Абдужаббор Исмоил
Бугунги кунда биз ноғора чалиб, “Ўзбекистонимизнинг келажаги буюк”, деб ўзимизни ўзимиз
тўғридан – тўғри алдаб ва бунга бошқаларни ҳам ишонтириришга ҳаракат қилиб юрибмиз. Албатта, фақат бунинг ўзи кифоя эмасда. Мен ҳамюртларим ва айниқса ёшлар билан тез-тез суҳбатда булиб тураман. (Мен оилам билан бирга Россия Федерациясида ишлаб, яшаб юрибман). Суҳбатлашганда айрим юртдошларимиз фикримга қўшилса, айримлари ёлғон шиорларга ҳанузгача ишониб юришганини ва энг аянчлиси кўпчилик кишилар бу ҳақда ҳеч қанақа фикр билдирмасликни лозим топишлари мени ҳайратга солади.
Ҳамюртларим мени кечиришсину, лекин мана шу қурқоқлигимиз охир-оқибат бизни ботқоққа ботириб қўяди. Менимча, бугунги кун ҳаётидан мамнун бўлганлар жуда – жуда озчилик. Бунга менинг тўлиқ ишончим комилдир.
Суҳбат пайтида айримлар ҳаттоки кўзларида ёш билан ўз қайғуларини баён қилишар экан, уларни тинчлантириб, далда бергандай бўламан. Лекин ўзимни тинчлантира олишим қийин. Келинг, ўз ички кечинмаларимни баъзи мисолларда баён қилай.
Суҳбатдошларимдан бири икки ўғли ва икки қизи борлигини айтиб, уларни ўстириб, катта ҳаётга ҳалигача қўйиб юбора ололмаётганидан катта ташвиш ва азобда эканлигини айтди. Шу кишига ўхшаб, қийналиб юрганларнинг ҳам оз эмас эканлиги уни баттар азоблаётган экан. Бу эса ҳар қандай инсонни бир муддат ташвишга солиб қўяди.
Бир пайтлар ўзи собиқ совет армиясида мажбурий хизматни ўтаб, мустақил ҳаёт эшигини очган ота сифатида икки ўғилни ҳам армия сафида хизмат қилишини орзу қилиш менимча гуноҳ иш бўлмаса керак. Минг афсуслар бўлсинки, бугунги кунда ҳарбий хизмат қилиш ҳам пуллик бўлиб, ҳаммага ҳам насиб қилавермайди.
Суҳбатдошимнинг катта ўғли ҳам Россияда ишлаб юрибди. Ахир ўқиш ҳам текингамас, катта пулга. Катта қизини бир дунё орзулар билан медицина билим юртига ўқишга киритиб, диплом олиб, ишсиз уйда ўтирганлиги сабабини у олдин тушунмаган экан. Энди билса ўқитишнинг ўзига бир дунё пул сарфланган бўлсак, ишга кириш ҳам текин эмас экан. Устига устак узатишга тайёр булиб нон ушатилиб, тўй булиш арафасида эканлар.
“Суннат тўй булганда ҳам бир нави эди, тўртта қария ва яқинларни чақириб ўтқазардим, аммо қизимга ҳеч бўлмаса ўртача бўлса ҳам тўй қилиб бермасам борган жойида таънани тўрида қолиб кетиши аниқ. Ҳали орқада яна бир қизим бор. Икки ўғлимни ҳам уйлантириб, уйга кучим етмаса ҳам участка олиб бериш керак” дейди ҳамюртимиз.
Яна бир суҳбатдошим қизиқ бир нарсани айтиб қолдилар. Албатта, бу мен учун аслида қизиқ эмас, балки аксинча, яна бир қайғули ҳолдир.
Иккинчи суҳбатдошим ўзини Тошкентда, “политехника институти”ни битириб, олий маълумотли бўлганига қарамай “белкуракка хўжайин” бўлиб юрганини гапириб берди.
Айтиб ўтишим лозимки, менинг суҳбатдошларимнинг ўрта ёшликлари орасидан ярмидан кўпи олий маълумотли эканлигига қарамай, Россияда оддий ишчи сифатида ишлаб, рўзғорига пул жўнатиб туришибди.
Ўтган асрнинг 80 йилларида дипломли бўлиш модага айланиб кетганлиги албатта ёдимизда. Бугунги кунда ҳаттоки уч баҳога аранг ўқиб юрган синфдошларимнинг ҳам бугун олий маълумотлари бор. Лекин, эссиз диплом. Сандиқнинг тагида чанг босиб ётибди.
Ўша даврлар отамиз ёнларига чақириб, “Ўғлим, мана сизга олий ўқув юртлари манзилгоҳлари, сен албатта Россияга бориб ўқишинг керак” деганларида, мен аввалига тушунмай, “нимага?” деб савол берганман ва лўндагина жавоб олганман. “Ўғлим, сен бу ерларда мактабда ўқиб, экмаган пахталарни тердинг. Сендан яхши мутахасис бўлишингни илтимос қиламан. Шунинг учун ҳам бу ерда ўқимайсан” деган гапларини асил мағзини ҳаёт кечириб чақдим. Мақтандилар, деб ўйламанг, лекин ўз касбингиз мутахасиси бўлсангиз, меҳнатингизни қадрлашади. Аммо минг бор афсусларки, фақат Ўзбекистонда эмас.
Суҳбатдошларим орасида сабр косаси тўлиб-тошганлар ҳам етарли. Ахир, ҳамма ишингиз таниш-билишлик, порахўрлик билан битадиган бўлса додингни кимга айтасан?
Бугунги кунда Ўзбекистон ёшларининг ярмидан кўпи милиция, халқ посбонлилигига ишга кириб кетганлигини кўриб, уларнинг мақсади аслида халққа хизмат қилиш деб ўйлайсизми? Албатта йўқ. Бу ишларда маош жуда катта ва ундан ташқари тушум бор. Халқимиз орасида порахўрлик оддий бир ҳолатга айланиб кетганлиги ҳеч кимга сир эмас. Мен уйга, ота-онамни кўриб келишга борганимда, аэропортга тушгандаёқ ўзимни бошқа бир дунёга келиб қолганлигимни сезаман. Аввал божхона ходимлари, кейин милиция ходимларининг “Россияда овда экансиз, бирор нарса ташлаб кетарсиз”, деб тўғридан-тўғри тортинмасдан айтишлари мени лол қолдирганди. Шунда мен ҳам мулойимлик билан: “Ака, овимизнинг бароридан келмади-да” деб улардан аранг қутулгандим.
Ахир, улар ҳақиқий халқ хизматкорлари бўлса, “буларнинг ўзи қанча азоблар билан рузғор, бола-чақадан кечиб, бир бурда нон топиш азобида юрсаю, яна уларни ЎЗ ВАТАНЛАРИДА таласак…” деб ўйламайди ҳам. Бунақа ўйлов қаёқда дейсиз.
Одамни чуқур ўйлантириб қўядиган нарсалардан яна бири – бизнинг бирикишимиз жуда қийин. Ҳаттоки, шу мусофир юртларда ҳам бирикиб, бир тан, бир жон бўлиб юриш ўрнига, бир-бирини кўра олмай, урушиб-жанжаллашиб юрганлар ҳам кўп.
Билим савиямиз ва дунёқарашимиз ҳақида гапирмаса ҳам булардию, лекин икки оғиз айтаман.
Яқинда бир яқин ҳамюртимизни поездга кузатиб қўйдим. Суҳбатлашиш давомида участкада уй қураётганини, илгари турмуш ўртоғига пул жунатиб тургани ва у аёл салкам икки баравар нархда шифер олиб қўйганини, шундай бўлишига қарамай турмуш ўртоғига атаб тилла занжир, тилла узук олганлигини, ахир дўст-душманга мақтаниши кераклигини ҳам айтиб қолди.
Мен ҳам ўз ўрнида уни фарзандларини ўрта мактабда ўқишини эслатиб, “Шу арзимас тақинчоқлар ўрнига компьютер олсангиз фарзандларингиз яхши ўқимасмиди”, деб савол бердим. Уни жавоблари эса мени ҳайрону лол қолдирди.
“Улар ўқиб нима ҳам бўларди. Ана ўқиганлар, ёки белкуракнинг хўжайини, ёкки катта порахўр. Мени ўғилларим порахўр бўлмайди. Уларни белкуракка ўқиши эса шарт эмас”…
Ана дунёқарашу, мана савия.
Бу билан ҳамма одамлар шунақа демоқчи эмасман. Асло. Аммо кўпчилик юртдошларимизнинг фикри шундай.
Бугунги кунда айни шу ҳолат бизнинг ҳукумат раҳбарларига жуда қўл келмоқда.
Шундай экан, келинг, ўзимизнинг айбларимизни тан олган ҳолда, аввал ўз устимизда ишлаб, кўр кўзларимизни очиб, дунёга ўзгача назар билан қарайлик. Қаерда бўлишимиздан қатъий назар, бирикиб, қўрқмасдан ҳаракат қилсак, ИншоОллоҳ албатта ростдан ҳам юртимзнинг келажаги порлоқ ва фарзандларимиз фаровонликда яшашига ишончим комил.