-4 кунини пахтазорда утказади. Утадиган дарсларини навбати келмаган бошка укитувчи уз дарси билан кушиб утади. Айрим дарсларда укувчилар укитувчи йуклига туфайли дарс пайтида узлари бошвоксиз бекор утирадилар. Пахтага катнайдиган укитувчиларни эрталаб соат 8га якин халк таълими бошкармаси олдидан автобуслар милиция назорати остида олиб кетади. Кечки соат 8 ларда улар кайтиб келадилар.

Кишлок мактабларида эса пахта-йигим терими даврида юкори синфларда укиш тухтатилади. Айрим жойларда болалар ота-оналари билан бирга теримга чикадилар. Айримларида синф рахбари булган укитувчи уз кишлогидаги фермернинг даласига укувчиларини пахта тергани олиб боради. Бошлангич синф укувчилари бундан мустасно.

Яна бир томони борки, бу йил ёз ойларида сув танкислиги юз бериб, купчилик фермерларнинг гузалари яхши парвариш топмади. Купчилик далаларда пахта сийрак ва калта буйли булиб колган. Уларнинг хосилини эгилиб эмас, утириб теришга тугри келади. Толаларнинг огирлиги кам. Шунинг учун пахта теримида унум паст булади. Кун буйи уриниб, 60-70 килаграмм терадиганлар теримчилар жуда ноёб. Буни кишлокликлар эплайдилар. Шахарликларга эса пахта териш кони азоб.

Лекин хозир пахта теримида юрганларнинг аксарияти шахарда яшайдиганлар, шахарда укийдиганлар ва шахарда ишлайдиганлардир. Кишлокликлар бемалол узларининг бошка дехкончиликларини йигиштиришади. Кимдир жухори уради, кимдир томоркадаги мева-сабзавотларни йигиштириб олади, яна кимдир мол бокади. Шунингдек, купчилик хали якин хориж мамлакатларидаги доллар топадиган ишидан кайтиб келмаган.

Вилоят хокими ва хокимликдагиларга келсак, пахта йигим-теримининг уюшкоклик билан утказиш чора-тадбирларини кучайтирмокдалар. Мажлисларда бул-бул килиб, керак булса буралаб сукиб, хама-хамма теримга ундалмокда. Вазият барча инсонларнинг хаёт-мамоти шу пахтага богликдай таассурот колдирмокда.

Copyright © 2018 Birdamlik.Info
Shares