Марк Твен
Доимо мен бир нарсага ишонаманки, одамлар софдил бўлиши керак. Мендан пул сурашса, мен доимо уни топиш осон эмас, деб жавоб бераман. Ҳозир мен сизга бир ҳикоя айтиб бераманки, софдил одам қандай бўлишини кўрасиз!
Бу воқеа анча кун олдин менинг ҳаётимда юз берди.
Бир неча кун олдин дўстимнинг уйига ташриф буюрган эдим. У ерда мен генерал Мейлисни учратдим. Генерал жуда ажойиб инсон экан. Биз тезда дўстлашиб олдик.
-Сиз 1867 йилда Вашингтонда бўлганмисиз,- у сўради мендан.
– Ҳа, бўлганман, жавоб бердим мен. Мабодо биз ўша вақт учрашмаганмизми, – сўради генерал мендан.
-Генерал биз қандай учрашмаслигимиз мумкин, сиз унутгандирсиз ҳойнаҳой, мен ўшанда ёш, камбағал бир шоир эдим. Ҳеч ким мени танимасди ҳам. Китобларимни ҳеч ким ўқимасди. Сиз эса, буюк генерал эдингиз.
Эслай олмайсизми? Аммо биз Вашингтонда бир марта учрашган эдик. Мен уни жуда яхши эслаяпман. Ўшанда камбағаллигимдан ҳатто нон олишга ҳам пулим етмас эди. Бир дўстим бор эди, у ҳам ёзувчи эди. Биз бирга яшардик, ҳамма нарсани бирга бажарардик, бирга ишлардик, ўқирдик, бирга сайр қилар эдик. Қачонки мен оч қолсам, у ҳам оч қоларди. Бир марта бизга 3 доллар пул керак бўлиб қолди. Нега керак бўлиб қолганини эслай олмайману, лекин кечгача пулни топишимиз шарт эди.
– Пулни топишга мен ҳам, сен ҳам ҳаракат қил,- деди дўстим.
Мен кўчага чиқдим, аммо қайерга боришни ва қайердан уч доллар топишни билмас эдим. Бир соатча Вашингтон кўчалари бўйлаб санғиб юрдим ва жуда чарчадим. Ниҳоят, катта бир меҳмонхонага бориб қолди ва озроқ дам оламан, деган ниятда у ерга кирдим.
Меҳмонхона залига кириб, диванга ўтирдим. У ерда бир кичкина кучукча эгасини қидириб ҳар ёққа искаланар эди. Кучукча жуда ажойиб эди. Мен уни олдимга чақирдим ва у билан ўйнай бошладим. Мен кучукча билан ўйнаётганимда залга бир киши кириб келди. У жуда башанг кийинган эди. Мен бир қарашда билдимки, у генерал Мейлис эди. Чунки мен унинг расмини газетада бир неча марта кўрган эдим.
– Қандай чиройли кучукча, деди у. Сизникими, менинг жавобимни кутмай яна гапира кетди у. Сиз уни сотишни хоҳламайсизми?
Мен унинг гапларини эшитишим билан ҳаёлимга дўстим ва уч доллар келди.
– Хўш… мен.., мен ўйлайманки…
– Яхши, деди генерал. Қанча хоҳлайсиз кучукчангиз учун…
– Уч доллар. Жавоб бердим дарҳол.
– Уч доллар, деди у. Бу жуда оз. Мен сизга эллик доллар бераман.
– Йўқ, йўқ менга фақат уч доллар керак.
– Яхши. Ит сизники. Агар сиз шуни хоҳлагансиз, майли.
Генерал Мейлис менга уч доллар тўлади ва хонасига кўтарилди. Ўн дақиқадан сўнг залга бир кекса одам кирди ва зал бўйлаб ниманидир қидира бошлади.
– Жаноб, мабодо кучукчангизни қидирмаяпсизми, дедим мен.
– Ў, ҳа, сиз уни кўрдингизми, сўради қария.
– Мен уни бир одам билан кетганини кўрдим.
– Агар сиз хоҳласангиз, мен уни сизга топишда ёрдам бераман. Қария жуда хурсанд бўлди ва мендан ёрдам сўради.
– Мен жон деб сизга ёрдам бераман, аммо бу менинг вақтимни олади ва… – Мен сизнинг вақтингиз учун ҳақ тўлашга тайёрман. Қанча хоҳлайсиз?
– Уч доллар, дея жавоб бердим
– Уч доллар,деди қария. Аммо у жуда яхши кучуклиги учун, мен сизга ўн доллар бераман, агар топиб берсангиз…
– Йўқ жаноб мен фақат уч доллар хоҳлайман, менга ортиқча пул керакмас. Ш мен уни генерал Мейлисни хонасига етаклаб бордим. Генерал ўзининг янги ити билан ўйнаётган экан.
– Мен кучукни қайтариб олгани келдим.
– Бу энди сизнинг итингиз эмас, мен уни сотиб олдим. Мен бунинг учун сизга уч доллар тўлаганман.
– Мен сизга пулингизни қайтариб бераман. Чунки мен итни қайтариб олишга мажбурман.
– Сен уни менга сотдинг, у менинг кучугим.
– Мен сизга уни сотмаслигим керак эди, у менинг итим эмас эди.
– Сен ит учун уч доллар олгансан, бақирди генерал.
– Мен сиздан уч доллар олдим, аммо ит меники, демадим-ку. Генерал асабийлаша бошлади.
– Ол, итингни олиб кет, бақирди у.
Мен итни эгасига қайтариб бердим. У жуда хурсанд бўлди ва менга уч долларни хурсандчилик билан тўлади. Мен жуда хурсанд эдим. Сабаби, менда уч доллар бор эди. Мен уни осонгина топганимни ҳис қилдим.
Ана, кўрдингизми? Мен ишни кўзини биладиган софдил одам эканлигимни. Одам ҳеч қачон бирор нарсани осонлик билан топмайди.
Муштарий