“Бирдамлик” ҳаракати фаоли Анварбек
Юртимиз расмийларининг расмий сайти “Ўз.А” интернет нашрининг хабар беришича бундан бир муддат муқаддам, Тошкент вилояти Чирчиқ шаҳар гарнизонига қарашли Офитцерлар уйида Республика Маънавият тарғибот маркази ҳамда “Камолот” ёшлар ижтимоий ҳаракати вилоят бўлими кенгаши ташаббуси билан “Навоийхонлик” тадбири ўтказилган. Ҳа, бундан сал олдинроқ Алишер Навоийнинг таваллуд куни нишоланганлиги сабабли Тошкент шаҳрида қолаверса вилоятларда ҳам навоийшунос олимлар, шоир ва ёзувчилар, ҳарбийлар, ўқувчи ёшлар, маҳалла фаоллари иштирок этган тадбирлар бир нафасга бўлсада тўхтаб қолмасдан, тинимсиз равишда давом эттирилди.
Аҳамият берганмисиз, республикамизнинг ҳурматсиз президенти Каримов ҳукумронлиги бошланганидан буён тарихий шахсларнинг айримлари тез-тез ёдга олинадиган ва улағланиб юксакларга кўтариладиган, айрим тарихий шахслар эса умуман ёдга олинмайдиган бўлиб қолди. Мисол тариқасида айтадиган бўлсак, Алишер Навоий, Амир Темур ва Заҳриддин Муҳамад Бобур каби тарихий шахслар сиймоси ҳамиша кўкларга кўтарилиб улғланган. Бироқ Фитрат, Боймирза Ҳайит ва Рауф Парфий каби шахслар деярлик тилган олинмайди ва бирон-бир жойда уларнинг улуғловчи тадбирлар ўтказилмайди.
Қаерга борманг, албатта Амир Темурнинг ҳайкали бор. Лекин ҳалқ келажаги учун астойидил курашган Фитрат номига атаб ҳеч қаерда ёдгорлик ўрнатилмаган. Нима, Фитратнинг амалга оширга ишлари, Боймирза Ҳайитнинг фидоийликлари ва Рауф Парфининг халқсеварлиги улуғлашга арзимайдими? Хўш, нега бундай? Бу ҳолатнинг сабаблари нималардан иборат эканлигига батафсил тўхталиб ўтмоқчи эмасман. Зеро тафаккури кенг ҳар қандай ўқувчи ушбу ҳолатларнинг сабабларини жуда ҳам яхши англайди.
Мени ва мен қатори ўзга фуқароларни ҳам ажаблантираётган яна бир ҳолат мавжудки, ўқувчиларнинг эътиборини бунга жалб этмаслик сира ҳам имконсиздир. Кейинги йилларда юртимизда қадрланаётган ва улуғланиши керак бўлган шахслар қаторига янгидан янги тарихий сиймолар қўшилмоқда. Биргина мисол 2001-йилдан бошлаб жаноб Мотрудийнинг ҳам таваллуд айёми кенг нишонлана бошланди. Лекин тарих зарварақларини титкилар эканмиз, ўтмишда Мотрудий исмли аллома ўтганлиги ҳақида бирон-бир маълумот кўрмаймиз. Тушунмайман, тарихда тилга олинмаган шахслар ҳақида чўпчаклар тўқиш ва уларни юксакларга кўтариш кимга ва нима учун керак? Бундан ким манфаатдор?
СССР даврида ҳаёт кечирган ҳар бир инсон, албатта Ленин, Сталин, Жуков ва Гагаринларни буюк тарихий шахслар қаторига қўшиб, уларни улуғлашимиз шарт, -деган қарорга келган эди. Лекин СССР парчаланиб кетганидан кейин улар ёмон отлиққа айлантирилди ва энди Амир Темур, Бобур ва Мотрудий каби тарихий шахслар улуғлана бошланди. Тўғри, Темур ва Бобур каби тарихий сиймолар ҳам улуғланиши керак. (Мен Мотрудийни улуғланиши керак бўлган шахслар қаторига қўшмайман. Сабаб тарихда бундай шахс бўлгани гумон остида) Лекин шу билан бир қаторда Фират, Парфий ва шу каби ўзга юрт фидоийлари ҳам улуғланиши керак. Ташвишланарли ҳолат негизини баён қиладиган бўлсам, баъзан ўйланиб қоламанки ўсиб келаётган ёш авлод вақти келиб кимни улуғлаш кераклигини қандай аниқлаб олади? Зеро ота-онаси совет иттифоқи қаҳрамонлини улуғласа, маҳаллий ОАВ ларидаўзга шахслар улуғланса, ҳақиқатни истаб у-бу билан фикрлашса-ю улар мутлоқо ўзга инсонларни улуғлаш кераклиги ҳақида маслаҳат беришса. Менимча айнан шунақанги нохолисликларга тўлиб тошган диёрда вояга етаётган ёшлар энг мақул йўлни танлаб, бирон-бир шахсни улуғламай қўйияпти. Бу эса алал оқибат, тарихий шахсларнинг тобора унитилиб боришига замин ҳозирлаб беради.