Ўзбекистонда кичик ва ўрта бизнесни қўллаб – қувватловчи бир қатор лойиҳалар ишга туширилгани эълон қилиниши билан билан бирга қурилиш ва реконструкция қилиш миллий дастури доирасида бир нечта катта бозорларни бузиш тўғрисида фармон чиқарилди.
2011 йилнинг бошида Ўзбекистон ҳукумати кичик ва ўрта бизнесни қўллаб қувватлаш учун бир қатор ишларни амалга ошириши тўғрисида эълон қилганида Наимжон Ахмедовда 2 та ходим ишлайдиган саёҳат агентлиги бор эди.Бу ой ҳукумат ваъдаларини бажарганидан сўнг Наимжон Ахмедов солиқлар кўтарилганини, янги бюрократик тўсиқлар пайдо бўлганини кўрди,шунинг учун у ўзининг саёҳат агентлигини ёпди. Ҳолбуки,охирги ойлар давомида ҳукумат ўзининг ташаббусларини тадбиркорликни рағбатлантириш чоралари сифатида тинмай тарғибот қилган, ҳатто Вазирлар Маҳкамаси 2011 йилни “ Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик йили” деб эълон қилган эди. Ваъда қилинган ислоҳатлар доирасида ҳукумат 100 тадан камроқ ходими бўлган кичик фирма ва корхоналарга солиқнинг белгиланган ягона ставкасини жорий қилди.Бундан ташқари, июн ойида корхоналарни рўйхатдан ўтказиш соддалаштирилди , кичик бизнес субъектларига йирик давлат корхоналари билан бир қаторда давлат контрактларини олиш учун номзод бўлишга рухсат берилди.Ҳукумат назоратида бўлган ОАВ лар янги дастурнинг ижобий томонларини мақташмоқда, аммо тадбиркорлар билан гаплашсангиз улар янги муаммоларни ҳал қилишга мажбур бўлишаётганини айтишади.Кўпчилик тадбиркорлар ҳақиқатдан ҳам рўйхатдан ўтказиш соддалаштирилганини, лекин компанияни 12 хил давлат органлари текширишга имкон берувчи тизим сақланиб қолганини айтишади. Бизнесменларнинг EurasiaNet.org га айтишича текширувчиларнинг кўпчилиги ўзининг чўнтагини ўйлайди.Янги солиқ кичик бизнес субъектлари учун энг катта бош оғриғига айланди.Бу солиқ бир нечта тўловларни ,шу жумладан мулк ва даромад солиғини ўзида бирлаштириб майда тадбиркорларнинг аҳволини яхшилайди деб умид қилинган эди.Амалда эса белгиланган ягона солиқ тўлови ставкаси оилавий корхоналардан кўра катта корхоналарга фойдалироқ бўлиб чиқди. Uznews.net вебсайтининг ҳисоб- китобига кўра ойига 400 доллар даромад қилувчи кичик корхона янги системага мувофиқ 160 доллар солиқ тўлаши керак. “Бу белгиланган ставканинг киритилиши натижасида кичик бизнеснинг кўпгина корхоналари ёпилади,минглаб одамлар даромадидан ажралади” дейилади Uznews сайтида.Охирги статистик маълумотларга қараганда Ўзбекистоннинг ялпи ички маҳсулотидаги кичик ва ўрта бизнеснинг улуши 52 фоизини ташкил қилади. Кичик ва ўрта бизнес корхоналарида Ўзбекистоннинг ишга яроқли аҳолининг 4/3 қисми ишлайди.( 2005 йилда кичик ва ўрта бизнеснинг Ўзбекистон ЯИМ даги салмоғи 38 % ни ташкил қиларди) Бошқа ўзгаришлар ҳам тадбиркорларга яхшилик олиб келмайдиганга ўхшайди.Апрелда маҳаллий тадбиркорларни ҳимоя қилишга қаратилган янги акциз солиғи жорий қилинганидан кейин истеъмол молларига нархлар кескин ошди. Эндиликда импорт молларига солиқ 50- 200 фоизни ташкил қилади.Ўзбекистон ҳукумати бу ислоҳатлар ўзининг тадбиркорлар билан муносабати яхшиланишига олиб келишига умид қилган эди.Ўтган йили катта ва кичик хўжалик субъектлари учун осон бўлмади.2010 йилда Ўзбекистон ҳукумати кўпгина йирик корхоналарни,шу жумладан Швейцарияда рўйхатдан ўтган “ Зеромакс” корхонасини ёпди ва коррупция билан кураш кампанияси доирасида ўзбек компаниялари нинг 40 дан ортиқ раҳбарларини ҳибсга олди.Шу йилнинг бошида Ўзбекистон ҳукумати бир қанча йирик бозорларни бузиб 10 000 дан ошиқ майда тадбиркорларни хонавайрон қилди.
2010 йилда Ўзбекистон ҳукумати чет эллик тадбиркорларни нишонга олиб Ўзбекистонда ишлаётган 50 дан ортиқ турк компанияларини, шу жумладан пойтахтдаги “Туркуаз” савдо марказини ҳам ёпди.Баъзи ҳолларда Ўзбекистон ҳукумати бу амалларини турк бизнесменларининг таъқиқланган диний ҳаракатларга алоқаси борлиги билан изоҳлади.
Бундан ташқари Ўзбекистон ҳукумати “ Зеромакс” корпорацияси билан алоқадор бўлган Буюк Британиянинг OXUS GOLD компаниясининг активларини ҳам ҳибс қилинди.OXUS GOLD компаниясининг вакилларининг айтишича Ўзбекистон ҳукумати бу сердаромад компанияни национализация қилмоқчи.
Ҳозирда АҚШда яшаётган собиқ тадбиркор ва “Бирдамлик” ҳаракатининг лидери Баҳодир Чориевнинг айтишича Ўзбекистон ҳукумати бошлаган ислоҳатлар бизнеснинг йўлидаги асосий тўсиқлар бўлмиш коррупция ва банк секторининг заиф ривожланганини енга олмайди.
Transparency International ташкилотининг коррупцияни қабул қилиш индекси бўйича Ўзбекистон доимо энг пастки ўринларни эгаллаб келади. Бундан ташқари, Ўзбекистон ҳукумати миллий валюта – сўмни конвертация қилишга шошилмаяпти. Бу эса қора бозорнинг ривожланишига олиб келаяпти.
Ҳозирда АҚШда яшовчи ва мулкни ўзлаштиришда айбланиб бир неча йил Ўзбекистон қамоғида ўтириб чиққан ўзбек тадбиркори Санжар Умаровнинг айтишича тадбиркорлар тўқнашадиган муаммоларни сиёсий ҳокимиятнинг суд системаси устидан ўрнатган қаттиқ назорати янада кучайтиради. “ Мамалакатда юқори лавозимдаги амалдор хоҳлаган хўжалик ёки компаниянинг мулкини бизнинг даҳшатли солиқ ва жиноят кодексларимиз ёрдамида олиб қўйишга имкон берувчи тизим ташкил қилинган” дейди “ Қуёшли коалиция” номли оппозицион ҳаракатни бошқарувчи Санжар Умаров.
Бир қанча жасур тадбиркорлар янги чораларга қарши норозиликларини билдириб охирги ойларда ҳукумат бинолари олдида пикетлар уюштиришга журъат этишди, лекин бу акциялар дарҳол тарқатиб юборилди. Тадбиркорларнинг кўпчилиги эса ҳукуматнинг жазосидан қўрқиб янги қоидаларга қарши норозилик билдиришга ҳали тайёр эмаслар.Бир Тошкентлик солиқчининг EurasiaNet.org га айтишича,кўпчилик тадбиркорлар қонунни айланиб ўтишнинг муқобил йўлларини топишга умид қилишмоқда.Унинг айтишича, одатда тадбиркорлар тўлашлари лозим бўлган солиқларининг ярмини норасмий равишда, ҳимоя эвазига, солиқ хизматининг порахўр вакилларига беришади.