Табиатда бир хил холатлар борки, баъзи бир хайвонлар узи тукан боласини шу захотиёк паккос тушириб, еб кутулади. Масалан, энг аклли хисобланадиган жонзотлар туркумидан йулбарс, мушук, куён ва хоказо. Бургут хам кушалок жужа чикарса, бардамрогига озик беради, заифи эса чиркиллаб нобуд булади.
Бу холат – табиатнинг дуркунликни саралаш конуни. Хомиладорлик пайтида чакалокни озиклантиришга етарли даражада куч туплай олинмаган холатларда юз беради ва бу такрорланаберса йирткичлик одатий тусга утиб кетиши мумкин. Айни бизларни туманимизда бу холатдан нусха олиниб, мукаммал ифодаси уйлаб топилган.
Яъни, уз фукаросини узини узига едириш. Узи емайди, ейишга хохиш йук, чунки курук устихондан жирканади. Факат яшаш шароитига чекловлар хосил килади. Мисол: Туманимизни «Мевастон», «Пахта тозалаш заводи» махаллаларида уй-жой иморатларига «Термит» деган нафси наханг курт тушган.
У деярли хама нарсани паккос тушриади. Сомон лойми, хом гиштми, ёгоч устунми, пишган гиштми, занглаган тумирми, ишкилиб, тиши темирдан хам махкам. Бир карасанг, иморат девори бус-бутдай. Факат упирилиб кетгандагина сезасан. Шу икки махаллада бу холат 10-15 йилдан бери давом килмокда.
Узини тутиб олган хонадонлар уз маблаглари эвазига бошка сархадлардан иморат куриб, кучиб кетишган. Аммо бечорахолларга кийин. Чунки чунтакнинг хемири чуги пастрок. Бошка сархаддан жой урни олишга сока чузиб эришган такдирда хам ишни нолдан бошлаши керак. Негаки, курт тушга иморатни йикитиш, унинг материалларини янги уй курилишига ишлатиш маън килинган.
Ахолии шу хатарли иморат ичида улгани улиб, колгани колиб кун кечираётир. Туман мутасаддилари бу холатга бефарк караб куяколишади. Чунки бечорахоллардан сока ундириш амри махол. Кредит хам хатарга жоиз булгани учун берилмайди. Собик иттифок давридан колиб, карийб 20 йилдан бери дувиллаб бекор турган корхоналар, техникум ётокхоналари, гилам тукиш фабрикаси цехлари ва дангиллама иншоотлар оборот айлавнтиришга имкон топиолмай хувиллаб ётибди.
Аммо туман хокимлиги томонидан шундай хонадонларга эътибор берилиб, курт таркалаётган худудларни текислаб, санитария ишлаовларини щтказиш мумкин булса-да, уларнинг кузи киймайди. Чунки пул ундириш амри махол. Бозор иктисодиёти шаклига путур етказишдан куркишади.
Бу холатларга туман санитария мажмуаси, экологик маъмурлар хам куз юмиб куя колишади. Чунки амалдорлар нуфузига гапини утказа олмайди. Минг далолатнома тузса хам, жарималар белгиласа хам, геноцид тартибини буза олмайди. Бузишга харакат килмокчи булса, ариза ёзиб ишдан кетади. Ужарлик килиб ёзмаса барибир ишдан кувилади.
Уша тахликали сархадларда тахликали тирикчилик йиллар оша давом этмокда. Бу холатга туман мутасаддилари шу давргача ва бундан кейин хам кандай изох беришни уйлаб хам куришмаган. Ёки табиий танлаш ва сараланиш бир кун голиб чикиб уз-узидан термит куртига кирон келармикин ёки бунинг тескариси булармикин?
Сузимнинг сунгида ушбу холатга кичкина изох бериб утмокчиман: бу шу хатарли худудда яшаётган фукаро Ё. Отажонованинг сузларидир: «Биз шу сархаднинг ичида яшаймиз. Теш-теварагимиз кулаб, вайронага айланган. Кулбалар вайронадан иборат. Яшаш учун биргина дахлиз ва хона мавжуд. Хама дастгохимиз, ётар-тураримиз бир жойда. Эрим касалманд. Бир узим мактабда фаррошман. Янги иморат куришга сармомиз йук. Яшашга куп каватли уйдан хона ажратиб берилишини сураб, бир неча йил бурун ариза берганман. Уни беришмаётгани тугрисида Республика Президенти номига икки бор шикоят хати йуллаганман. Халигача аник бир жавоб ола олмаяпман».
Валерий НАЗАРОВ, «Бирдамлик» ташкилоти Хоразм вилояти булими раиси.



