Охун бу тўғрида аввал ҳам ўйлаган, бир-икки марта бормоқчи ҳам бўлган, аммо юраги дов бермаганди. У бева ҳақида ҳар хил гаплар юрарди. Назокатни айтияпти. У илгари шаҳарда яшарди. Қишлоқда онаси бор. Назокат ҳар ҳафта онасиникига келиб турарди. Ҳар сафар ҳар хил одамлар уни ўзларининг енгил машиналарида олиб келиб, олиб кетишарди.
Шофёрларнинг ҳам кўпи яхши таниркан. Бирга йўлга чиқиб қолган одамлар айтишади. Кўчада кўринди дегунча у шофёр ҳам кабинадан бошини чиқариб: “Назокат опа, олиб кетайми?” деб, ишшаяркан бу шофёр ҳам. Баҳорда Назокат қишлоққа кўчиб келди. Бировлар Назокатни эри ҳайдаб юборган, дейди. Бошқалар, ўйнаши билан қўлга тушганмиш, дейди.
Ишқилиб, қишлоқда Назокат ҳақида турли миш-мишлар кўп. Хўжалик Назокатга алоҳида уй берди. Ҳозир бўлимда буғалтер бўлиб ишлаяпти. Назокат негадир қишлоқ одамлари билан унчалик очилиб гаплашмайди. Ўзини катта оладими ё бошқа сабаби борми, ишқилиб, ҳар ким билан гаплашавермайди. Мабодо иш юзасидан лозим бўлиб қолсагина савол-жавоб қилади.
Биров билан гаплашса, худди ҳар бир сўзини қарзга бераётгандай, қийналади. Бир марта Охун ярим ойда қанча ишлаганини, неча пул олиши кераклигини билмоқчи бўлиб борган эди. Назокат Охун билан чимирилиб гаплашди-ю, бироқ нариги ёнида ўтирган бош буғалтерга қараганда овози у ёқда турсин, юзигача майинлашиб кетди. Одамнинг башараси ҳам шунақа тез ўзгараркан.
Назокат келганидан бери бош буғалтер ҳам бошқача бўлиб қолган. Асли қўпол одам, ходимаси билан сўзлашганда бирам мулойимлашадики. Одамнинг кулгиси қистайди. Назокатнинг ўзи зўр нарса. Кўрган эркакнинг кўнгли бир орзиқади. Ёши ўттиздан ошса ҳам кўриниши турмушга чиқмаган ўн саккиз яшар қиздай. Миш-мишларга қараганда, у эркакларни танлаб-танлаб юрармиш.
Охунга ўхшаган кетмончию-тракторчиларни яқинига йўлатмасмиш. Ҳозир ҳам баъзи танишлари кечалари ўз машиналарида келиб туришаркан. Кўрган-билган қўшниларининг гапи бу. Шуни ўйлаб, машинаси йўқлиги баъзан жуда алам қилиб кетади. Ҳозир ҳар бир дўкондорнинг ҳам биттадан машинаси бор. Унча-мунча одамларни назар-писанд қилишмайди.
Ҳеч бўлмаганда дўкондорликка ўқимайдими? Назокатнинг эшигигача машинада борарди.
“Салом, Назокатхон, – дерди, – мана, аҳволингиздан хабар олгани келдик”.
“Келинг, келинг”, – дерди у жилмайиб.
Кейин икковлари ичкарига киришади.
“Мен бу онни анчадан бери кутаман”, – дерди Охун тўлиб.
“Мен ҳам сизни қачон келаркансиз, деб интизор бўлиб кутаётган эдим”, – дерди Назокат.
Кейин… Ҳа, Охун Назокатни кўп ўйлайди. Ўйламайин, деса ҳам бўлмайди. Тўртта эркак йиғилса, дарров Назокатни ғийбат қилишади. Унақа эмиш, бунақа эмиш. Униси билан ундай иш қилипти, буниси билан бундай иш қилипти. Ҳамма гапиравергандан кейин ишонмайман деган гапингга ҳам қандай ишонганингни билмай қоларкансан. Бугун қўшниларникига молхонасининг томини сувашга ҳашарга борган эди.
Беш-олти киши бир ярим соат ишни битиришди. Илгак томнинг устида туриб, илгакли арқон билан пақирдаги лойни тортиб олаётганда: “Яхшилаб торт, бўйдоқ йигитсан-ку, – деб қолди биттаси. – Ё кучингни Назокатникига ташлаб келяпсанми?” Шундан кейин бошланди… Бири у деди, бири бу деди. Кейин ҳашар оши ейишди. Ораларида бўйдоқ йигит битта ўзи экан, ҳаммаси ўртага олди.
– Е, тўйиб еб ол. Биз сени биламиз, бари бир оқшом Назокатникига борасан. Боргандан кейин зўр бўлиб бориш керак, – деб ҳазил қилишди. Албатта, улар ҳазилнинг чинга айланишини билмасдилар. Охун нималарни ўйлаётгани хаёлларига келмаган. Шунчаки ўтириш қизиши учун гап ковлашарди. Ўзи қурғур яхши нарса-да, – деди биттаси.
Билмасдики, айнан Охуннинг кўнглидаги гапни айтияпти. Билмасдики, Охуннинг юрагини ўртаяпти. Билмасдики, Охун ўтириш тугагандан кейин тўғри Назокатникига кетади. У шунчаки бир омади гапни айтарди. Сен, бола, яширияпсан, – деди ҳалиги киши яна Охунга кўзларини айёрона тикаркан. Нигоҳида: “Ҳа-а, мен сени биламан. Кўнглингдан нима кечияпти, кўриб турибман, айт, айт, нима дардинг бор, ҳаммасини айт”, деяётгандай бўларди.
Аслида, шунчаки Охуннинг бўйдоқлиги, керак бўлса, Назокатга ўхшаганларникига бемалол бора олиши мумкинлигидан, бунинг учун хотини, бола-чақаси халал бермаслигин ўйлаб, ҳасад аралаш ҳаваси келаётганди. Тарқалишаётганда Охун одамлар шубҳа қилмаслиги учун ўз ҳовлиларига кириб. Кўчада ҳеч ким қолмагандан кейин тўғри Назокатникига равона бўлди.
Назокатнинг уйига яқинлашган сари юраги ҳаяжондан қаттиқ дукиллаб ура бошлади. Хоналарининг чироғи ўчган. Ухлаб қолганмикан ё ҳали уйғоқмикан? Охунни қандай кутиб оларкан? Эшигини очиб кирганда Назокат ётган жойидан кўтарилиб, устидаги кўрпани очиб ташласа, юзига бахтиёрлик ёйилиб: “Келинг, Охунжон! Мен сизни кутяпман”, деса. Охун ўзини келишган жувоннинг бағрига отса.
Эрталабгача ухлашмаса. Тонг олдидан остонада хайрлашишса: “Хўп, энди боринг, одамлар кўриб қолмасин, – деса Назокат, аммо қўлларини қўйиб юбормаса. Хумор кўзларини тикиб: – Бугун оқшом яна келинг. Хўпми?!”, деса ноз билан. “Хўп!” – деса Охун. “Тағин алдаб кетманг, – деса Назокат эркаланиб. – Сиз эркакларнинг шунақа одатингиз ҳам йўқ эмас”.
“Ишонинг, келаман, мен сизни ҳеч қачон алдамайман”. “Сизни ҳеч кеткизгим келмаяпти”, – дея Назокат яна унинг бўйнига осилса… Зўр бўларди. Эҳҳ! Охун ҳарбий хизматни ўтаб келди. Баҳоли қудрат хўжаликда ишлаяпти. Топиш-тутиши ёмон эмас. Отаси эса қўлига пул тушди дегунча ичади. Шунча йилдан бери бирга яшаб, онаси маст одам билан гаплашишини билмайди.
Онаси отасини индамасдан олиб кириб ётқизиш ўрнига, дарров: “Яна ичиб келдингизми? Болаларингизни ўйламайсизми? Қирилгур! Шўрингга шўрва тўкилгур!”, – деб қарғанаверади. Қайси мастга ортиқча гап ёқади? Отаси онасини қувади, қўлига тушган нарсасини олиб отади, уйдан ҳайдаб чиқаради. Кичкиналигида Охунларни ҳам қаторлаштириб ураверарди.
Энди Охун катта бўлиб қолган. Ёнма-ён туришса, отасидан титикроқ. Кучи ҳам кўп. Агар ўзи уйда бўлса, отасини ёш болани кўтаргандай, шартта опичиб оладию, ичкарига кўтариб кириб, ётқизади. То ухлаб қолмагунча, қўйиб юбормайди. Ўшандаям онаси атрофида айланиб қарғанаверади. Отаси ётган жойидан туролмайдию, бўғилиб, чўкинади. Шунақа ота ўғлини уйлантиришни ўйлармиди?
Аммо бари бир, уйланиш керак. Қачонгача Назокатга ўхшаганларнинг уйини пойлаб юради? Энди ичкарига қандай кирса экан? Эшиги очиқмикан? Секингина деразадан ошиб тушса-чи? Йўғ-э, Охун ўғрими-ки, деразадан ошиб тушади? Доим келиб турадиган жазманлари эшикдан кирса керак. Охун ҳам тўппа-тўғри эшикдан кираверади. Умуман олганда, ўша, доим келадиганлардан қаери кам?
Тўғри кириб борса, шунақа-шунақа, мен келдим, мақсадим шундай, деса нима қилади? Ўтирадими бу ерда бўзрайи-иб? Асли кундузи келишиб олса бўлар экан. Ҳеч нарсани ўйламасдан, шубҳаланмасдан, иккиланмасдан, паналамасдан, тўғри кириб бораверарди. Ҳеч бўлмаса, ўша, доим келадиганлардан бирортаси билан гаплашиб, кириш қоидасини сўраш керакмиди?
Ростдан ҳам шунақа аёлмикан? Ҳалигача қишлоқлик бирон киши билан гап бўлмади. Тўғри, шаҳардан, бошқа ерлардан одамлар машиналарида келишади, аммо нима мақсадда келишади, нима қилишади, буни ҳеч ким билмайди, Кейин, ўйнашлари, деб гап тарқатиб юборишгандир балки? Охун ахмоқ бўлиб келиб ўтирган бўлсая? Охун ҳардамхаёл бўлиб кўчага чиқди. Аммо Назокатнинг ҳузурига кириш иштиёқи жуда кучли эди.
Рост-да, нега кирмас экан? Кетмончи бўлгани учун айбдорми? Керак бўлса, Охун ҳам ўқийди. Каттакон бўлиб кетади. Назокат ким бўлибдики, киришга бунчалар чўчиса? Атайлаб келди. Ҳатто кирмоқчи ҳам бўлиб эшикни тутдию, энди юраги дов бермай, қайтиб кетмоқчи бўляпти. Шуям ишми? Ҳозир шартта кирадию, аввал чироқни ёқади. Агар ухлаган бўлса, кўзи қамашиб уйғонади.
Кулиб қарайдими, ҳайрон бўладими, қатъий назар: “ёт, ётавер! Мен шунақа-шунақа гап билан келдим!”, дейди. Мабодо додламоқчи, қўшниларни ёрдамга чақирмоқчи бўлса: “Овозингни ўчир! Ғинг десанг сўйиб ташлайман!”, деб дўқ уради. Пичоғи йўқ, Охун ҳеч қачон пичоқ кўтариб юрмаган, шунчаки, йўлига, қўрқитади-да! Охун аста бориб эшикни тортганди, очилди.
Ҳатто ғийқилламади ҳам. Қувониб кетди. Ичкарига киргандан сўнг қайтариб, зичлаб ёпди. Зулфини ўтказди. Итариб кўрди. Яхши, Очилмади. Бу ҳар эҳтимолга қарши. Охун даҳлизда турарди. Энди ётоқхонага кириш керак. Чироқни ёқадими, йўқми? Яхшиси ёқмаган маъқул. Бирон кори-ҳол бўлиб қолса, танимайди. Тала-тўпда Охун кимлигини билдирмасдан чиқиб кетади. Иккита хонага эшик бор. Қайсисида ухлаётган экан? Охун тўғрисидаги эшикни очди. Тўлин ой нурлари деразадан ётоқхонага тушар, хонада қаторасига ухлаётган уч киши аниқ кўринарди.
Чеккадаги катта киши – Назокат! Кичиклари – болалари. Бу эшик ҳам мойланган эканми, унчалик ғийқилламади. Охун эҳтиёткорлик билан, ҳар эҳтимолга қарши туфлисини ечмай, хонанинг чет-четидан юриб, Назокатнинг бошига келди. Аёл ширингина ухлаб ётарди. Лабларида майин табассум. Охун тўлқинланиб кетди. Дунёда шунақанги чиройли аёллар ҳам бор-а!
Бундай гўзалликка тикилиб ўтиришнинг ўзи қанчалар бахт! Бир неча дақиқалардан кейин ана шу гўзал мавжудот Охуннинг оғушида бўлади… Охун оҳиста кўрпани кўтарди. Аёлнинг устида юпқагина тўр кўйлак бор эди. У ҳам юқори кўтарилиб, бадани очилиб қолган, ой нурида шуълаланаётгандай. Кўкраклари лўппи-лўппи, тўлишаётган белига ёпишган кўйлаги ғира-ширада Назокатни жудаям жозибали қилиб юборган эди.
Бу жозибанинг сеҳридан, кўринмас нурларидан кўзлар қамашиб, тура солиб, нафас етган жойгача қочиш керак эди, ёки ярим дақиқани ҳам бой бермай, жозибага сингиб кетиш керак эди. Бу жозиба шу қадар кучли эди. Охуннинг юрагида қайнаб-тошаётган ҳислар ва ҳирслар айқаш-уйқаш бўлиб кетди. Кейин ҳамма нарса жуда тез содир бўлди. Охун иккинчи йўлни танлади.
Тўғрироғи, танламоқчи эди, улгурмади. Назокат уйғониб қолди. Уйқусираб, кўрпани кўтариб, устига тортмоқчи бўлдию, Охунга кўзи тушиб, бирдан сергакланди. Охун ўзини йўқотди. Шартта аёлнинг устига отилди-ю, қучоқлади. Аёл юлқина бошлади. Тортинаверганди, Охуннинг бир қўли аёлнинг ичкўйлагини ушлаб турган экан, силтаниб, сирғаниб, ичкўйлак шириллаганча бор бўйига йиртилиб, иккига ажралиб,
Назокатнинг оппоқ бадани очилиб, ой нурида жудаям гўзал товлана бошлади. Аммо энди бу гўзалликдан роҳатланадиган, лаззатланадиган фурсат эмасди. Охунга кўйлаги йиртилмаганда яхшироқ бўлади. Назокат энди балиқдай сирғаниб, Охуннинг қучоғидан чиқа бошлади. Охун бор чаққонлигини ишга солиб, тағин аёлнинг устига отилганди, аёл қўрққанидан додлаб юборди.
Охун қўрқиб кетди. Энди шарманда бўлади. Индамасдан қанча олишса олишаверсин эди. Қўлидан ҳеч нарса келмаса, ношудлиги учун ўзини койиб, чиқарди-кетади. Аммо Назокатнинг бақиргани чатоқ бўлди. Охун шартта кафти билан Назокатнинг оғзини ёпди. Аёл аввал ғўнғир-ғўнғир қилди, силтанди, кейин Охуннинг қўлини уриб юборди-да, яна бақирди.
Охун аёлнинг овозини ўчириш учун Назокатнинг бўғзига жон-жаҳд билан қўл урди. Аёлнинг нафаси тиқилиб, ғи-ғилаб қолди. Кучсиз қўллари билан ўзини халос қилишга уринди. Аммо Охуннинг меҳнаткаш, чайир, кетмон кўтариб юрган бақувват қўллари Назокатнинг бўғзини қўйиб юбормади. Агар қўйиб юборса, Назокат яна дод солиши мумкин эди. Охун буни истамасди.
Аёл типирчилаб-типирчилаб, охири шилқ этиб тинчиб қолди. Охун шунда ҳам анча вақтгача қўлларини бўшатмади. Қўйиб юборса, аёл баҳона қилаётган бўлиши, бўғзи бўшагандан бақириб, одамларни ёрдамга чақириши мумкин эди-да! Аста-секин нима иш қилиб қўйгани Охуннинг миясига бориб етди-да, Охун шошиб қўлларини тортди. Назокат қимирламай ётарди.
Охун унинг юзига шапатилади. У ёққа урса – у ёққа, бу ёққа урса – бу ёққа бурилиб кетияпти. Жон асари сезилмайди. Бу орада Назокатнинг болалари бирин-сирин уйғониб йиғлашга тушишди. Охун қилиб қўйган ишини тобора аниқ тасаввур қиларкан, Назокатга қаради. Тинчгина ётипти, ҳатто нафас ҳам олмайди. У энди қаршилик кўрсата олмасди. Ожиз эди.
Ожизлиги билан даҳшатли эди. Охун қадоқ қўлларига қаради. Кетмондан бошқа нарса тутмаган, ҳатто пичоқ ушламаган қўллари ҳозир қотиллик қилди. Одам ўлдирди. Бўғиб ўлдирди. Умуман, одам ўлдириш Охуннинг хаёлида йўқ эди. Тасодифан шундай бўлиб қолди. Ҳатто бўғаётганда ҳам заррача қора нияти йўқ эди. Шунчаки Назокатнинг додлашини, бошига одам тўплаб, Охунни шарманда қилишини истамаганди.
Ўзи, ўйлаб иш қилишга ҳам фурсат бўлмай қолди. То эс-ҳушини йиғиб олгунча Назокат ўлди-қўйди. Яна озроқ ўлмай турса, Охуннинг эси жойига тушиб қолармиди? Энди тамом. Энди Охунни қамашади. Охун сўник кўзларини Назокатнинг болаларига тикди. Болалар боядан бери йиғлашяптию, Охун энди эшитибди. Ҳозир одамлар келиб қолиши мумкин. Тезроқ кетиш керак.
Қиладиган ишини қилиб бўлди. Бу уйда тағин нимани кутиб ўтирибди? Охун гандираклаб эшик томон юрди. Бир жойга бордию, итара бошлади. Очилмагандан кейин қўллари билан урди. Қараса, девор экан эшик деб деворни урибди. Орқасига ўгирилди. Деворга қапишиб, атрофга аланглади. Нимагадир, эшик кўринмасди. Кўз олди қоронғилашди. Охун шу кўйи туриб қолди.
Анча вақтдан сўнг кўча тарафдан одамларнинг овози эшитилди. Бошқа пайт эшитмаслиги мумкин эди, аммо ҳозир, қулоқлари динг бўлиб турган пайт, ҳар бир шарпани пайқашга тайёр тургани учун, дарров эшитди. Энди эшикдан чиқиб бўлмайди. Ҳар бир дақиқада одамлар келиб қолиши мумкин. Деразадан қочиш керак. Охун шошилганча деразани тортди, итарди, очилмади, қимирламади. Куч билан ойнани уриб синдирди-да, ўзини ҳовлига отди. Шошилганидан ерга калласи билан тушди.
Ҳатто қўлини чўзишга улгурмади. Бўйни қийшайди. Бир бети ойнанинг синиқ парчасига тегиб, тилиниб кетди. Оғриқни ўйлайдиган фурсат эмасди. Қандай бўлмасин, жонни сақлаб қолиш, тезроқ бу ердан қочиш керак эди. Охун кўчага чиқмади. Битта-яримтанинг кўзи тушиши мумкин. Югурганча, қўшни томорқага ўтди. Кейин пахтазорга чиқди. Пахтазор ёқасидаги йўл бўйлаб, уйига жўнади.
Энди югурмас, шошилмас, орқасига қарай-қарай, бемалол кетарди. Қочиб қаёққаям борарди? Ҳозир милиция кучайиб кетган. Қаерга қочмасин, қанча яширинмасин, дарров топиб олишади. Яхшиси эрталаб ўзи тўғри милиция пунктига боради. Шунақа-шунақа иш қилиб қўйдим, дейди. Билганларини қилишсин. – Охун ғалати ҳолатга тушиб қолган эди. Кўнглида на таскин, на даҳшат бор.
Қотиллигини бемалол, одатдаги бир ишдек, ақл тарозисига солиб борарди. Балки тақдирга тан бергани сабаблидир? Ичи бўм-бўш. Аста-секин Охуннинг вужудига ранжиш аломатлари кириб кела бошлади. Ота-онасидан ҳам, дунёсидан ҳам, ҳаётидан ҳам, Назокатдан ҳам. Ҳамма-ҳаммасидан ранжиди. Назокат сал бўғганга дарров ўлиб қолди. Шунақаям нозик бўладими одам деган?!
Охун болалар билан уришганда қанчалар бўғишарди. Аммо биронтаси уни бир марта ҳам ўлдиролмаган ёки у ҳам ҳеч кимни ўлдирмаган… – Охун пахтазорга қаради. Яқинда терим бошланади. Кўсаклар оппоқ очилган. Ой шуъласида жуда ўзгача маъно касб этишган. Қандай маъно эканини ўзи ҳам билмайди, лекин жуда бошқача. Киши дилига нозик, назокатли туйғу олиб кирадими-ей!
Во, онангни… Яна Назокатми? У туфайли қамалиб кетиши керакми? Мана шу қадрдон далаларидан ажраши керакми? Кечалари ухламай, пахтазорга сув қўйиб чиқарди. Уч-тўрт кун аввал терим олдидан охирги марта суғоришганди. Илгари ҳеч қарамаган эканми ёки қамалишини билгани учунми, пахтазор кўзига жуда чиройли кўринаётган эди. Охуннинг юраги ўртаниб кетди.
Шу дақиқадагина ўзининг пахтазорга қанчалар боғланиб қолганини, бу далалар керак пайти унга кўрпа ўрнига ўтишини, суғориш мавсумида тунлари уйга бормай, қаттиқ ерга тўнини ташлаб, мизғиб олишлари – турган битгани роҳат эканини англаб борарди. Ҳа, бу далалар Охунга жуда қадрдон эди. Энди ташлаб кетишга мажбур. Кетмон ҳам қолади, дала ҳам. Шундай бўлиши керак, чунки у одам ўлдирди! Охун уйларига томорқа тарафдан яқинлашди. Аммо юрагидан нимадир узилиб, пахтазорга тушиб қолгандек, ўз-ўзидан қадами секинлашди. Яна бир неча қадамдан кейин тўхтади. Шунча юрмоқчи бўлади – юролмайди. Худди михлаб ташлангандай. Юраги орқага – пахтазорга ундайди. Гўё ўша ерда бир нарсаси қолиб кетгандай. – Охун орқасига ўгирилди.
Неча йиллардан бери ишлаб, бирон марта ҳозиргидай назар солмаган, пахтазорнинг шунчалар гўзаллигини англамаган экан. Чаноқлардаги лўппи-лўппи пахталар ой нурида товланади. Назокатнинг лабларига, ҳар хил упа-элик сурилаверган юзига ишқибоз бўлганча, шу оппоқ пахталарни ўпмайдими? Энди шунақа деяпти. Яқин орада бу ерлардан бадарға бўлишини билиб, кўзига пахта яхши кўринияпти.
Агар шу ҳодиса бўлмаганда, Назокатга кўнгли кетиб юраверарди. Охун яна пахтазорга юрдию юраги ҳаприқди. Қадами тезлашди. Югурди. Пайкал ёқасидаги катта кесакка қоқилиб, эгат орасига юзтубан тушди. Аммо у оғриқни сезмасди. Вужуди бир нарсага қаратилганди: Қадрдон даласи, пахтазори билан хайрлашиши керак эди. Охун йиқилган жойидан туришга уринмади.
Шу кўйи анча ётди. Шундагина ерга юз қўйиб ётиш кишини қанчалар тўлқинлантириб юборишини билди. Ернинг қандайдир ҳиди бор эди. Ҳозиргина димоғига шундай сезилганди, энди атайлаб ҳидлаб кўрди. Шу ёшга кириб, бирон марта ҳис қилмаган экан. Қандайдир намхуш ҳид. Охун ўгирилиб, осмонга қараб ётди. Икки ёнида ғўзалар бўй чўзган. Охун ғўзаларни силади.
Қўллари қандай борганини, қандай силай бошлаганини ўзи ҳам билмай қолди. Анча вақтдан кейингина ғўзани қайириб, чаноқдаги пахтани қайириб лабларига босаётганини англаб қолди. Яқинда айрилиқ бўлишини ҳис этиб, юраги бутунлай бўшаб қолганди. Кўзларидан ёш оқаётганини ҳам кейин билди, лекин артмади. Майли, ҳеч ким йўқлигида хуморидан чиққанча йиғлаб олсин.
Ахир унинг шу пахтазордан бўлак яна нимаси бор? Отаси ароқхўр бўлса. Онаси отаси билан жанжаллашиб кунини ўтқизса. Қўшни қизни айтмаса ҳам бўлади, ҳали ҳеч қандай алоқалари йўқ. Жуда яхши қиз. Охун томорқаларида ўтириб, ишлаган киши бўлиб, қўшни қиз – Салимани бир кўриш илинжида соатлаб айланади. Назарида Салима ҳам баъзан-баъзан Охунга назар ташлаб қўядигандай.
Охун пайтини топиб, унга: “менга турмушга чиқ”, деб айтмоқчи эди. Бу воқеадан кейин дуч келиш у ёқда турсин, ҳатто кўриниш ҳам мумкин эмас. Ҳозир биров унинг дардини тинглармиди? Биров уни тушунармиди? Ахир у – қотил! Одам ўлдирди. Одамлар энди уни ниқтаб кўрсатишади. Назокатни бўғиб ўлдирган мана шу, дейишади. У қандай аёл бўлишидан қатъий назар, ўз ҳолича тинчгина яшаб юрганди. Ҳеч кимга оғирлиги тушмаган, ёмонлик қилмаган эди. Ким билсин, балки жуда яхши аёлдир. Ҳалигиндай… ишлар билан умуман шуғулланмагандир. Фақат турмуши бузилиб кетгани учун, ўзи ёлғиз яшаётгани учун одамлар гап қилишгандир. Ҳар нима бўлганда ҳам Охун қотил! Битта одамнинг бошига етди. Энди қамалиши керак.
Буни ўзи яхши билади. Қочмоқчи ҳам эмас. Эртага ўзи боради. Ҳозир эса қадрдон даласи билан хайрлашияпти. Охуннинг кўнгли анча бўшагандай бўлди. Лаблари пичирлади. Нима деяётганини ҳатто ўзи ҳам англай олмасди… Ниҳоят ўрнидан турди. Юзи сўлғинлашиб қолганди. Беҳол қадам ташлади. Тақдирга тан берган кўйи бошини эгиб, кўнглида ғайритабиий тинчланиш билан томорқа томондан ҳовлига йўл олди.
Ногаҳон ичкарида ур-сур, шовқин, онасининг дод-войи, отасининг бўғриқиб сўкиниши эшитилди. Бир зумдан сўнг даҳлиз эшиги шарақлаб очилдию, онаси отилиб чиқиб, ерга мук тушди. Тура солиб, қарғана кетди. Отаси остонада майкачан, қўлларини белига тираб, оғзидан боди кириб, шоди чиқарди. Охун аввалига қандайдир бегона одамларни учратиб қолгандай, тўхтаганча кузатиб турди.
Кейин вужудини ғазабли, исёнкор бир тўлқин қамраб олди: Ҳаммаси мана шу ароқхўрнинг касофати! Вақтида уйлантирмади. Натижада Охун жиноят қилди. Онасининг ҳам бағрини қон қилиб юборган. Ёруғ кун берадими, йўқми бу одам? Қачонгача давом этиши керак бу аҳвол? Жонга тегиб кетди-ку! Онаси шунча вақт бирга яшаб, қандай чидаб келаётган экан? Шунақа ароқхўр билан бирга яшашга нима мажбур қилар экан?
Охун онасининг устига мушт кўтариб келаётган отасининг йўлини тўсди.
Қоч, онангниям… сениям… – отаси қўпол сўкинди.
Бошқа пайт отасининг бу сўкинишлари Охунга таъсир қилмаслиги мумкин эди. Индамасдан, типирчилашига қарамасдан, отасини елкасига кўтариб олиб, уйга олиб кириб кетган бўларди. Аммо ҳозир жуда ботиб кетди. Охунни итариб, онаси томон йўл очмоқчи бўлаётган отасини қулочкашлаб солиб юборди. Кутмаганидан бўлса керак, отаси тўрт оёқлаб, ерга қапишиб қолди.
Охуннинг панасида қарғанаётган онаси ҳайратдан қотди. Охунни ҳозир бир-икки мушт қаноатлантирмасди. Иложсизлик туфайли юрагида тўпланиб қолган аламлар яна қўзғалганди. Ниманидир уриб-уриб хуморидан чиқиши керак эди. Албатта, бошқа пайт калласини ишлатган, мен аҳмоқ кимга қўл кўтарияпман, деб мулоҳаза юритган бўларди. Бироқ ҳозир ўйлаш шарт эмасди, чунки эртага қамоққа тушади.
Бунинг устига, кетар жафосига, бу ароқхўр билан ҳам ҳисоб-китобни тўғрилаб қўйиш керак. – Охун отасини турғизиб олдию, оғзи-бурни аралаштириб, яна урди. Отаси гандираклаб кетди, лекин йиқилмади. Яна бир мушт туширган эди, ўтириб қолди. “Ўғлим, ўғлим!”, деб ғўлдирарди, холос. Ногоҳ онаси Охуннинг йўлини тўсди. Кўксига муштларкан: “Кимни урияпсан, қирилгур!?
Кимни урияпсан, қирилибгина кетгур?! Отангга қўл кўтарияпсанми!?”, деб оламни бошига кўтарганча, дод солаверди. Кўчада томошабин кўпайди. Вақт ярим кечадан ошиб қолибдию, текин томоша бўлса дарров ҳаммаси етиб келади. Онасига қараб, Охуннинг ғазаби сўнди. Кимнинг ёнини олияпсиз, она?! – дея ўкинч билан ингранди. – Мана шу ароқхўрнинг дастидан умрингиз хазон бўлди!
Мана шу ароқхўрнинг дастидан менинг умрим хароб бўлди. Энди яна қандай кўргуликларни кўрай? Яна нима қилай? Қачонгача калтагини ейсиз? Қачонгача бир-бирингизга итдай ҳуриб, кунингизни ўткизасиз? Ана… олинг, керак бўлса… – Охуннинг нафаси тиқилиб қолди. Яна сал турса, ўкириб йиғлаб юборишини англаб, томорқа тарафга югуриб кетди. Албатта, онаси Охуннинг гапларини тушунмади.
Тушуниб етмади. Ўғли ҳозиргина жиноят қилиб келаётганини билмасди. Охун ҳушини йиғиб қараса, ҳалиям югуриб кетияпти. Қаёққа?! Нимага?! Бунча шошилмаса?! Юрагига қулоқ солиб, ваҳимага тушди. Оёқлари уни жиноят содир бўлган жойга – Назокатникига етаклаб кетарди. Борган сари тезроқ етишга, у ерда нима бўлди, нима қўйди, аниқ билишга ошиқарди.
Ҳансираб нафас оларди, оёқлари оғриб кетганди, аммо Охун парво қилмасди. Қоқиниб, суриниб, йиқилиб, қайтадан туриб, югурарди. Ана. Назокатнинг уйи. Бирдан Охуннинг қадами секинлашди. Ҳовлида айланиб юрган уч-тўрт одамни кўриб, тўхтади. Аммо бориши керак эди. Онгидаги нимадир уни шунга ундарди. Охун дарахтларни паналаб, Назокатнинг томорқаси бошига келди.
Сал олдин Охун шу ерда одам ўлдирди. Шу уйда Назокатнинг қўллари ёзилиб, сочлари ёйилиб, ички кўйлаги узунасига йиртилиб, чўзилган кўйи қолган эди. Охун кетгандан сўнг нима ўзгаришлар юз берди? Ҳовлида ҳам, хоналарда ҳам электр чироқлари ёқилган. Ногаҳон Охун ўзида кучли истак сезди. Истаги уни ҳовлига ундарди. Охун билмасдики, ўшанда Назокат шунчаки ҳушидан кетган.
Охун қочиб чиққандан кейин ўзига келган…
Охун буни билмасди.
Охун кўп нарсаларни билмасди…
Абулқосим Мамарасулов.