Ҳуқуқ ҳимоячиси Наталья Эстемировани ўлдирилиши юзасидан 17 июль куни Франция пойтахти Парижда норозилик намойиши ўтказилди. Унда айни пайтда Парижда даволанаётган таниқли ҳуқуқ ҳимоячиси, “Ўтюраклар” клуби номли инсон ҳуқуқлари ташкилоти раҳбари Мўътабар Тожибоева ҳам иштирок этиб, нутқ сўзлади. Биз намойиш тафсилотлари ҳақида сўзлаб беришни Мўътабар Тожибоевадан илтимос қилдик.
-Мўътабар опа, намойиш қайси ташкилотлар томонидан уюштирилди ва унда кимлар иштирок этди?
– Норозилик намойиши Францияда фаолият кўрсатувчи инсон ҳуқуқлари ташкилотлари – Чеченлар комитети, Инсон Ҳуқуқлари Халқаро Федерацияси, АКАТ Франция ташкилоти томонидан уюштирилди. Унда Парижда фаолият юритувчи Франция ҳукумати ва жамоатчилик ташкилотлари вакиллари, журналистлар иштирок этишди. Намойиш Париж марказида жойлашган MICHAIL хиёбонида бўлиб ўтди.
Биз норозилик намойиши бўлиб ўтаётган жойга етиб борганимизда у ер жуда гавжум эди. Намойишга йиғилганларнинг кўпчилиги Наталья Эстемированинг портретлари ва айрилиқ рамзи сифатида оқ атиргулларни кўтариб олишган эди. Намойишда сўзга чиққан маърузачилар Наталья Эстемированинг ўлдирилиши бутун дунё ҳамжамияти учун жиддий сигнал эканлигини,
демократия ва инсон ҳуқуқлари учун курашувчи инсонларнинг ҳаёти доимо таҳликада бўлиши, уларнинг ҳаётига, соғлигига тажовуз қилувчи кучларга қарши бутун дунё жамоатчилиги бирлашиши кераклиги ҳақида гапириб ўтишди. Сўзга чиққанларнинг кўпчилиги Наталья Эстемированинг жасорати, диктатурага қарши қақшатгич кураш олиб борганлигини таъкидлашди.
Намойиш иштирокчиларига тарқатилган, “Мемориал” ташкилоти томонидан тайёрланган варақада эса Наталья Эстемированинг ўлимида очиқдан очиқ Чеченистон президенти Рамзан Қодиров қораланган.
-Сиз намойиш пайтида сўзга чиққан экансиз. Нималар ҳақида гапирдингиз?
-Мен ушбу норозилик намойишида Ўзбекистонлик фуқаролик жамияти вакиллари – ҳуқуқ ҳимоячилари ва журналистлар, шунингдек ўзбек халқи номидан иштирок этдим ва сўзга чиқдим. Мен энг аввало Наталья Эстемированинг ўлими бутун дунёда демократия учун курашувчи кучларга қарши тажовуз деб ҳисоблашимни айтиб, чечен халқига ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи Наталья Эстемированинг ҳамкасбларига ўз таъзияни ,билдирдим.
шунингдек мен ўз маърузамда Наталья Эстемированинг ўлими барчамизга мудҳишликдан хабар берувчи яна бир белги эканлигини айтдим. Чунки, бундай дейишимга сабаб, Анна Политковскаянинг журналистик фаолияти сабабли ваҳшиёна ўлдирган қотиллар ўз жиноятлари учун жавоб беришмади. Жиноят учун жазо олмасликни тушуниб етган қотиллар яна жиноятга қул уришди.
Наталья Эстемированинг ҳам айнан журналистлик ва инсон ҳуқуқлари борасида олиб борган актив фаолияти учун ваҳшиёна қатл этишди. Бу каби ваҳший жиноятлар учун жазоланмаслик шундай жиноятларни қайта қайта содир этилишига сабаб бўлаётганлигини гувоҳи бўлиб келаяпмиз. Бунга 2005 йилда 13 май кунги Андижон шаҳрида тинч намойишга чиққан одамларни ҳукумат томонидан оммавий қирғин қилинишини мисол қилиб келтиришимиз мумкин.
Қўли қонга ботган ўзбек диктаторини жинояти учун жавобгарликка тортилмагани яна бир диктатор – Хитой ҳукумати мансабдорларини уйғур миллати вкилларини оммавий равишда қатл этишларига туртки берди. Биз буюртма ва оммавий қотилликлар уюштираётган диктаторларга қарши бирлашишимиз шарт. Биз шундай жипслашайликки,
демократия учун курашаётган фуқаролик жамияти фаолларига ёки ўз ҳақ -ҳуқуқини ҳимоя қила олмайдиган оддий халқ вакилалрига ваҳшиёно зулм курсатаётган ҳар қандай диктатор жиноятлари жаҳон ҳамжамияти вакиллари гувоҳлигида ошкора муҳокама қилинсин ва улар жиноятлари учун муносиб жазо олсинлар. “Наталья Эстемировани ўлдирдик, энди у бизга хавф солмайди”, деган қотиллар адашадилар.
Анна Политковская ва Наталя Эстемирова биз учун тириклар. Уларнинг босиб ўтган ҳаёт йўллари бизларнинг фаолиятимизда ёрқин машъала бўлиб йўлимизни ёритади. Биргина Анна Политковсквая ва Наталя Эстемирова каби йўлбошчиларнинг ўлими ўнлаб ва юзлаб Наталья ва Анналарни демократия учун кураш майдонида фаолият бошлашларига турки беради.
Мен йиғилиш пайтида айтган сўзимда Ўзбекистонлик фуқароллик жамияти фаоллари ва ўзбек халқи номидан қўли қонга ботган диктаторларни одил судлов олдида жавоб беришлари учун бизларга ёрдам қўлини чўзишларини намойиш иштирокчиларидан илтимос қилдим.
Ушбу намойишда иштирок этган, Грозьний шаҳридаги 54 -мактабда ўқитувчилик қилган, педагог-психолог , бугунги кунда оила аъзолари билан Париждан бошпана топган Фотима Султонованинг намойиш иштирокчиларига айтган гапи Наталья Эстемированинг фаолияти давом этишининг исботи ўлароқ кўринди. Наталья Эстемирова айнан Фотиманинг,
унинг фарзандларининг ва бошқа яқинларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилганлиги туфайли ваҳшиёна ўлдирилганлигини, қотиллар унинг фаолиятига чек қўйиш учун шу хунрезликларни содир этганликларини , лекин улар ниятларига етаолмасликларини айтар экан, Фотима бугундан бошлаб Наталья Эстемированинг издоши сифатида инсон ҳуқуқлари билан шуғулланишни бошлаганини маълум қилди.
Намойиш иштирокчилари Наталя Эстемированинг ҳақиқий қотиллари топилиши учун бор кучларини сарфлашларини айтишди ва унинг хотираси олдида бир дақиқа сукут сақлашди.
-Наталя Эстемирванинг ўлдирилиши ўзбек ҳуқуқ ҳимоячилари учун нимани англатади?
-Наталя Эстемированинг ўлими бугунги кунда мамлакат ичкарисида фаолият курсатаётган фуқаролик жамияти фаолларининг ҳаётлари ҳам хавф остида эканлигининг бир белгиси деб атасак бўлади. Наталья Эстемирова халқаро миқёсда танилган ва тан олинган, яъни бир қанча халқаро мукофотлар совриндори бўлган йўлбошчилардан бири эди.
Уни шунчалар таниқли эканлиги ва халқаро миқёсда тан олингани диктатор режимининг унинг ҳаётига нуқта қўйишига тўсқинлик қилмади. Унинг ўлими бизни огоҳликка чорлайди. Мамлакат ичкарисида бўлган ҳамкасбларимиздан доим огоҳ бўлишимиз кераклигини ўқтиради. Бунга куни кеча ёлғон айбловлар билан қамоққа олинган Ўзбекистонлик ҳуқуқ ҳимоячиси
Фарҳод Мухторовнинг касбий фаолиятига чек қўйиш учун ҳибсга олингани ҳам мисол бўла олади. Наталья Эстемированинг қатл этилиши муносабати билан ўтказилган намойишда иштирок этар эканман, намойиш иштирокчиларининг кўзларидаги мунг, қайғу ва ғамдан ларзага келдим. Чунки, Франция каби ривожланган мамлакатларнинг халқи демократия учун курашгани туфайли инсоннинг, айниқса аёл кишини ўғирлаб кетиб, ваҳшиёна ўлдирилишини кўз олдиларига келтира олмасликлари уларнинг нигоҳларидан сезилиб турганди.
Мени кўпрок азобга солган нарса шу бўлдики, Наталья Эстемирова ўғирлаб кетилиб токи ўлдирилганича ўз қотиллари билан яккама – якка, ёлғиз қолган. Айни ўша пайтда унинг руҳий ҳолати қандай бўлган экан? Нималарни ўйлаб изтироб чекди экан? Ҳали қилиши керак бўлган жуда кўп ишлари чала қолаётганидан афсусландимикан? Ёки вояга етмаган қизининг онасидан бевақт айрилиб етимликда вояга етишидан афсус чекдимикан?
Ваҳший қотиллар уни қандай усуллар билан хўрлаб азобга солишди экан? Бу нарсалар ҳақида ўйлаш биз учун жуда ҳам оғир…
Суҳбатдош: Юсуф Расул.
www.yangidunyo.com