(ушлик зиёли ва унинг аёли билан сухбат)
– Оммавий киргинга учраган халклар тарихидан маълумки, дастлаб уларнинг анча кисми кириб ташланган, сунг уйлари ёндирилган, кейин эса, кучиб кетишга мажбур килишган. Уш-Жалолобод узбеклари такдири хам шундай булмокда: хукуматнинг миллатчи маъмурлари билан тил бириктириб олган киргиз фашистик тудалари дастлаб Уш ва Жалолободда яшайдиган минглаб куролсиз узбекларни отиб, суйиб улдиришди, сунг уларнинг уй-жойларини ёкиб юборишди, колган-кутган, узларини химоя килаётган йигитлар ва эркакларни снайпер оркали гумдон килишди, – дейди бизга тасодифан учраган ушлик зиёли.
– Тугри, куролсиз одамларга карши уруш булиб утди, энди улган илоннинг думини босмай куявермайсиларми, – дедим унга. У эса бадтар асабийлашди.
-Ака, илон улгани йук, хали улмокчи хам эмас.. Хатто нисбатан осойишта, деб хисобланган референдум арафасида киргизларнинг миллатчи фашистик тудалари йигитлар ва усмирларни уйма-уй юриб териб кетишди уларни фашистлардан вахшийрок усуллар билан жазолашди. Йигитлардан баъзиларининг кул бармокларини бигиз билан бир-бирига тикишган, сунг дарахт ёки устунга боглаб, устларидан бензин сепиб ёкиб юборишган.
-Кизларимиз, жувонларимизнинг ахволи хам йиглагулик – гапга аралашди, зиёлининг аёли. Сунг, Сиз айтиб беринг, дегандай эрига юзланди.
-Киноларда курган булсангиз. фашистлар 41-42 йилларда урис-киз-жувонларини хохлаган тартибда кийнаб зурлашгандай, бизда хам шундай булди.
-Канакасига?
-Ота-онасининг кузи олдида кизлари ва келинларининг, хатто йигитларининг номусларига тегиб, сунг уларни улдириб ташлашган…
– Худди шу кунларда хам ёш йигит ва усмирларни олиб кетиб жазолашнинг бошка усуллари кулланилмокда, деб, гапга аралашди, зиёлининг аёли.
– Йуге, президентликка, депутатликка сайловлар булаётган кунлардами?
– Ха худли шу, президентликка ва депутатликка сайлов арафларида, масалан, бундан йигирма кунча олдин, бизнинг махалладан, 16,19 ёшли йигитларни олиб кетишган, уларни уласи килиб уриб, кийнаб кейин уйларига келтириб ташлашган. Кийнокка тутилганлар унбеш, йигирма кунлаб уйларида ётиб, даволангач, оёкка туришмокда. Аммо калтак ва кийнок излари хали хам билиниб турибди.
-Шу кунларда киз-жувонларни хурлаш тухтаган, деб эшитаман?!
-Каёкда дейсиз, Киргизларнинг миллатчи бойлари жипларда, мерседесларда (уларнинг бир кисми узбеклардан тортиб олинган булиши мумкин) узбекларнинг уйларига кириб, кузларига куринган киз-жувонларнинг кулларидан ушлаб олиб чикиб кетишмокда. Кечга якин уйларига келтириб ташлашаётганлари, кулларига пул-мул бераётганлари хам бор… Баъзилари, «менга киргиз тугиб берасан», деб хазиллашиб хам турармиш.
– Уларга хам Худо курсатсин. Хамма узбекларнинг умумий ахволи кандай? Бозор-учарлар ишлаяптими? – сураймиз, аёлдан аламини юмшатиш учун.
– Бозорлар ишлаяпти, аммо у ерларда савдо-сотик билан шугулланаётган узбек йук. Битта опай, болаларимга нон пули булар, деб узум сотиш учун чиккан экан. Киргизлардан бири келиб бахосини сурабди. Нархини айтса, бу куп, менга фалон пулдан берасан, дебди. Аёл рози булмагач, миллатчи киргиз унинг узум тула челагини тепиб юборибди. Аёл шу ерда юрган милицияга мурожжат килса, елкасини кисармиш. «Ахир у мени узумимни ер билан битта килди», деса, милиционер «узларинг келишинглар», деб кетиб колибди.
-Уларнинг бу хил хурлаш ва зурлашлардан асосий максади нима экан? – сураймиз, зиёлидан.
– Баъзи содда узбеклар:«Бизнинг гунохимиз нима, халкимизни нега кийнайсизлар, нега улдирасизлар, нега киз-жувонларимизни зурлайсизлар, дейишса», «гунохинг узбеклигинг», дейишармиш. «Узбек булиб тугилган булсак, нима килишимиз керак», деб сурашса, «Киргизга кулдай хизмат киласан, укиш-пукишга кирмайсан, мансаб-пансабга аралашмайсан, к-нгни кисиб, жим юрасан», дейишармиш…
Ёзиб олувчи Ботир Норбой.



