Анварбек
Барчамизга яхшигина маълумки, бугунги кунда мамлакатимиздаги экологик вазият ниҳоятда оғир ва ушбу оғир экологик вазиятдан халқимиз ниҳоятда катта жабр кўрмоқда. Мен ўзимнинг ушбу сўзларим билан Марказий Осиё ҳалқларнинг, аниқроқ айтганда Оролбўйи минтақасида истиқомат қилаётган маҳаллий аҳоли вакилларининг юрак оғриғига айланган Орол муаммосини назарда тутмаяпман.
Орол муаммоси бугунги кунга келиб ҳал этиш имконсиз бўлган улкан экологик фожеага айланиб бўлди. Лекин бугунги кунда Ўзбекистон аҳолисини қийнаётган бошқа бир экологик муаммо борки, бу муаммо бартараф этилмаса республика қишлоқ хўжалигини инқироз,-деб аталгувчи жарликка қулатиб юборади.
Муаммо қишлоқ хўжалиги ўсимликларига зараркунандалар етказаётган зарар, -деб номланади. Бу муаммо шу қадар долзар ва аҳамият беришга арзигуликки мамлакат аҳолисининг ҳар кунлик эҳтиёжи ҳисобланмиш — нон таркиби бўлган ун ишлаб чиқариш айнан шу экологик муаммо сабаб оқсамоқда. Ҳа, расмийлар бу экологик ҳолатни, қишлоқ хўжалиги экинларига зараркунандалар томонидан етказилаётган зарар кўламини ҳамиша яшириб келишган ва бундан кейин ҳам яшириб келишади. Гарчи бу муаммо давлат сири ҳисобланмасдан, оддийгина экологик муаммо бўлсада.
Мамлакатимизнинг жанубий минтақалари Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятларида қишки совуқ кучли бўлмаслиги сабаб ушбу ҳудудларда зараркунандалар эрта уйғонади ва ҳар йили гектарлаб майдонни эгаллаган ғаллани яроқсиз ҳолатга келтириб қўймоқда. Йил бўйи пешонаси терлаб, бош қашишга вақт тополмай елиб югурган ва ҳосил зўр бўлса ўғил уйлайман, қиз чиқараман, – деб ширин хаёллар сурган фермерлар дардини кимга айтишини билмай қолишмоқда. Уларнинг дардини тинглайдиган бирон-бир расмий идора ходими уёқда турсин, ҳаттоки оддий дардкаш, ҳасратлашувчи инсон йўқ.
Жорий йилнинг 29- ноябр санасида айнан шу муаммога бағишланган, расмийлар тили билан айтганда, қишлоқ хўжалик ўсимликларини зараркунандалардан ҳимоя қилишда биологик усулнинг қўлланиш истиқболларга бағишлаган ҳалқаро илмий-амалий конференция бўлиб ўтди.
Тўлиқ ишонган ҳолда айта олишимиз мумкинки, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатнинг Аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология қўмиталари, Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ҳамда Тошкент давлат аграр Унверситети ҳамкорлигида ташкил этилган ушбу конференция фақат ва фақатгина расмиятчилик учун ўтказилди. Сабаб қирқдан ошиқ мамлакатдан келган олимлар, муттахасислар ва республикамизнинг турли нуқталаридан келган фермерлар иштирок этган бу каби конференциялар, йиғилишлар ва анжуманлар шу кунга қадар бир неча минг бора ўтказилган бўлсада ҳамон бу борада бирон-бир олға қадам ташлангани йўқ. Яъни эски ҳаммом эски тос.
Шу ўринда мамлакатимиз расмийлари тушунарсиз бир тарзда сир сақлаётган асос ва фактларга назар ташласак: Ўтган 2007-йил давомида 542,4 минг гектар пахта экилган майдон зараркунандалар томонидан яроқсиз ҳолга келтирилган. Тасаввур қилинг, бу зарарнинг ортидан қанчалаб фермерлар хонавайрон бўлган бўлиш мумкин? Якунига етиб бораётган 2008-йилда ўша 542,4 минг гектар ердан 82 минг гектари зараркунанларлардан қисман тозаланган. Эътибор қилинг, тўлиқ эмас қисман тозаланган. Бу шундан далолат берадики, расмийлар томонидан ўтказилаётган анжуман-у йиғилишлардан наф йўқ. Бу бир қарашда аҳамиятсиз бўлиб кўринган, аслида ўта ҳам долзарб бўлган муаммони ҳал этишнинг ягона йўли шу йўналишда илмий тадқиқотлар ўтказиб зараркунандаларга қарши курашишнинг биологик усулини амалга тадбиқ этишдир. Ўзбекистонинг илмий тадқиқотлар ўтказувчи олимлари эса Россия бозорларида писта сотиб ўтиришибди.